دوره 16، شماره 1 - ( 1-1401 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 221-206 |
برگشت به فهرست نسخه ها
حمید رضا ناصری 
، محمد رضا احمدی کوهبنانی ، انسیه عزیزآبادی فراهانی ، جواد شاهبداغی ، احمد یزدان پناه شاه آبادی
، محمد رضا احمدی کوهبنانی ، انسیه عزیزآبادی فراهانی ، جواد شاهبداغی ، احمد یزدان پناه شاه آبادی
مرکز تحقیقات بین المللی بیابان، دانشگاه تهران، تهران
چکیده: (1871 مشاهده)
سابقه و هدف: آهن و صنایع معدنی وابسته به آن یکی ازارکان مهم در توسعه صنعتی به شمار می روند. استخراج سنگ آهن و تولید فولاد بدون تخریب اراضی میسر نمی باشد و ماحصل آن علاوه بر فولاد، حجم زیادی باطله های معدنی و مواد دفعی معدنی میباشند که اگر به درستی مدیریت و احیاء نشوند قادر خواهند بود خاک، هوا و آب را به طور جدی آلوده کرده و چالش‌های بهداشتی مهمی ایجاد کنند. هدف از این تحقیق ارزیابی استقرار و جوانه زنی خردل بیابانی بر روی باطله های معدن آهن گل گهر به منظور احیاء بیولوژیکی باطله ها می باشد.
مواد و روش‌ها: در ابتدا نمونه برداری از باطله و خاک رویشگاه خردل بیابانی از محدوده معدن گل‌گهر انجام شد. به منظور مقایسه ابعاد ذرات، دانه‌بندی باطله و خاک رویشگاه با روش الک خشک صورت پذیرفت. ویژگی‌هایی چون جرم حجمی، شوری، اسیدیته، کربن، فسفر، نیتروژن و آهک برای باطله و خاک رویشگاه با روش های متداول آزمایشگاهی تعیین شدند. بذور خردل بیابانی قبل از کاشت در بستر کشت باطله و خاک مورد سنجش جوانهزنی قرار گرفتند. بذور پس از اطمینان از دارا بودن قوه نامیه و جوانه زنی، در گلدان‌های پلاستیکی با بستر کاشت خاک رویشگاه و باطله معدنی کاشته و به طور تصادفی در اتاقک رشد قرار داده شدند و به صورت روزانه تا پایان دوره آزمایش با آب مقطر آبیاری شدند. پس از توقف جوانهزنی، بستر کاشت گلدان‌ها با جریان آب آرام شسته شده و نونهالهای هر گلدان جدا شدند. با شمارش نونهالهای سبز شده محاسبه درصد جوانه زنی، میانگین جوانه زنی، ضریب سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، زمان رسیدن به جوانهزنی 50درصد، میانگین درصد جوانهزنی روزانه، پیک جوانهزنی روزانه، ارزش جوانهزنی بذور و شاخص بنیه گیاهچه بر اساس روابط متداول انجام شد و در پایان میانگین کلیه داده‌ها با روش تی مستقل مورد آزمون مقایسه میانگین قرار گرفتند.
نتایج: نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین pH و EC در دو بستر تفاوت معنی‌داری وجود ندارد، اما اختلاف میانگین کربن، فسفر، نیتروژن، آهک، جرمحجمی، قطر ذرات و شاخص ᵠ بین دو تیمار معنیدار است (01/0 > P). نتایج مربوط به مقادیر متوسط درصد جوانهزنی روزانه را نشان می‌دهد که آغاز جوانهزنی بذور در دو تیمار همزمان بوده است اما اوج جوانهزنی برای بستر کشت خاک رویشگاه به میزان 66/16 درصد در روز چهارم و برای بستر باطله به میزان 85/12در روز پنجم رخ داده است. بنابراین علاوه بر زمان پیک جوانهزنی، مقدار جوانه زنی در بستر کشت باطله کمتر می‌باشد. اگرچه درصد جوانهزنی در خاک رویشگاه خردل برابر با 28/64 درصد بوده و این بیش از درصد جوانهزنی 19/56 درصدی بستر باطله معدنی است، اما مانند ضریب سرعت جوانهزنی و میانگین درصد جوانهزنی روزانه، تفاوت بین میانگینها از نظر آماری معنی دار نیست. در حالیکه میانگین زمان جوانهزنی، شاخص بنیه گیاهچه و زمان رسیدن به جوانهزنی 50 درصد اختلاف معنی داری را نشان داد (05/0 > P)، تفاوت میانگین سایر پارامترها شامل ارزش جوانهزنی، پیک جوانهزنی، شاخص جوانهزنی، وزن گیاهچه و نسبت ریشه به ساقه نیز در سطح یک درصد معنی دار بودند.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که فقدان N، C و P در باطله های معدنی اثر منفی و بازدارندهای بر رشد نونهالهای خردل دارد و تقویت باطلهها با مواد مغذی یک موضوع مهم برای استقرار و رشد نهال های گیاهی حیاتی است، در این میان افزودن آهک به باطله برای کاهش اثرات منفی فلزات سنگین بر روی گیاهان و خاک ضروری است، از سوی دیگر این نکته نیز باید مد نظر باشد که ترمیم اکولویکی باطله‌های معدنی بدون به کارگیری خاک غیرآلوده و فعال از نظر بیولوژیکی و در کوتاه مدت قابل دسترس نخواهد بود و خاک سطحی و روباره ها می توانند به عنوان یک منبع مهم و مطمئن جهت تامین بذور گیاهان برای احیای پوشش گیاهی مورد استفاده قرارگیرند.
مواد و روش‌ها: در ابتدا نمونه برداری از باطله و خاک رویشگاه خردل بیابانی از محدوده معدن گل‌گهر انجام شد. به منظور مقایسه ابعاد ذرات، دانه‌بندی باطله و خاک رویشگاه با روش الک خشک صورت پذیرفت. ویژگی‌هایی چون جرم حجمی، شوری، اسیدیته، کربن، فسفر، نیتروژن و آهک برای باطله و خاک رویشگاه با روش های متداول آزمایشگاهی تعیین شدند. بذور خردل بیابانی قبل از کاشت در بستر کشت باطله و خاک مورد سنجش جوانهزنی قرار گرفتند. بذور پس از اطمینان از دارا بودن قوه نامیه و جوانه زنی، در گلدان‌های پلاستیکی با بستر کاشت خاک رویشگاه و باطله معدنی کاشته و به طور تصادفی در اتاقک رشد قرار داده شدند و به صورت روزانه تا پایان دوره آزمایش با آب مقطر آبیاری شدند. پس از توقف جوانهزنی، بستر کاشت گلدان‌ها با جریان آب آرام شسته شده و نونهالهای هر گلدان جدا شدند. با شمارش نونهالهای سبز شده محاسبه درصد جوانه زنی، میانگین جوانه زنی، ضریب سرعت جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، زمان رسیدن به جوانهزنی 50درصد، میانگین درصد جوانهزنی روزانه، پیک جوانهزنی روزانه، ارزش جوانهزنی بذور و شاخص بنیه گیاهچه بر اساس روابط متداول انجام شد و در پایان میانگین کلیه داده‌ها با روش تی مستقل مورد آزمون مقایسه میانگین قرار گرفتند.
نتایج: نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین pH و EC در دو بستر تفاوت معنی‌داری وجود ندارد، اما اختلاف میانگین کربن، فسفر، نیتروژن، آهک، جرمحجمی، قطر ذرات و شاخص ᵠ بین دو تیمار معنیدار است (01/0 > P). نتایج مربوط به مقادیر متوسط درصد جوانهزنی روزانه را نشان می‌دهد که آغاز جوانهزنی بذور در دو تیمار همزمان بوده است اما اوج جوانهزنی برای بستر کشت خاک رویشگاه به میزان 66/16 درصد در روز چهارم و برای بستر باطله به میزان 85/12در روز پنجم رخ داده است. بنابراین علاوه بر زمان پیک جوانهزنی، مقدار جوانه زنی در بستر کشت باطله کمتر می‌باشد. اگرچه درصد جوانهزنی در خاک رویشگاه خردل برابر با 28/64 درصد بوده و این بیش از درصد جوانهزنی 19/56 درصدی بستر باطله معدنی است، اما مانند ضریب سرعت جوانهزنی و میانگین درصد جوانهزنی روزانه، تفاوت بین میانگینها از نظر آماری معنی دار نیست. در حالیکه میانگین زمان جوانهزنی، شاخص بنیه گیاهچه و زمان رسیدن به جوانهزنی 50 درصد اختلاف معنی داری را نشان داد (05/0 > P)، تفاوت میانگین سایر پارامترها شامل ارزش جوانهزنی، پیک جوانهزنی، شاخص جوانهزنی، وزن گیاهچه و نسبت ریشه به ساقه نیز در سطح یک درصد معنی دار بودند.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که فقدان N، C و P در باطله های معدنی اثر منفی و بازدارندهای بر رشد نونهالهای خردل دارد و تقویت باطلهها با مواد مغذی یک موضوع مهم برای استقرار و رشد نهال های گیاهی حیاتی است، در این میان افزودن آهک به باطله برای کاهش اثرات منفی فلزات سنگین بر روی گیاهان و خاک ضروری است، از سوی دیگر این نکته نیز باید مد نظر باشد که ترمیم اکولویکی باطله‌های معدنی بدون به کارگیری خاک غیرآلوده و فعال از نظر بیولوژیکی و در کوتاه مدت قابل دسترس نخواهد بود و خاک سطحی و روباره ها می توانند به عنوان یک منبع مهم و مطمئن جهت تامین بذور گیاهان برای احیای پوشش گیاهی مورد استفاده قرارگیرند.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |