دوره 18، شماره 3 - ( 11-1403 )
جلد 18 شماره 3 صفحات 482-467 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mahmmodi A, Jahantab E. Investigation of Some Phytochemical and Morphological Characteristics of the Medicinal Plant Cleome quinquenervia Boiss. in the Rangelands of Darab City. مرتع 2025; 18 (3) :467-482
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1292-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1292-fa.html
محمودی علیرضا، جهانتاب اسفندیار. بررسی برخی صفات فیتوشیمیایی و مورفولوژیکی گیاه دارویی علف مار گچدوست (Cleome quinquenervia Boiss.) در مراتع شهرستان داراب. مرتع. 1403; 18 (3) :467-482
گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دارب، دانشگاه شیراز، داراب
چکیده: (399 مشاهده)
سابقه و هدف: گیاهان معطر و اسانسدار از مهم‌ترین منابع گیاهان دارویی در ایران به شمار می‌روند. این گیاهان در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی-بهداشتی کاربردهای گسترده‌ای دارند. برای تعیین کاربرد و ارزش اقتصادی گیاهان دارویی، شناسایی و تجزیه مواد مؤثره آن‌ها ضروری است. گیاه علف مار گچدوست با نام علمی Boiss. Cleome quinquenervia گیاهی دارویی و اسانسدار، متعلق به خانواده علف مار (Cleomaceae) است. در همین راستا، هدف از پژوهش حاضر، بررسی برخی صفات فیتوشیمیایی و مورفولوژیکی گیاه دارویی علف مار گچدوست در مراتع شهرستان داراب است.
مواد و روش‌ها: جهت انجام پژوهش حاضر ابتدا دو رویشگاه طبیعی نسابه و تنگ کتویه گیاه دارویی علف مار گچدوست در مراتع شهرستان داراب مشخص شد. سپس در هر رویشگاه، نمونههای برگ گیاه علف مار گچدوست جمع آوری شد و با روش تقطیر با آب و گاز کروماتوگراف متصل شده به (GC) اسانسگیری شد. به منظور استخراج اسانس، 100 گرم سرشاخههای گلدار خرد شده توسط آسیاب، به روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر (Celevenger) به‌مدت 3 ساعت، در آزمایشگاه گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان داراب اسانسگیری انجام شد. برای شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاههای گاز کروماتوگرافی (GC/Mas) استفاده شد.
نتایج: در اثر استخراج و آنالیز اسانس C. quinquenervia در رویشگاههای مختلف در شهرستان داراب 31 ترکیب شیمیایی متفاوت شناسایی شدند. عملکرد متوسط اسانس در رویشگاههای نسابه و تنگ کتویه به‌ترتیب 2/0 و 3/0 درصد بر مبنای وزن خشک گیاه (وزنی/وزنی) محاسبه گردید. مقایسه‌ای مواد موثره نشان داد ترکیبات شیمیایی اتان ایزوتیوسیانات (Ethane, isothiocyanato)، آلفا-پینن (Alpha.-Pinene)، بتا-پینن (Beta.-Pinene)، 3 Cyclohexen-1-ol, 4-methyl، میرتنول (Myrtenol) و بنزن (Benzene) از مهم‌ترین ترکیبات غالب مشترک در هر دو رویشگاه بودند. بر اساس نتایج، بیشترین میزان اجزای شاخص و مشترک مربوط به ترکیب شیمیایی اتان ایزوتیوسیانات در رویشگاه نسابه است. نتایج نشان داد ترکیبات شیمیایی اصلی در رویشگاه نسابه شامل اتان ایزوتیوسیانات (39/41 درصد)، آلفا-پینن (65/17 درصد)، بتا-پینن (39/17 درصد)، 3 Cyclohexen-1-ol, 4-methyl (89/2 درصد)، میرتنول (89/2 درصد) و بنزن (04/2 درصد) است. همچنین بیشترین ترکیبهای شیمیایی موجود در اسانس گیاه علف مار در رویشگاه تنگ کتویه شامل اتان ایزوتیوسیانات (38/21 درصد)، آلفا-پینن (21/23 درصد)، بتا-پینن (80/20 درصد)، 3 Cyclohexen-1-ol, 4-methyl (72/5 درصد)، میرتنول (34/4 درصد) و 1(7),5,8-o-Menthatriene (37/2 درصد) است.
نتیجه‌گیری: مطالعات فیتوشیمیایی برای بهره‌برداری مؤثر از گیاهان دارویی و معطر اهمیت بالایی دارند، زیرا با استخراج و شناسایی ترکیبات مؤثره، امکان سنجش کاربرد دارویی گیاهان جدید فراهم می‌شود. نتایج تجزیه اسانس علف مار گچدوست در شهرستان داراب نشان داد ترکیب با ارزش اتان ایزوتیوسیانات بالاترین درصد ترکیب شیمیایی در رویشگاههای طبیعی علف مار گچدوست در مراتع شهرستان داراب است. ایزوتیوسیاناتها فعالیت‌های فارماکولوژیکی قابل توجهی از جمله ضد سرطان، ضدالتهاب، ضدمیکروب و ضدحشره و قارچ از خود نشان داده‌اند. علاوه بر این، ترکیبات آلفا و بتا-پینن به‌عنوان پایه در صنعت اسانس‌سازی استفاده می‌شوند. با یافتن این گیاهان و توصیه برای کشت وسیع و بهره‌برداری از اسانس آن‌ها می‌توان به صنایع داخلی کمک کرد و با صدور اسانس یا محصولات فرآوری شده از آن‌ها، نقش مؤثری در اقتصاد ایران ایفا کرد.
مواد و روش‌ها: جهت انجام پژوهش حاضر ابتدا دو رویشگاه طبیعی نسابه و تنگ کتویه گیاه دارویی علف مار گچدوست در مراتع شهرستان داراب مشخص شد. سپس در هر رویشگاه، نمونههای برگ گیاه علف مار گچدوست جمع آوری شد و با روش تقطیر با آب و گاز کروماتوگراف متصل شده به (GC) اسانسگیری شد. به منظور استخراج اسانس، 100 گرم سرشاخههای گلدار خرد شده توسط آسیاب، به روش تقطیر با آب به کمک دستگاه کلونجر (Celevenger) به‌مدت 3 ساعت، در آزمایشگاه گیاهان دارویی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان داراب اسانسگیری انجام شد. برای شناسایی ترکیبهای اسانس از دستگاههای گاز کروماتوگرافی (GC/Mas) استفاده شد.
نتایج: در اثر استخراج و آنالیز اسانس C. quinquenervia در رویشگاههای مختلف در شهرستان داراب 31 ترکیب شیمیایی متفاوت شناسایی شدند. عملکرد متوسط اسانس در رویشگاههای نسابه و تنگ کتویه به‌ترتیب 2/0 و 3/0 درصد بر مبنای وزن خشک گیاه (وزنی/وزنی) محاسبه گردید. مقایسه‌ای مواد موثره نشان داد ترکیبات شیمیایی اتان ایزوتیوسیانات (Ethane, isothiocyanato)، آلفا-پینن (Alpha.-Pinene)، بتا-پینن (Beta.-Pinene)، 3 Cyclohexen-1-ol, 4-methyl، میرتنول (Myrtenol) و بنزن (Benzene) از مهم‌ترین ترکیبات غالب مشترک در هر دو رویشگاه بودند. بر اساس نتایج، بیشترین میزان اجزای شاخص و مشترک مربوط به ترکیب شیمیایی اتان ایزوتیوسیانات در رویشگاه نسابه است. نتایج نشان داد ترکیبات شیمیایی اصلی در رویشگاه نسابه شامل اتان ایزوتیوسیانات (39/41 درصد)، آلفا-پینن (65/17 درصد)، بتا-پینن (39/17 درصد)، 3 Cyclohexen-1-ol, 4-methyl (89/2 درصد)، میرتنول (89/2 درصد) و بنزن (04/2 درصد) است. همچنین بیشترین ترکیبهای شیمیایی موجود در اسانس گیاه علف مار در رویشگاه تنگ کتویه شامل اتان ایزوتیوسیانات (38/21 درصد)، آلفا-پینن (21/23 درصد)، بتا-پینن (80/20 درصد)، 3 Cyclohexen-1-ol, 4-methyl (72/5 درصد)، میرتنول (34/4 درصد) و 1(7),5,8-o-Menthatriene (37/2 درصد) است.
نتیجه‌گیری: مطالعات فیتوشیمیایی برای بهره‌برداری مؤثر از گیاهان دارویی و معطر اهمیت بالایی دارند، زیرا با استخراج و شناسایی ترکیبات مؤثره، امکان سنجش کاربرد دارویی گیاهان جدید فراهم می‌شود. نتایج تجزیه اسانس علف مار گچدوست در شهرستان داراب نشان داد ترکیب با ارزش اتان ایزوتیوسیانات بالاترین درصد ترکیب شیمیایی در رویشگاههای طبیعی علف مار گچدوست در مراتع شهرستان داراب است. ایزوتیوسیاناتها فعالیت‌های فارماکولوژیکی قابل توجهی از جمله ضد سرطان، ضدالتهاب، ضدمیکروب و ضدحشره و قارچ از خود نشان داده‌اند. علاوه بر این، ترکیبات آلفا و بتا-پینن به‌عنوان پایه در صنعت اسانس‌سازی استفاده می‌شوند. با یافتن این گیاهان و توصیه برای کشت وسیع و بهره‌برداری از اسانس آن‌ها می‌توان به صنایع داخلی کمک کرد و با صدور اسانس یا محصولات فرآوری شده از آن‌ها، نقش مؤثری در اقتصاد ایران ایفا کرد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
