مــــرتــــع

گونه خَوَشک (Daphne mucronata) به‌عنوان یکی از گونه‌های درختچه‌ای مهم و با پراکنش وسیع در مراتع مشجر استان کردستان است و تعیین و تشخیص دقیق اثر عوامل بوم­شناختی بر ویژگی­های زیستی این گونه کمک مؤثری به مدیران کشور در حفظ و توسعه و جلوگیری از تخریب رویشگا­ه­های این گونه با ارزش خواهد نمود. به­همین دلیل به‌منظور بررسی مهم‌ترین عوامل بوم‌شناختی مؤثر بر پراکنش این گونه در استان، مناطق مطالعاتی در استان کردستان شامل دزلی، نران و گردنه مروارید با حداکثر غالبیت گونه خَوَشک انتخاب شد. نمونه‌برداری از گونه گیاهی خَوَشک در هر منطقه به­روش تصادفی سیستماتیک در پلات‌های 15×15 مترمربعی و نمونه‌گیری زیراشکوب با استفاده از پلات 1×1 متر مربعی انجام شد. در هر پلات تراکم، طول، عرض و ارتفاع هر پایه خوشک و درصد پوشش تاجی گونه‌های همراه تعیین شد. نمونه‌گیری از خاک در هر پلات سه نمونه و در عمق 50 سانتیمتری در پای گیاه و بین پایه‌ها انجام گرفت. ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خاک شامل، درصد رس، سیلت، شن، گچ، آهک، هدایت الکتریکی، اسیدیته، فسفر، کلسیم، منیزیم، درصد سنگ و سنگریزه، نیتروژن، کربن و پتاسیم اندازه‌گیری شد. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات خاک و پوشش گیاهی از روش‌های آماری تجزیه واریانس، به‌منظور تعیین اثر عوامل محیطی بر تراکم و حجم تاج پوشش خَوَشک از رگرسیون چند­متغیره استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که عوامل کربن آلی، پتاسیم، اسیدیته، منیزیم، فسفر، کلسیم، آهک، ازت، رس، شن، متوسط بارش سالیانه، تراکم و حجم تاج پوشش در بین رویشگاه‌های مختلف دارای اختلاف معنی‌دار در سطح یک درصد بودند و عامل سیلت در سطح پنج درصد معنی‌دار بود، ولی فاکتورهای گچ و هدایت الکتریکی در بین رویشگاه‌ها تفاوت معنی‌داری نداشتند. نتایج رگرسیون چند متغیره نشان داد که مقدار آهک خاک (5/32 -5/9 درصد)، 59 درصد از تغییرات تراکم (نوسان تراکم 1600-400 پایه در هکتار) خَوَشک در رویشگاه‌های این گونه را توجیه می‌کند. همچنین حجم تاج­پوشش خَوَشک در رویشگاه‌های موردمطالعه متأثر از مقدار ازت خاک (با ضریب همبستگی 58/0) می‌باشد. تجزیه واریانس روی جهت‌های جغرافیایی نیز نشان داد که تراکم خَوَشک در جهت‌های شمالی بیشترین مقدار بوده و حجم تاج­پوشش در جهت غربی بیشتر بود.