دوره 16، شماره 4 - ( 12-1401 )                   جلد 16 شماره 4 صفحات 744-729 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print


گروه منابع طبیعی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک
چکیده:   (1105 مشاهده)
سابقه و هدف: آتش­سوزی به عنوان یکی از پدیده­هایی که به فراوانی در مراتع اتفاق می­افتد و به ­خاطر اثرات متفاوت و پیچیده آن بر اکوسیستم­های طبیعی از اهمیت فراوانی برخوردار است.آگاهی از چنین پدیده های بوم شناختی، آگاهی از اثرات آتش­سوزی روی پوشش گیاهی از نظر مدیریت مراتع پس از آتش­سوزی اهمیت فراوانی دارد و به درک بهتر و مدیریت پایدار مراتع کمک می کند. تغییر در ساختار و ترکیب پوشش گیاهی و تغییر شرایط رویشگاه یکی از بارزترین اثرات آتش­سوزی بر اکوسیستم­های طبیعی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک است. اثر آتش سوزی بر بانک بذر خاک  نیز مبحثی بنیادی در اکولوژی و جامعه شناسی گیاهی به حساب می­آید. این بذرها در حفظ و احیا مراتع تخریب یافته و همچنین در بهبود وضعیت ترکیب گونه­ای جوامع گیاهی نقش کلیدی دارند. در مناطق خشک و نیمه خشک بذور بوسیله آتش­سوزی نابود می­شوند و جوانه­زنی گونه­هایی که در آن مناطق هستند پس از آتش­سوزی به بانک بذر موجود در خاک بستگی دارد . این تحقیق به منظور بررسی تاثیر آتش­سوزی بر ترکیب، تراکم و تنوع پوشش گیاهی و بانک بذر خاک در مراتع کنگاور در زاگرس میانی انجام شد.
مواد و روشها: در پژوهش حاضر، یکسال پس از آتش­سوزی در دو منطقه شاهد و آتش­سوزی بر روی ترانسکت­های100متری نمونه­برداری پوشش گیاهی به روش سیستماتیک-تصادفی با ثبت درصد تاج پوشش گونه­های گیاهی و همچنین نمونه­برداری بانک بذر خاک نیز در هر  پلات در دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی متری در مناطق مورد مطالعه برداشت گردید.  پس از کشت گلخانه­ای، بذرهای جوانه زده شناسایی و ترکیب و تراکم بانک بذر خاک تعیین گردید. برای مقایسه تنوع زیستی در جوامع گیاهی (گروه های اکولوژیک) از شاخص­های غنای گونه­ای، تنوع گونه­ای شانون- وینر و یکنواختی پایلو استفاده شد همچنین شاخص تشابه جاکارد بین پوشش گیاهی روزمینی و زیر زمینی در منطقه قرق و آتش­سوزی شده با استفاده از فرمول محاسبه گردید.مقایسه میانگین شاخص­های تنوع زیستی با آزمون LSD صورت گرفت. همچنین محاسبه شاخص­های تنوع زیستی جوامع گیاهی از دو دیدگاه ترکیب گیاهی رو زمینی و بانک بذر خاک به عمل آمده و معنی­داری اختلاف توابع تنوع زیستی گیاهی رو زمینی و بانک بذر خاک منطقه شاهد و آتش سوزی بر مبنای آنالیز t جفتی مقایسه گردید. طبقه‌بندی گیا‌هان در شکل‌های زیستی مختلف، به روش رانکایر انجام گرفت.
نتایج: نتایج این تحقیق نشان داد که در اثر آتش­سوزی یکساله شاخص­های تنوع، غنا و یکنواختی به طور معنی­دار کاهش یافت. ارزیابی بانک بذر در عمق0-5 سانتی­متری خاک نشان داد که آتش­سوزی شاخص­های تنوع و غنای گونه­ای را کاهش داده، اما تاثیر معنی­داری بر روی شاخص یکنواختی نداشته است. در عمق 10-5 سانتی متر نیز آتش­سوزی تاثیر معنی­داری بر شاخص­های تنوع زیستی نداشت. بعد از آتش­سوزی طبقه‌بندی گیا‌هان در شکل‌های زیستی آن تغییر پیدا کرده و مقادیر گیاهان کریپتوفیت 8 درصد و همی­کریتوفیت 6 درصد کاهش یافته و باعث شد گیاهان یکساله علفی درصد قابل توجهی از پوشش را به خود اختصاص دهند. همپنین تعداد بذر در لایه سطحی (0-5 سانتیمتری) به شدت کاهش یافت.
نتیجه گیری: در کل با توجه به نتایج این تحقیق می­توان گفت که در اثر آتش­سوزی ترکیب، تراکم و تنوع گونه­ای و در نهایت فرم رویشی گونه­های موجود در منطقه تغییر پیدا کرده و شاهد افزایش گونه­های یکساله و کاهش گونه­های دوساله و چند ساله در منطقه مورد مطالعه بوده و تا حدی شرایط رویشگاه هم از نظر فضای لازم جهت استقرار و حضور گونه­های جدید فراهم گردیده و موجب تغییر در ترکیب رویشی منطقه گردیده است.
متن کامل [PDF 434 kb]   (786 دریافت)    
نوع مطالعه: كاربردي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1400/10/9 | پذیرش: 1401/10/17 | انتشار: 1401/12/10

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.