دوره 16، شماره 2 - ( 5-1401 )
جلد 16 شماره 2 صفحات 344-331 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khakzar A, Farzam M, Mesdaghi M, Mohammadzadh Chenar H. Effects of pit shape and size and planting methods on early establishment of wild pistachio (Pistacia vera L.) seedlings in Khajeh Kalat protected area., Khorasan razavi Province. مرتع 2022; 16 (2) :331-344
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1051-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1051-fa.html
خاکزار اعظم، فرزام محمد، مصداقی منصور، محمد زاده چنار حسن. اثر شکل و اندازه چاله و شیوه کاشت، در استقرار اولیه نهال پسته جنگلی (Pistacia vera L.) در منطقه حفاظت شده خواجه کلات، استان خراسان رضوی. مرتع. 1401; 16 (2) :331-344
گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد
چکیده: (2457 مشاهده)
سابقه و هدف: در سالهای اخیر خشکسالی، فرسایش خاک و برداشت مستمر از پسته جنگلی (Pistacia vera L.) باعث عدم تجدید حیات طبیعی این گونه با ارزش در جنگل خواجه کلات شده است. بنابراین به نظر میرسد کمک به مدیریت رواناب، نگهداشت آب پای نهال و کاهش رقابت گیاهان کف جنگل نظیر Poa bulbosa و Carex stenophylla به استقرار این گیاه در طبیعت کمک نماید. لذا این تحقیق با هدف ارزیابی کارآیی اندازهها و شکلهای مختلف چالههای جمعآوری آب بر استقرار اولیه نهال پسته جنگلی درشرایط رویشگاه طبیعی آن انجام شد.
مواد و روشها: محدودهای به ابعاد 5/26 ×80 متر مربع جهت احداث چالهها به عنوان منطقه اجرای طرح، در پاییز 1398 در جنگل پسته خواجه کلات خراسان رضوی در نظر گرفته شد. دو روش کشت مستقیم بذر و نهال، 2 شکل چاله و 4 اندازه چاله شامل چالههای بدون دستک (شاهد)، چالههای با دستکهای به طول 20 ،50 و 100 سانتیمتر و هلالی با شعاع و قطر شاهد (کاشت نهال در سطح زمین)،10×20، 25×50 و 50 ×100 سانتیمتر)، در 8 تکرار به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در رویشگاه طبیعی پسته جنگلی بررسی شد. ارزیابی از بذرهای مستقر شده و نهالها در طی ماههای رویش اردیبهشت و تیر 1399 انجام شد. صفات ارتفاع و زندهمانی نهالهای کشت شده و نیز رطوبت و دمای خاک در محل ریشه سنجیده شد. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارMnitab.V19 با روش آنالیز کوواریانس (گزینه Random/ Nest) و مقایسه میانگین دادههای ارتفاع، رطوبت و دما با آزمون توکی در سطح 5 درصد (رابطه همبستگی بین خصوصیات اندازهگیری شده در دو زمان اردیبهشت و تیر ماه نیز سنجیده شد)، سنجش رابطه رطوبت و دما با زندهمانی، توسط رگرسیون لجستیک و زندهمانی به دلیل وجود دادههای شمارشی (صفر و یک) و اسمی بودن متغیر، توسط آزمون کایاسکوئر انجام شد.
نتایج: نتایج نشان داد که از بین دو روش کاشت، تیمار نهالکاری نسبت به بذرکاری از موفقیت بیشتری برخوردار بود. تیمار بذرکاری با عدم موفقیت مواجه شد و هیچگونه رشد و استقرار گیاه مشاهده نشد. در روش کشت گلدانی، بیشترین زندهمانی و ارتفاع نهالها و نیز بیشترین رطوبت و کمترین دما در مجاورت ریشه گیاه در چالههای دستکدار و هلالی با ابعاد 50 و 100 سانتیمتر وجود داشت. چاله هلالی (50) از نظر ارتفاع نهال، دارای بیشترین میزان و به ترتیب بعد از آن چالههای هلالی (100)، چاله دستکدار (100) و چاله دستکدار (50)، دارای بیشترین میزان از نظر ارتفاعی بودند. کمترین ارتفاع نهالها نیز مربوط به تیمار شاهد بود. چاله دستکدار (100)، دارای بیشترین میزان رطوبت و به ترتیب بعد از آن چاله هلالی (100)، چاله هلالی (50) و دستکدار (50) دارای بیشترین میزان از نظر رطوبت خاک بودند، کمترین میزان رطوبت چالهها نیز، مربوط به تیمار شاهد بود. نتایج رگرسیون لجستیک بین زندهمانی نهالها در تیرماه با دما و رطوبت چالهها در اردیبهشت ماه نیز، معنیدار شد (P≤0.05) و مشخص شد که با افزایش میزان رطوبت زندهمانی افزایش، و با افزایش دما زندهمانی کاهش یافته است. به همین ترتیب چالههای دستکدار و هلالی با ابعاد 50 و 100 سانتیمتر، بیشترین تاثیر را بر کاهش گیاهان مهاجم داشتند و از این طریق نیز به زندهمانی نهال پسته جنگلی کمک کردند.
نتیجه‌گیری: از جمله دلایلی که میتوان به عدم جوانهزنی بذرها در تیمار بذرکاری نسبت داد، وجود تنش خشکی و خواب بذر میباشد. با افزایش طول دستک و قطر هلالی، محدوده جمعآوری رواناب افزایش یافته و میزان حجم آب بیشتری در اختیار نهال قرار میگیرد. تخریب در چالههای با قطر 20 و چالههای با دستک به طول 20 سانتیمتر باعث کاهش کارآیی آنها شد. بطور کلی برای کمک به استقرار نهال پسته جنگلی روش های جمع آوری آب مفید هستند علاوه براین، با افزایش اندازه چاله و دستک، امکان استقرار نهال پسته افزایش مییابد.
مواد و روشها: محدودهای به ابعاد 5/26 ×80 متر مربع جهت احداث چالهها به عنوان منطقه اجرای طرح، در پاییز 1398 در جنگل پسته خواجه کلات خراسان رضوی در نظر گرفته شد. دو روش کشت مستقیم بذر و نهال، 2 شکل چاله و 4 اندازه چاله شامل چالههای بدون دستک (شاهد)، چالههای با دستکهای به طول 20 ،50 و 100 سانتیمتر و هلالی با شعاع و قطر شاهد (کاشت نهال در سطح زمین)،10×20، 25×50 و 50 ×100 سانتیمتر)، در 8 تکرار به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در رویشگاه طبیعی پسته جنگلی بررسی شد. ارزیابی از بذرهای مستقر شده و نهالها در طی ماههای رویش اردیبهشت و تیر 1399 انجام شد. صفات ارتفاع و زندهمانی نهالهای کشت شده و نیز رطوبت و دمای خاک در محل ریشه سنجیده شد. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارMnitab.V19 با روش آنالیز کوواریانس (گزینه Random/ Nest) و مقایسه میانگین دادههای ارتفاع، رطوبت و دما با آزمون توکی در سطح 5 درصد (رابطه همبستگی بین خصوصیات اندازهگیری شده در دو زمان اردیبهشت و تیر ماه نیز سنجیده شد)، سنجش رابطه رطوبت و دما با زندهمانی، توسط رگرسیون لجستیک و زندهمانی به دلیل وجود دادههای شمارشی (صفر و یک) و اسمی بودن متغیر، توسط آزمون کایاسکوئر انجام شد.
نتایج: نتایج نشان داد که از بین دو روش کاشت، تیمار نهالکاری نسبت به بذرکاری از موفقیت بیشتری برخوردار بود. تیمار بذرکاری با عدم موفقیت مواجه شد و هیچگونه رشد و استقرار گیاه مشاهده نشد. در روش کشت گلدانی، بیشترین زندهمانی و ارتفاع نهالها و نیز بیشترین رطوبت و کمترین دما در مجاورت ریشه گیاه در چالههای دستکدار و هلالی با ابعاد 50 و 100 سانتیمتر وجود داشت. چاله هلالی (50) از نظر ارتفاع نهال، دارای بیشترین میزان و به ترتیب بعد از آن چالههای هلالی (100)، چاله دستکدار (100) و چاله دستکدار (50)، دارای بیشترین میزان از نظر ارتفاعی بودند. کمترین ارتفاع نهالها نیز مربوط به تیمار شاهد بود. چاله دستکدار (100)، دارای بیشترین میزان رطوبت و به ترتیب بعد از آن چاله هلالی (100)، چاله هلالی (50) و دستکدار (50) دارای بیشترین میزان از نظر رطوبت خاک بودند، کمترین میزان رطوبت چالهها نیز، مربوط به تیمار شاهد بود. نتایج رگرسیون لجستیک بین زندهمانی نهالها در تیرماه با دما و رطوبت چالهها در اردیبهشت ماه نیز، معنیدار شد (P≤0.05) و مشخص شد که با افزایش میزان رطوبت زندهمانی افزایش، و با افزایش دما زندهمانی کاهش یافته است. به همین ترتیب چالههای دستکدار و هلالی با ابعاد 50 و 100 سانتیمتر، بیشترین تاثیر را بر کاهش گیاهان مهاجم داشتند و از این طریق نیز به زندهمانی نهال پسته جنگلی کمک کردند.
نتیجه‌گیری: از جمله دلایلی که میتوان به عدم جوانهزنی بذرها در تیمار بذرکاری نسبت داد، وجود تنش خشکی و خواب بذر میباشد. با افزایش طول دستک و قطر هلالی، محدوده جمعآوری رواناب افزایش یافته و میزان حجم آب بیشتری در اختیار نهال قرار میگیرد. تخریب در چالههای با قطر 20 و چالههای با دستک به طول 20 سانتیمتر باعث کاهش کارآیی آنها شد. بطور کلی برای کمک به استقرار نهال پسته جنگلی روش های جمع آوری آب مفید هستند علاوه براین، با افزایش اندازه چاله و دستک، امکان استقرار نهال پسته افزایش مییابد.
واژه‌های کلیدی: واژه‌های کلیدی: اندازه چاله، شکل چاله، تکنیک‌های استحصال آب باران، رقابت، پسته وحشی.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
