زهرا خراسانی نژاد، مجید آجورلو، احمد پهلوانروی، مصطفی یوسف الهی،
دوره ۱۲، شماره ۱ - ( ۲-۱۳۹۷ )
چکیده
گونه‌های گیاهی مراتع در مکا‌ن‌ها و زمان‌های مختلف، ارزش غذایی متفاوتی دارند. دانستن چگونگی تغییرات ارزش غذایی گیاهان مرتعی با مرحله فنولوژیکی در هر منطقه مشخص، می‌تواند مرتعداران را در انتخاب زمان مناسب برای چرا و تنظیم تعداد دام در مرتع کمک نماید. هدف این مطالعه، بررسی کیفیت علوفه سه گونه از گندمیان یعنی Agropyron elongatum، Hordeum glaucum و Avena fatua در سه مرحله فنولوژیکی رشد رویشی، گلدهی و بذردهی در مراتع آسلمه کلاته چنار، شهرستان درگز، استان خراسان رضوی بود. نمونهبرداری برای هر گونه در هر مرحله فنولوژیکی به تعداد ۳۰ عدد انجام شد که هر نمونه متشکل از ۵ پایه گیاهی بود. نمونه‌ها طبق روش استاندارد برای ماده خشک، ماده آلی، پروتئین خام، خاکستر، دیواره عاری از همی‌سلولز، ماده خشک قابل هضم، انرژی قابل هضم و انرژی متابولیسمی تجزیه شیمیایی شدند. جهت بررسی اثر گونه بر کیفیت علوفه، از آنالیز واریانس یک طرفه و برای بررسی اثر مرحله فنولوژی و اثر متقابل گونه و مرحله فنولوژی بر کیفیت علوفه از آزمون اندازه‌گیری مکرر (Repeated measures) استفاده شد. اثر مرحله فنولوژی بر کیفیت علوفه هر سه گونه معنی‌دار بود (۰۵/۰). هر سه گونه، در مرحله رشد رویشی کیفیت زیاد (پروتئین خام، انرژی قابل هضم، انرژی متابولیسمی زیاد) و در مرحله بذردهی کیفیت کم (پروتئین خام و ماده خشک قابل هضم کم ولی دیوراه سلولی فاقد همی سلولز زیاد) داشتند (۰۵/۰). گونه H. glaucum با داشتن پروتئین خام (۱/۱۹ درصد)، انرژی متابولیسمی (۷۸/۹ درصد)، قابلیت هضم ماده خشک (۳۰/۶۹ درصد) و انرژی قابل‌هضم (۸۲/۶۸ درصد) زیاد و دیواره عاری از همی‌سلولز کم (۱۵/۲۷ درصد) نسبت به دو گونه دیگر، کیفیت و ارزش غذایی بیشتری در طول فصل رویش داشت. اواخر دوره رشد رویشی و اوایل مرحله گلدهی (اواسط اردیبهشت) زمان مناسب برای چرای دام از گونه‌های فوق در مراتع آسلمه کلاته چنار، شهرستان درگز تعیین شد.
