مــــرتــــع

سابقه و هدف: دامداری به عنوان یکی از ارکان اصلی معیشت به ویژه در میان عشایر و روستاییان، نقش مهمی در تأمین نیازهای اقتصادی و غذایی جوامع دارد و اغلب به مراتع و علوفه‌ آن‌ها متکی است. اما، مسئله توالی شغلی و نسلی یکی از چالش‌های بزرگ است که تهدیدی جدی برای پایداری این صنعت به شمار می‌رود. هدف این تحقیق بررسی علل توالی نسلی و ارزیابی رضایت شغلی دامداران است تا راهکارهای موثری برای ادامه فعالیت‌های دامداری و حفظ این صنعت ارزشمند ارائه دهد و نقش مهمی در توسعه پایدار ایفا کند.
مواد و روش­ها: این تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی است که در شهرستان خواف، استان خراسان رضوی صورت گرفت. جهت رسیدن به اهداف پژوهش از پرسشنامه‌ای محقق‌ساخته استفاده شد. روایی پرسشنامه توسط متخصصین و کارشناسان تایید شد. پایایی ابزار پژوهش با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 80/0 محاسبه شد. در مرحله دوم جهت تکمیل پرسشنامه‌ها  از روش نمونه‌برداری خوشه‌ای استفاده شد. نه سامان‌ عرفی به صورت پراکنده از بین 52 سامان عرفی انتخاب و پرسشنامه‌ها به صورت تصادفی بین اعضای سامان­های عرفی تکمیل شد. تعداد پرسشنامه لازم با استفاده از فرمول کوکران 52 عدد تعیین شد. داده‌ها در محیط نرم‌افزار SPSS نسخه27 با استفاده از آزمون‌های توصیفی فراوانی درصدی تجزیه و تحلیل شد.
نتایج: نتایج تحقیق حاضر نشان داد، دامداران منطقه اغلب دارای تحصیلات ابتدایی (6/21 درصد) هستند که بیشتر آن­ها (1/43 درصد)، بین 30 تا 40 سال سابقه دامداری دارند. نتایج نشان داد که شغل دامداری در خصوص 100 دامداران از والدین به ارث رسیده است. نتایج نشان داد رغبت فرزندان بهره‌برداران برای ادامه دادن حرفه دامداری متوسط تا زیاد است به طوریکه از دیدگاه 4/29 جامعه آماری این رغبت متوسط بوده و از دیدگاه 9/54 درصد جامعه آماری این رغبت بالا است. از دیدگاه بهره‌برداران برنامه‌های آموزشی - ترویجی ارگان‌های مربوطه به طور تقریبی ضعیف است. امّا تمایل بهره‌برداران برای انتقال تجارب خود زیاد است. بررسی شاخص‌های رضایت شغلی بهره‌برداران منطقه خواف نشان داد به طور تقریبی رضایت شغلی در این منطقه در سطح متوسط قرار دارد. ­1/45 درصد از جامعه آماری نگاه مثبت به شغل دامداری داشتند و 1/45 درصد دامداران از جایگاه اجتماعی شغل دامداری راضی بودند. نتایج نشان داد که بین ارثی بودن شغل دامداری و تمایل به انتقال تجربیات به فرزندان رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد (433/0)، به طوری که هرچه دامداری بیشتر ارثی باشد، تمایل به انتقال تجربیات نیز افزایش می‌یابد. همچنین، دیدگاه مثبت جامعه نسبت به دامداری بر تمایل دامداران به انتقال تجربیات تأثیر دارد و این رابطه نیز معنی‌دار است (507/0). در مجموع، ارثی بودن و دیدگاه جامعه نقش مهمی در تداوم انتقال تجربیات در حوزه دامداری دارند.
نتیجه­گیری: به طور کلی می­توان نتیجه گرفت که با وجود اینکه رغبت فرزندان به ادامه شغل دامداری متوسط تا زیاد است ولی نبود امکانات مناسب و همچنین مسائل اقتصادی شغل دامداری از دلایل مهم عدم ادامه دامداری می­باشد. لذا برنامه‌ریزی‌ها توسط مراکز ذیربط باید در راستای تأمین امکانات پایه رفاهی و همچنین بهبود امنیت شغلی و درآمدی این قشر باشد. برگزاری برنامه‌های آموزشی و ترویجی برای جوانان و تشویق نیروهای جوان برای ادامه دامداری می‌تواند راهکاری دیگر برای بهبود وضعیت توالی نسلی تلقی شود.