مسلم رستم پور، علیرضا افتخاری،
دوره ۱۶، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۴۰۱ )
چکیده
سابقه و هدف:
یکی از مراحل مهم در ارزیابی پوشش گیاهی مراتع تعیین حجم نمونه است. کفایت اندازه نمونه و تعیین آن همواره یکی از دغدغههای اصلی ارزیابان پوشش گیاهی مراتع است. عموما دو روش کلی برای تعیین حجم نمونه در علوم مرتع وجود دارد که به روشهای گرافیکی و آماری مرسوم است. در این تحقیق حجم نمونه لازم برای مطالعه درصد پوشش گیاهی و خاک در مرتع تحت چرا و مرتع قرق، علاوه بر روش کوکران از معیار آنالیز توان و اندازه اثر نیز استفاده شده است.
مواد و روش‌‌ها:
این تحقیق در رویشگاه Ammodendron persicum در مراتع شهرستان زیرکوه، استان خراسان جنوبی انجام شد.. این مطالعه در دو منطقه تحت چرا و قرق ۳۲ ساله (به عنوان شاهد) در بهار سال ۱۳۹۹ بررسی شد. جهت نمونهبرداری، اقدام به نمونهبرداری اولیه با ۳ ترانسکت و ۳۰ پلات ۱۶ متر مربعی شد. در هر پلات، درصد پوشش گیاهی برآورد شد، همچنین از عمق ۰-۳۰ سانتی متری خاک ۱۸ نمونه برداشت شد. در این تحقیق جهت انجام آنالیز توان پیش از آزمون و پس از آزمون (۸۰ درصد و ۶۰ درصد) در دو گروه، آزمونهای فرض مقایسهای پارامتریک و ناپارامتریک انجام شد. بدین منظور ابتدا جهت مقایسه درصد پوشش گیاهی و شن در دو منطقه تحت چرا و قرق، در صورت نرمال بودن دادهها از آزمون تی استیودنت با نمونههای مستقل و در صورت غیرنرمال بودن، از آزمون ویلکاکسون دو نمونهای استفاده شد. نرمال بودن دادهها با استفاده از آزمون شاپیرو-ویلک و همگنی واریانسها با استفاده از آزمون نسبت واریانسها بررسی شد. در این تحقیق، بر اساس فرمول کوکران، تعداد پلات لازم برای نمونهبرداری مشخص گردید. جهت تعیین حجم نمونه، و اعتبار آزمون از دادههای اولیه، از آنالیز توان و آماره اندازه اثر استفاده شد. کلیه آزمونهای آماری توسط نرم افزار R و بستههای psych، lsr، pwr و effectsize انجام شد.
نتایج:
نتایج نشان میدهد که علیرغم عدم وجود داده پرت، اما دادههای پوشش گیاهی از توزیع نرمال برخوردار نیستند. حتی پس از تبدیل ریشه دوم، باز هم نتیجه آزمون نرمالیتی شاپیرو-ویلک نشان داد که دادههای این تحقیق نرمال نیستند. از این رو در این تحقیق، از آزمون های ناپارمتریک استفاده شد. نتایج نشان داد که برای اندازهگیری پوشش گیاهی به روش کوکران حدود ۵۰۲ پلات لازم است. مقدار اندازه اثر کوهن برای آزمون تی استیودنت با نمونه های مستقل حدود ۲۳/۰ محاسبه شد که این میزان اختلاف بین درصد پوشش گیاهی بین دو منطقه، کم اهمیت است. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تعداد ۳۰ نمونه پیش آزمون، در سطح ۰۱/۰ و ۰۵/۰ دارای توان آزمون به ترتیب ۳۱/۴ درصد و ۹۵/۱۳ درصد و خطای نوع IIآزمون به ترتیب ۶۹/۹۵ درصد و ۰۵/۸۶ میباشد و بیانگر این است که توان آزمون برای این تعداد نمونه واقعا پایین است .در سطح توان۶۰ درصد و ۸۰ درصد، با اندازه اثر «متوسط» بین ۴۶ تا ۷۳ پلات برای هر منطقه محاسبه شد و عدد مقرون به صرفهتری به نظر میرسد. نتایج آنالیز توان نمونهبرداری از خاک نشان داد که توان آزمون، در سطح ۰۱/۰ و ۰۵/۰ به ترتیب ۲۱/۲۷ درصد و ۰۴/۵۲ درصد و خطای نوع IIآزمون نیز به ترتیب با ۷۹/۷۲ درصد و ۹۶/۴۷ درصد بود.
نتیجه‌‌گیری:
در نهایت میتوان گفت برای مطالعه این مرتع در یک حد قابل قبول، حداقل ۴۶ پلات و ۲۲ نمونه خاک لازم بوده است. پیشنهاد میشود در صورت رد فرض صفر علاوه بر مقدار P، اندازه اثر و توان آزمون نیز گزارش شود. براساس نتایج این تحقیق، در این منطقه، آزمون آماری تی تست بر روی ۳۰ نمونه پوشش گیاهی، حدود ۸۶ تا ۹۶ درصد خطا دارد. بنابراین، در مناطقی که تغییرات پوشش گیاهی زیاد است، کاربرد روش کوکران و تعداد ۳۰ پلات اصلا توصیه نمیشود.
واژگان کلیدی: آنالیز توان، اندازه اثر، تعداد پلات، پوشش گیاهی، مرتع
