گروه علوم گیاهی و گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی مشگین شهر، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
چکیده: (2252 مشاهده)
سابقه و هدف: این پژوهش به منظور بررسی خصوصیات گیاهی و ارزش علوفهای خلر وحشی برگ گرد در مراتع نمین انجام شد. خلر وحشی متعلق به تیره پروانهآسایان (لگومینوز) و گونهای خودرو بوده که در مناطق حیران و فندقلو رشد میکند. ساکنین محلی با تکیه بر تجربیات خویش علوفه این گیاه را جزء مرغوبترین علوفه دانسته و با جمعآوری علوفه خودرو آنرا به مصرف دام میرسانند. همچنین این گیاه با تثبیت بیولوژیکی ازت، بهبود حاصلخیزی خاک، نسبت بالای برگ به ساقه و ارزش علوفهای بالای آن، اهمیت دوچندانی دارد. با توجه به اینکه مواد غذایی در دسترس دامدار تکافوی نیاز دام را نمینماید، بنابراین شناخت گیاهان علوفهای محلی با ارزش علوفهای بالا و استفاده از آنها میتواند نقش مهمی در تامین علوفه و پایداری تولید ایفا نماید.
مواد و روشها: جهت ارزیابی خصوصیات علوفهای، نمونهبرداری در سه مرحله قبل از گلدهی، گلدهی و بعد از گلدهی و بصورت میدانی در مراتع نمین که رویشگاه اصلی گیاه میباشد، در سه تکرار انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه در عرض جغرافیایی 40/38 درجه شرقی و طول جغرافیایی 55/48 درجه شمالی واقع شده است (اقلیم سرد و مرطوب). متوسط بارش سالانه منطقه 369 میلیمتر و متوسط دمای سالانه منطقه 63/9 درجه سانتیگراد است. خاک منطقه قهوهای جنگلی با PH نسبتا اسیدی است. صفاتی مانند ارتفاع گیاه، طول دوره رشد رویشی، زمان گلدهی و زمان رسیدگی مورد ارزیابی قرار گرفت و ترکیبات شیمایی نمونههای جمعآوری شده شامل ماده خشک، ماده آلی، کربوهیدرات کل، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی، سلولز، همی سلولز، لیگنین، پروتئین خام، چربی خام (عصاره اتری)، خاکستر خام، نیتروژن و عناصر معدنی آهن، مس، روی، منگنز، فسفر، پتاسیم نیز اندازهگیری شدند.
نتایج: نتایج نشان داد که بیشترین مقدار ماده آلی، پروتئین خام، چربی خام، نیتروژن، فسفر و مس در علوفه حاصل از مرحله اوایل گلدهی حاصل شد. میزان کیفیت علوفه خلر در مرحله بعد از گلدهی (اوایل دانهبندی) کاهش چشمگیری داشت و مقادیر الیاف نامحلول، سلولز، همی سلولز و لیگنین افزایش نشان داد. درصد ماده آلی با افزایش سن گیاه کاهش یافت، به طوریکه مقدار آن از 4/94 درصد در اوایل مرحله گلدهی به 8/91 درصد در اوایل بذردهی کاهش یافت. مقدار کربوهیدرات کل در اوایل گلدهی 7/65 درصد بود که با افزایش سن گیاه مقدار آن افزایش یافت، به طوریکه مقدار آن در مرحله اوایل بذردهی به 6/78 درصد رسید. الیاف نامحلول در شوینده خنثی و اسیدی نیز با افزایش سن گیاه افزایش نشان داد و کمترین مقدار آن در اوایل گلدهی و بیشترین مقدار آن در اوایل بذردهی مشاهده شد. مقدار لیگنین نیز با افزایش سن گیاه افزایش چشمگیری داشت، به طوریکه مقدار آن در اوایل گلدهی 3/7 درصد و در اوایل بذردهی 1/12 درصد بود. روند تغییرات پروتئین خام و چربی خام در ترکیب علوفه خلر وحشی مشابه هم بود و با افزایش سن گیاه مقدار آن کاهش یافت. چربی خام علوفه با افزایش سن گیاه کاهش یافت. بهطوریکه مقدار آن از 2/5 درصد در اوایل گلدهی به 5/2 درصد در اوایل بذردهی کاهش یافت اما میزان خاکستر خام با افزایش سن گیاه افزایش یافت و مقدار آن از 6/5 درصد در اوایل گلدهی به 2/8 درصد در اوایل بذردهی افزایش یافت.
نتیجهگیری: کاهش میزان چربی در علوفه خلر را میتوان به انتقال مجدد مواد به سمت دانهها و افزایش درصد خاکستر را میتوان به تجمع عناصر در اندامهای هوایی نسبت داد به طوریکه همراه با افزایش خاکستر خام، درصد ماده خشک، کربوهیدرات کل، الیاف نامحلول، سلولز، همیسلولز، لیگنین، منگنز، بر و روی افزایش یافتند. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که خلر وحشی از نظر کیفیت علوفهای و ترکیب شیمیایی بسیار مطلوب بوده و میتوان از این گیاه به عنوان علوفه مرغوب در زراعت استفاده نمود.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي دریافت: 1399/11/5 | پذیرش: 1400/6/30 | انتشار: 1401/1/10