دوره 16، شماره 4 - ( 12-1401 )
جلد 16 شماره 4 صفحات 875-860 |
برگشت به فهرست نسخه ها
گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری
چکیده: (970 مشاهده)
سابقه و هدف: بومگردی در مراتع علاوه بر ایجاد اشتغال و افزایش، مانع از خروج سرمایه‌های انسانی و مادی از جوامع محلی می‌گردد که البته با اثرات مثبت و منفی همراه می‌باشد. با توجه به وجود محدودیت‌ها و مشکلات متعدد در منطقه مورد مطالعه از جمله فقدان زمینههای اشتغال مؤثر، بالا بودن نرخ بیکاری و پایین بودن درآمدها، بررسی آثار اقتصادی- اجتماعی بومگردی به‌عنوان مهم‌ترین بعد از اثرات بومگردی میتواند در رفع این مشکلات گامی مؤثر بردارد. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم مثبت و یا منفی اقتصادی–اجتماعی، زیست محیطی ناشی از بومگردی بر جوامع محلی است.
مواد و روش ها: تحقیق حاضر در مراتع ییلاقی بلده نور استان مازندران، شهرستان نور، بخش بلده و 55 کیلومتری جاده اصلی هراز (آمل- تهران) واقع شده است. مراتع منطقه ییلاقی بوده و دارای مالکیت مشاعی-شورایی است. مطالعه حاضر جزء تحقیقات توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از داده‌های منتج از پرسشنامه تکمیل شده از سرپرستان خانوار و شورای اسلامی روستاها انجام شده است. به منظور احتساب قابلیت اعتماد (پایایی) پرسشنامه از پرسشنامه پیشآزمون و محاسبه ضریب اعتبار (کرونباخ آلفا) استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه نیز با نظرخواهی از اساتید مرتبط با موضوع تأیید شد و سپس با استفاده از مصاحبه، مشاهده و تکمیل میدانی پرسشنامهها به گردآوری دادهها اقدام گردید. متغیرهای اصلی استخراج و پرسشنامه نهایی به روش نمونه‌گیری تصادفی با انتساب متناسب از 214 نفر از جوامع محلی 9 روستای حریم مراتع مورد مطالعه جمع‌آوری شد. در پرسشنامه متغیرهای مختلفی از جمله ویژگیهای اجتماعی - اقتصادی بهره‌برداران، ویژگیهای فنی مراتع و دیگر عوامل تأثیرگذار بر توانمندی جوامع محلی با استفاده از روش تحلیل مسیر مدلسازی شود. روش تحلیل مسیر به به منظور بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته مورد استفاده قرار گرفت. در بررسی چگونگی روابط بین متغیرهای پنهان پژوهش بر یکدیگر، روش مدلسازی معادلات ساختاری بکار رفته است.
نتایج: نتایج حاصل از نظرات پاسخگویان نشان داد گروه سنی 75-50 سال دارای بیشترین فراوانی (2/49 درصد) بوده است. بیشتر افراد پاسخ دهنده دارای تحصیلات زیردیپلم (کم‌سواد و بی‌سواد) بوده و از فراوانی 8/81 درصد برخوردار بوده است. کمترین فراوانی (5/0 درصد) متعلق به افراد دارای فوق لیسانس یا بالاتر بود. متغیرهای مستقل در مجموع قادر به تبیین 69 درصد از واریانس کل اثرات بومگردی بودند. مجموع آثار مستقیم و غیرمستقیم بعد اجتماعی (43/0) و اقتصادی (37/0) به ترتیب اثرگذارترین عوامل مثبت بر ارزیابی آثار بومگردی بوده و پس از آن به ترتیب سابقه کار، درآمد و عامل زیست محیطی تأثیر منفی بر جوامع محلی داشتند. لذا عامل اجتماعی به عنوان مهم‌ترین و اثرگذارترین متغیر مدل ساختاری تحلیل هم به لحاظ میزان و هم به لحاظ مسیرهای اثرگذاری، بازتابی از احساس خوب جامعه محلی از ورود گردشگران و شکل‌گیری ارتباطات اجتماعی بین افراد است. علاوه بر آن میتواند تأثیر خوبی بر وضعیت اقتصادی منطقه بویژه رفع مشکل بیکاری فصلی نیز داشته باشد. از اینرو آثار اجتماعی و متعاقب آن آثار مثبتی که بومگردی بر تنوع معیشتی جوامع محلی دارد، به اندازه‌ای تأثیرگذار است که موجب افزایش مشارکت و انسجام اجتماعی افراد برای همکاری در کسب منافع بومگردی می‌گردد.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج تحقیق، عامل اجتماعی بیشترین اثرگذاری را در توانمندی جامعه محلی داشت. لذا به منظور توانمندسازی هر چه بیشتر جوامع محلی منطقه بلده نور، لازم است حمایت و پشتیبانی جامعه محلی را با تقویت مولفه‌هایی همچون بهبود کیفیت زندگی، آگاهی مردم نسبت به ارزش مراتع، آشنایی با حقوق اجتماعی، علاقمندی مردم به فرهنگ و سنت‌های قدیمی، شهرت بیشتر روستا، تشویق و توسعه مشارکت فرهنگی و اجتماعی مردم، کمک به حفظ، نشر و تقویت فرهنگ بومی و محلی، کاهش مهاجرت، ایجاد فرصت اشتغال برای زنان روستایی، آشنایی گردشگران و افراد محلی با انواع گردشگری، تمایل روستاییان به مشارکت بیشتر را فراهم نمود.
مواد و روش ها: تحقیق حاضر در مراتع ییلاقی بلده نور استان مازندران، شهرستان نور، بخش بلده و 55 کیلومتری جاده اصلی هراز (آمل- تهران) واقع شده است. مراتع منطقه ییلاقی بوده و دارای مالکیت مشاعی-شورایی است. مطالعه حاضر جزء تحقیقات توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از داده‌های منتج از پرسشنامه تکمیل شده از سرپرستان خانوار و شورای اسلامی روستاها انجام شده است. به منظور احتساب قابلیت اعتماد (پایایی) پرسشنامه از پرسشنامه پیشآزمون و محاسبه ضریب اعتبار (کرونباخ آلفا) استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه نیز با نظرخواهی از اساتید مرتبط با موضوع تأیید شد و سپس با استفاده از مصاحبه، مشاهده و تکمیل میدانی پرسشنامهها به گردآوری دادهها اقدام گردید. متغیرهای اصلی استخراج و پرسشنامه نهایی به روش نمونه‌گیری تصادفی با انتساب متناسب از 214 نفر از جوامع محلی 9 روستای حریم مراتع مورد مطالعه جمع‌آوری شد. در پرسشنامه متغیرهای مختلفی از جمله ویژگیهای اجتماعی - اقتصادی بهره‌برداران، ویژگیهای فنی مراتع و دیگر عوامل تأثیرگذار بر توانمندی جوامع محلی با استفاده از روش تحلیل مسیر مدلسازی شود. روش تحلیل مسیر به به منظور بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته مورد استفاده قرار گرفت. در بررسی چگونگی روابط بین متغیرهای پنهان پژوهش بر یکدیگر، روش مدلسازی معادلات ساختاری بکار رفته است.
نتایج: نتایج حاصل از نظرات پاسخگویان نشان داد گروه سنی 75-50 سال دارای بیشترین فراوانی (2/49 درصد) بوده است. بیشتر افراد پاسخ دهنده دارای تحصیلات زیردیپلم (کم‌سواد و بی‌سواد) بوده و از فراوانی 8/81 درصد برخوردار بوده است. کمترین فراوانی (5/0 درصد) متعلق به افراد دارای فوق لیسانس یا بالاتر بود. متغیرهای مستقل در مجموع قادر به تبیین 69 درصد از واریانس کل اثرات بومگردی بودند. مجموع آثار مستقیم و غیرمستقیم بعد اجتماعی (43/0) و اقتصادی (37/0) به ترتیب اثرگذارترین عوامل مثبت بر ارزیابی آثار بومگردی بوده و پس از آن به ترتیب سابقه کار، درآمد و عامل زیست محیطی تأثیر منفی بر جوامع محلی داشتند. لذا عامل اجتماعی به عنوان مهم‌ترین و اثرگذارترین متغیر مدل ساختاری تحلیل هم به لحاظ میزان و هم به لحاظ مسیرهای اثرگذاری، بازتابی از احساس خوب جامعه محلی از ورود گردشگران و شکل‌گیری ارتباطات اجتماعی بین افراد است. علاوه بر آن میتواند تأثیر خوبی بر وضعیت اقتصادی منطقه بویژه رفع مشکل بیکاری فصلی نیز داشته باشد. از اینرو آثار اجتماعی و متعاقب آن آثار مثبتی که بومگردی بر تنوع معیشتی جوامع محلی دارد، به اندازه‌ای تأثیرگذار است که موجب افزایش مشارکت و انسجام اجتماعی افراد برای همکاری در کسب منافع بومگردی می‌گردد.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج تحقیق، عامل اجتماعی بیشترین اثرگذاری را در توانمندی جامعه محلی داشت. لذا به منظور توانمندسازی هر چه بیشتر جوامع محلی منطقه بلده نور، لازم است حمایت و پشتیبانی جامعه محلی را با تقویت مولفه‌هایی همچون بهبود کیفیت زندگی، آگاهی مردم نسبت به ارزش مراتع، آشنایی با حقوق اجتماعی، علاقمندی مردم به فرهنگ و سنت‌های قدیمی، شهرت بیشتر روستا، تشویق و توسعه مشارکت فرهنگی و اجتماعی مردم، کمک به حفظ، نشر و تقویت فرهنگ بومی و محلی، کاهش مهاجرت، ایجاد فرصت اشتغال برای زنان روستایی، آشنایی گردشگران و افراد محلی با انواع گردشگری، تمایل روستاییان به مشارکت بیشتر را فراهم نمود.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |