مــــرتــــع

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش گونه Prangos ferulacea در مراتع استان اردبیل بود. برای این منظور هفت رویشگاه جنس جاشیر شناسایی شد که در 3 رویشگاه گونه مورد نظر وجود داشت. علاوه بر مکان­های حضور گونه، در مجاورت هر رویشگاه در مکان­های عدم­حضور گونه، نیز نمونه­برداری از خاک و پوشش گیاهی انجام شد. در مکان­های نمونه­برداری 3 ترانسکت به­طول 100 متر مستقر و در طول هر ترانسکت در 10 پلات چهار مترمربعی درصد تاج پوشش و تراکم گونه تعیین شد. نمونه خاک از ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسکت برداشت شد. در مکان­های نمونه­برداری ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب و در آزمایشگاه برخی خصوصیات خاک از قبیل ازت، فسفر، پتاسیم، ماده آلی، pH، EC و بافت خاک تعیین شدند. برای مقایسه مکان­های حضور و عدم‌حضور گونه در هر رویشگاه، مقایسه رویشگاه­ها، طبقه­بندی مکان­های حضور و عدم حضور گونه و تعیین اهمیت پارامترها به­ترتیب از آزمون t مستقل، تجزیه واریانس، روش تجزیه خوشه­ای و آنالیز تشخیص استفاده شد. نتایج آزمون t نشان داد که تمام متغیّرها بجزء دما و بارندگی تفاوت معنی­داری دارند. با توجه به نتایج، گونه در مکان­های مرتفع، شیب زیاد و ماده آلی بالا انتشار بیشتری دارد و بیش‌ترین تراکم گونه در مناطق با ارتفاع متوسط بیشتر از 1790 متر، شیب بالای 80 درصد، بارندگی 358-227 میلی­متر، دمای متوسط سالانه 11-9 درجه سانتی­گراد و ماده آلی 35/1-98/0 درصد مشاهده گردید. گونه در مناطق با نیتروژن و پتاسیم بالاتر و در خاک­های لومی سازگاری بیشتری دارد. نتایج آنالیز تشخیص نشان داد در درجه اول به­ترتیب بارندگی، دما، شیب، ارتفاع و جهت شیب و در درجه دوم خصوصیات خاک اهمیّت دارند. از نتایج این تحقیق می­توان در استفاده از گونه برای اصلاح و احیاء مراتع با شرایط اکولوژیکی مشابه استفاده نمود.