مــــرتــــع

گونۀ Gundelia tournefortii یک گیاه دارویی-علوفه­ای است که به­طور خودرو در مراتع کوهستانی، اراضی سنگلاخی رویش دارد و از تیره آفتابگردان است. رشد و عملکرد گیاهان در اکوسیستم­ها و رویشگاه­های طبیعی مختلف تحت تأثیر عوامل زیادی، نظیر نوع گونه، ارتفاع از سطح دریا، اقلیم منطقه، موقعیت جغرافیایی و خاک قرار دارد. هدف از این مطالعه، بررسی تأثیر عوامل محیطی بر میزان فعالیت آنتی­اکسیدانی گونه G. tournefortii در مراحل مختلف رویشی و در مراتع اشترانکوه از توابع استان لرستان می­باشد. برگ و ساقه این گیاه از 4 طبقه ارتفاعی (m2700- m1900) با فواصل 200 متر ارتفاع و در سه دوره رشد (دوره رویشی، گلدهی و بذردهی)، جمع‌آوری شده و بعد از خشک شدن با متانول 80 درصد عصاره­گیری شد. فعالیت آنتی اکسیدانی آن‌ها با استفاده از روش سنجش ظرفیت پاک­سازی رادیکال­های آزاد  DPPH(2و2 دی­فنیل پیکریل هیدرازیل[1]) سنجیده شد. این پژوهش در قالب طرح فاکتوریل بر پایه کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. براساس آزمون واریانس چندمتغیره (MANOVA) و مقایسه میانگین­ها، میزان [2]IC₅₀ عصاره متانولی در طبقات مختلف ارتفاعی و مراحل زایشی و رویشی گونۀ G. tournefortii اختلاف معنی‌داری (05/0 (P<وجود دارد. برگ­ و ساقه G. tournefortii در طبقه ارتفاعی اول (m2100- m1900) و در دوره گلدهی، از فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری برخوردارند. همچنین باتوجه به آزمون همبستگی پیرسون، ارتفاع از سطح دریا، درصد آهک و درصد شن خاک دارای همبستگی مثبت با مقادیر IC₅₀ هستند و با افزایش این عوامل محیطی، میزان IC₅₀ عصاره متانولی گونه مورد مطالعه افزایش یافته که نشان­دهندۀ کاهش فعالیت آنتی‌اکسیدانی است. درصد سیلت، رس، EC و PH خاک همبستگی منفی با مقادیر IC₅₀ دارد به­طوری­که افزایش این فاکتورها، با کاهش مقادیر IC₅₀ و افزایش فعالیت آنتی­اکسیدانی G. tournefortii همراه بوده است.