دوره 17، شماره 3 - ( 8-1402 )
جلد 17 شماره 3 صفحات 346-334 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Layeghi N, Javadi S A, Jafari M, Arzani H. Impacts of Mining Activities on Vegetation and Soil Surface: A Case Study in Morad-Beygloo Rangelands, Buin Zahra. مرتع 2023; 17 (3) :334-346
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1108-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1108-fa.html
لایقی نصرت‌اله، جوادی سید اکبر، جعفری محمد، ارزانی حسین. بررسی اثرات بهره‌برداری از معادن بر ساختار و عملکرد پوشش گیاهی و خاک سطحی مراتع (مطالعه موردی: مراتع بوئین‌زهرا). مرتع. 1402; 17 (3) :334-346
گروه جنگل، مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران
چکیده: (5740 مشاهده)
سابقه و هدف: اکتشاف و بهره‌برداری معادن دارای اثرات زیست‌محیطی مخرب بر اکوسیستم‌های طبیعی از جمله مراتع است. در این مطالعه به منظور بررسی اثرات بهره‌برداری از معادن بر ساختار و عملکرد خاک سطحی و پوشش گیاهی محدوده مطالعاتی مرادبیگلو واقع در شهرستان بوئین‌زهرا در استان قزوین، از روش تحلیل عملکرد چشم‌انداز (LFA) و ارزیابی تغییرات شرایط ادافیکی منطقه استفاده شد.
مواد و روش‌ها: ابتدا مناطق مجاور معادن و مناطقی با فاصله بیشتر از 500 متر از معادن به‌عنوان مناطق شاهد انتخاب شدند. در هر منطقه دو ترانسکت بطول 30 متر در جهت شیب غالب منطقه مستقر و در مجموع تعداد 48 ترانسکت مستقر گردید. در ترانسکت‌ها طول و عرض لکه‌های پوشش گیاهی و طول فضای بین لکه‌های اکولوژیک اندازه‌گیری شد. برای انواع لکه‌ها و فضای بینلکهای در ترانسکت‌های موردمطالعه، تعداد 11 شاخص سطح خاک برای به دست آوردن سه ویژگی عملکردی پایداری خاک، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی ارزیابی شد. شاخص‌های ساختاری تعداد لکه‌های اکولوژیک در 10 متر، سطح کل لکه‌های اکولوژیک، شاخص سطح لکه، شاخص سازمان‌یافتگی چشم‌انداز، میانگین فاصله بین لکه‌های اکولوژیک و طول کل لکه‌ها نیز محاسبه گردید. تعداد 26 نمونه خاک نیز از مناطق نزدیک معدن و کنترل به‌طور تصادفی از عمق 0-15 سانتیمتری سطح خاک برداشت و برخی ویژگی‌های خاک نظیر بافت خاک، اسیدیته گل اشباع، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم، درصد رطوبت اشباع، عناصر N-P-K و کربن آلی برای تمام نمونه‌های خاک اندازه‌گیری شدند. ابتدا آزمون نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون آندرسون دارلینگ انجام شد و سپس با استفاده از آزمون t مستقل، فاکتورهای موردنظر برای مناطق نزدیک معدن و مناطق کنترل با هم مقایسه شد.
نتایج: بر اساس نتایج، شاخص‌های ساختاری کل طول لکه، طول فضای بینلکهای، سطح کل لکه، شاخص سطح لکه و شاخص ساختار چشم‌انداز در منطقه مرجع با مناطق مجاور معادن اختلاف معنی‌داری داشتند (05/0>P). تفاوت تعداد لکه‌های اکولوژیک در10 متر بین هیچ‌کدام از سایت‌ها معنی‌دار نبود (05/0<P). نتایج نشان داد که ویژگی‌های عملکردی پایداری، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی مناطق نزدیک معدن نسبت به مناطق دور از معدن به‌طور معنی‌داری کاهش یافته است (05/0>P). بر اساس نتایج، میزان ماده آلی، میزان فسفر قابل‌جذب، پتاسیم قابل‌جذب و نیتروژن خاک مناطق نزدیک معدن نسبت به مناطق کنترل به‌طور معنی‌داری کاهش یافته است (05/0>P). دامنه pH خاک از 1/7 تا 1/8 در منطقه کنترل و 1/8 تا 9/8 در منطقه نزدیک معدن تغییر داشت. مقادیر میانگین رس، سیلت و شن به‌ترتیب 69/22، 30/30، 01/47 درصد در منطقه کنترل و 33/24، 66/27، 01/48 درصد در منطقه نزدیک معدن به‌دست آمد. مقدار نیتروژن کل در منطقه کنترل بین 04/0 تا 2/0 درصد و در منطقه نزدیک معدن بین بین 01/0 تا 03/0 درصد متغیر بود. میزان درصد رطوبت اشباع در منطقه کنترل بین 90/37 تا 20/54 درصد و در منطقه نزدیک معدن بین 7/36 تا 1/42 درصد متغیر است.
نتیجه‌گیری: معدن‌کاری باعث نامناسب‌شدن ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک گردیده است ولی مناطق دور از معدن کیفیت خاک شرایط بهتری داشته که منجر به بهبود شرایط عملکرد خاک سطحی شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که حجم بالای معدن‌کاوی در مراتع منطقه مورد مطالعه تهدیدی جدی برای کیفیت و عملکرد خاک سطحی منطقه است. بدیهی است که در اثر تداوم این روند، این منطقه با پدیده بیابان‌زایی شدید روبرو خواهد شد و کارکردهای اکولوژیک آن آسیب جدی خواهند داشت.
مواد و روش‌ها: ابتدا مناطق مجاور معادن و مناطقی با فاصله بیشتر از 500 متر از معادن به‌عنوان مناطق شاهد انتخاب شدند. در هر منطقه دو ترانسکت بطول 30 متر در جهت شیب غالب منطقه مستقر و در مجموع تعداد 48 ترانسکت مستقر گردید. در ترانسکت‌ها طول و عرض لکه‌های پوشش گیاهی و طول فضای بین لکه‌های اکولوژیک اندازه‌گیری شد. برای انواع لکه‌ها و فضای بینلکهای در ترانسکت‌های موردمطالعه، تعداد 11 شاخص سطح خاک برای به دست آوردن سه ویژگی عملکردی پایداری خاک، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی ارزیابی شد. شاخص‌های ساختاری تعداد لکه‌های اکولوژیک در 10 متر، سطح کل لکه‌های اکولوژیک، شاخص سطح لکه، شاخص سازمان‌یافتگی چشم‌انداز، میانگین فاصله بین لکه‌های اکولوژیک و طول کل لکه‌ها نیز محاسبه گردید. تعداد 26 نمونه خاک نیز از مناطق نزدیک معدن و کنترل به‌طور تصادفی از عمق 0-15 سانتیمتری سطح خاک برداشت و برخی ویژگی‌های خاک نظیر بافت خاک، اسیدیته گل اشباع، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم، درصد رطوبت اشباع، عناصر N-P-K و کربن آلی برای تمام نمونه‌های خاک اندازه‌گیری شدند. ابتدا آزمون نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون آندرسون دارلینگ انجام شد و سپس با استفاده از آزمون t مستقل، فاکتورهای موردنظر برای مناطق نزدیک معدن و مناطق کنترل با هم مقایسه شد.
نتایج: بر اساس نتایج، شاخص‌های ساختاری کل طول لکه، طول فضای بینلکهای، سطح کل لکه، شاخص سطح لکه و شاخص ساختار چشم‌انداز در منطقه مرجع با مناطق مجاور معادن اختلاف معنی‌داری داشتند (05/0>P). تفاوت تعداد لکه‌های اکولوژیک در
نتیجه‌گیری: معدن‌کاری باعث نامناسب‌شدن ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک گردیده است ولی مناطق دور از معدن کیفیت خاک شرایط بهتری داشته که منجر به بهبود شرایط عملکرد خاک سطحی شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که حجم بالای معدن‌کاوی در مراتع منطقه مورد مطالعه تهدیدی جدی برای کیفیت و عملکرد خاک سطحی منطقه است. بدیهی است که در اثر تداوم این روند، این منطقه با پدیده بیابان‌زایی شدید روبرو خواهد شد و کارکردهای اکولوژیک آن آسیب جدی خواهند داشت.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
