الهام قادری، یحیی کوچ،
دوره ۱۵، شماره ۳ - ( ۸-۱۴۰۰ )
چکیده
گونههای ولیک و زرشک غالبیت پوششهای درختچهای رویشگاه‌های مرتعی شمال کشور را شامل میشوند، اما تاکنون اثر ترکیب تاج پوشش (خالص و آمیخته) این گونهها بر شاخصهای عملکری خاک مورد توجه قرار نگرفته است. در پژوهش حاضر اثر پنج نوع ترکیب تاجی از گونههای ولیک و زرشک (ولیک خالص، زرشک خالص، ولیک و زرشک با پوشش تاجی تقریباً برابر، توده با غالبیت ولیک و توده با غالبیت زرشک) بر شاخصهای بیوشیمیایی و استوکیومتری میکروبی خاک در منطقه پیده غرب مازندران مورد توجه قرار گرفت. پس از شناسایی ترکیبهای مورد نظر از گونههای مورد مطالعه، از هر ترکیب تاجی ۳ قطعه نمونه یک هکتاری انتخاب گردید. در داخل هر یک از قطعات یک هکتاری، تعداد ۵ نمونه خاک از عمقهای ۱۰-۰، ۲۰-۱۰ و ۳۰-۲۰ سانتیمتری (سطح ۳۰ سانتیمتر × ۳۰ سانتیمتر) برداشت (مجموعا تعداد ۴۵ نمونه خاک از هر ترکیب تاجی) و به آزمایشگاه انتقال داده شد. یک بخش از نمونههای خاک جهت انجام آزمایشهای فیزیکی و شیمیایی، پس از هوا خشک شدن از الک ۲ میلیمتری عبور داده شده و بخش دوم نمونهها برای انجام آزمایشهای میکروبی تا زمان آزمایش در دمای ۴ درجه سانتیگراد نگهداری شدند. بر مبنای تجزیه به مولفههای اصلی (PCA)، تجمع بیشتر رس، افزایش نسبت لایهبندی ماده آلی (عمق اول به عمق دوم)، واکنش خاک، کربن آلی و نیتروژن منجربه افزایش فعالیتهای بیوشیمیایی (معدنیشدن نیتروژن، آمونیوم، نیترات) و استوکیومتری میکروبی (نسبت زیتوده میکروبی کربن به کربن، نسبت زیتوده میکروبی نیتروژن به نیتروژن، نسبت زیتوده میکروبی فسفر به فسفر) خاک تحت تیپهای تاجی آمیخته ولیک و زرشک (به‌ویژه با پوشش تاجی تقریباً برابر) شده است. در حالی که تیپهای خالص ولیک و زرشک با دارا بودن مقادیر بزرگتر نسبت لایهبندی ماده آلی (عمق دوم به عمق سوم)، محتوی شن و سیلت خاک دارای کمترین فعالیتهای بیوشیمیایی و استوکیومتری میکروبی خاک بودند. با توجه به نتایج این پژوهش میتوان اذعان داشت که آمیختگی تقریباً برابر پوششهای چوبی ولیک و زرشک میتواند شرایط مناسبتر و بازدهی بیشتری برای عملکرد خاک در رویشگاه‌های مرتعی فراهم نماید که این موضوع میتواند برای احیای اراضی مرتعی تخریبیافته مورد توجه مدیران قرار گیرد.
