نیکو طاهری محمدآبادی، محمدعلی زارع چاهوکی، حسین آذرنیوند،
دوره ۱۹، شماره ۱ - ( ۱-۱۴۰۴ )
چکیده
سابقه و هدف: منابع آب یکی از مهم‌ترین خدمات زیست‌بومی است که از اکوسیستم‌های طبیعی، به‌ویژه مراتع و حوزه‌های آبخیز تأمین می‌شود. مراتع به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی اکوسیستم‌های طبیعی، نقشی اساسی در حفظ تعادل هیدرولوژیکی، تنظیم جریان‌های سطحی و زیرسطحی، کنترل فرسایش و بهبود کیفیت منابع آبی ایفا می‌کنند. پوشش گیاهی مراتع، با افزایش نفوذپذیری خاک، کاهش رواناب و کنترل تبخیر سطحی، در حفظ منابع آب و افزایش تولید آب در حوزه‌های آبخیز نقش مهمی دارد.. در مناطق خشک و نیمه‌خشک مانند ایران، که منابع آب محدود و توزیع آن نامتوازن است، بررسی نقش مراتع در تولید آب و ارزیابی اثرات تغییرات کاربری اراضی بر فرآیندهای هیدرولوژیکی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق، مدل‌سازی تولید آب در حوزۀ آبخیز دریان سمنان با استفاده از نرم‌افزار InVEST انجام شد.
مواد و روش‌ها: نقشههای میانگین بارندگی سالانه، پوشش اراضی، مقدار آب در دسترس گیاه و عمق لایۀ محدودکنندۀ ریشه تهیه و وارد نرم‌افزار InVEST شد و بر مبنای آن‌ها مقدار حجم آب قابل تولید در هر زیرحوزه (مترمکعب/ سال) به‌دست آمد.
نتایج: در حوزه آبخیز دریان سالانه، ۸۲/۹۵ میلیونمترمکعب در سال آب تولید می‌شود که بیشترین مقدار تولید آب، در زیرحوزۀ C۲ با ۷ میلیونمترمکعب در سال و کمترین میزان تولید آب، در زیرحوزۀ C۱۵ با ۴۸/۰ میلیون مترمکعب آب در سال بود. نتایج مقایسه حجم میزان آب تولید شده در زیرحوزهها در سه وضعیت پایه، فعلی و آینده نشان داد که حجم آب تولیدی در تمام زیرحوزهها در سال ۱۴۱۰، ۵/۱۳ درصد نسبت به وضعیت فعلی کاهش خواهد یافت.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که با توجه به شرایط اقلیمی و توپوگرافی، میزان تولید آب در حوزۀ آبخیز دریان در آینده کاهش و تبخیر و تعرق در این منطقه افزایش خواهد یافت. این تغییرات بر بر منابع آبی و پوشش گیاهی تأثیر منفی دارد و سبب ایجاد تهدیدات جدی می‌شود. ارزیابی کمی خدمت تولید آب، میتواند به‌عنوان یک الگو در سایر مناطق برای برنامهریزی مدیریت سرزمین مفید باشد و با بررسی خدمت زیست‌بوم در یک دوره زمانی قابل قبول و ارائه چشماندازی از آینده، میتوان نوع بهرهبرداری از سرزمین را متناسب با توان منطقه مشخص کرد.
