محمد جواد روستا، سید مسعود سلیمان پور، کورش کمالی، کوکب عنایتی،
دوره ۱۴، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۹۹ )
چکیده
این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر ۳۵ سال پخشسیلاب بر زیتوده کل و ذخیره کربن گونههای غالب گیاهان مرتعی در ایستگاه کوثر واقع در دشت گربایگان فسا انجام شد. نمونهبرداری از گونههای گل آفتابی (Heliantemum lippii)، سیاه گینه (Dendrostellera lessertii) و درمنه دشتی (Artemisia sieberi) در عرصه‌هایی که از طریق پخشسیلاب آبیاری میشود و مرتع بدون پخشسیلاب (شاهد)، در پاییز ۱۳۹۷ انجام شد. زیتوده و میزان کربنآلی نمونههای گیاهی اندازهگیری شد و مقدار ذخیره کربن به‌وسیله هر گونه، محاسبه شد. دادههای حاصل در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی تجزیه و تحلیل آماری شده و میانگینها با آزمون دانکن در سطح پنج درصد مقایسه شد. نتایج تحلیل واریانس دادهها نشان داد که اثر پخشسیلاب، گونه گیاهی و اثرمتقابل آنها بر زیتوده و ذخیره کربن به‌وسیله گیاه در سطح یک درصد معنیدار است. نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که واکنش گونه گل آفتابی نسبت به پخشسیلاب، بسیار زیاد بوده و عملیات پخشسیلاب باعث شده است میزان زیتوده کل این گونه به‌ترتیب از ۶۳/۶۷۱ کیلوگرم در هکتار در عرصه بدون پخشسیلاب به ۹۴/۲۰۱۳ کیلوگرم در هکتار و میزان ذخیره کربن آن از ۹۰/۳۸۱ کیلوگرم در هکتار به ۲۰/۱۱۰۶ کیلوگرم در هکتار یعنی به‌ترتیب به میزان ۰۰/۲ و ۹۰/۱ برابر افزایش یابد. در صورتی که میزان افزایش زیتوده و ذخیره کربن در گونه سیاه گینه در اثر پخش سیلاب در مقایسه با شاهد، به‌ترتیب، معادل ۰۰/۴۰ و ۶۴/۳۸ درصد بود. گونه درمنه دشتی، واکنش منفی اندکی نسبت به پخشسیلاب نشان داد، به‌طوری‌که مقدار زیتوده و ذخیرهکربن به‌وسیله این گیاه به‌ترتیب از ۲۵/۱۰۰۵ و ۱۰/۵۴۷ کیلوگرم در هکتار در شرایط بدون پخشسیلاب به ۹۹/۷۸۰ و ۳۰/۴۲۹ کیلوگرم در هکتار در عرصه پخشسیلاب، احتمالاً بهدلیل عدم سازگاری به شرایط ایجاد شده در اثر پخشسیلاب، کاهش یافت. هر چند از نظر آماری، این کاهشها در سطح پنج درصد معنیدار نشد. با توجه به وسعت زیاد مراتع در کشور، ذخیرهسازی مقادیر زیاد دیاکسیدکربن موجود در اتمسفر (ورود به عرصه بینالمللی تجارت کربن) و کاهش اثرات تغییر اقلیم از طریق عملیات پخشسیلاب، امکانپذیر است.
