جستجو در مقالات منتشر شده


۳۱ نتیجه برای تنوع

زینب میرشکاری، اسماعیل اسدی بروجنی، پژمان طهماسبی کهیانی،
دوره ۰، شماره ۰ - ( ۹-۱۴۰۰ )
چکیده

سابقه و هدف: درک روابط متقابل بین گیاهان و تاثیر آن بر بقای گونه‌های مرتعی، نقش حیاتی در مدیریت پایدار و حفظ تنوع‌زیستی در اکوسیستم‌های مرتعی ایفا می‌کند. این پژوهش با هدف بررسی نقش گونه‌های پرستار در حفظ تنوع گونه‌ای تحت تاثیر سطوح مختلف چرا و شرایط اقلیمی متفاوت انجام شد. مطالعه حاضر در چهار منطقه اقلیمی (سنگ‌سفید: نیمه‌بیابانی، موته: استپی، تنگ‌صیاد: نیمه‌استپی، سبزکوه: نیمه‌استپی مرطوب) استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری اجرا گردید تا تاثیر چرای دام و اقلیم را بر عملکرد گیاهان پرستار ارزیابی کند.
مواد و روش‌ها: در هر منطقه اقلیمی، هفت سایت با سطوح چرای شدید و سبک انتخاب شد. در هر سایت، سه ماکروپلات ۳۰ مترمربعی و در هر ماکروپلات چهار میکروپلات ۲ مترمربعی (سه پلات با گونه پرستار و یک پلات شاهد) مستقر گردید. شاخص‌های تنوع گونه‌ای شامل تنوع شانون، تنوع سیمپسون، غنای گونه‌ای، یکنواختی شانون و یکنواختی سیمپسون محاسبه شد. جهت بررسی تفاوت‌ها‌ در اقلیم‌ها، شدت چراها و اثرات ترکیبی آنها بر شاخص‌ها از آزمون Repeated Measure و جهت بررسی تغییرات در تنوع گونه‌ای و شناسایی الگوهای تغییرات بین دو پلات زوجی، از تجزیه مولفه‌های اصلی (PCA) استفاده گردید. سپس شاخص روابط زیستی برای شاخص‌ها محاسبه شد.
نتایج: نتایج نشان داد که گیاهان پرستار با اثر تسهیل‌کنندگی، غنای گونه‌ای را افزایش می‌دهند. با این حال، پاسخ این سیستم به تنش چرای بالا وابسته به نوع اقلیم بود: در اقلیم‌های نیمه‌بیابانی (سنگ‌سفید) و نیمه‌استپی مرطوب (سبزکوه)، شدت چرای بالا اثر تسهیل‌کنندگی را کاهش داد، در حالی‌که در اقلیم‌های استپی (موته) و نیمه‌استپی (تنگ‌صیاد) این اثر تقویت شد. همچنین مشاهده شد که در اقلیم‌های خشک‌تر (نیمه‌بیابانی و استپی)، گیاهان پرستار با ایجاد رقابت باعث کاهش تنوع و یکنواختی شدند، اما این اثر رقابتی تحت تنش چرای بالا کاهش یافت. در مقابل، در اقلیم‌های مرطوب‌تر (نیمه‌استپی و نیمه‌استپی مرطوب)، گیاهان پرستار با تقویت اثر تسهیل‌کنندگی خود در شرایط چرای بالا، تنوع گونه‌ای و یکنواختی اکوسیستم را افزایش می‌دهند.
نتیجه‌گیری: مدیریت مراتع باید بر اساس شرایط اقلیمی خاص هر منطقه و الگوی چرای دام طراحی شود. این پژوهش نشان می‌دهد که اثر گونه‌های پرستار و سایر اقدامات مدیریتی به شدت تحت‌تاثیر این دو فاکتور است. بنابراین، برنامه‌ریزی باید انعطاف‌پذیر و مبتنی بر ارزیابی دقیق شرایط محلی باشد تا بتوان به حفظ و بهبود تنوع زیستی مراتع دست یافت.
مهندس الهام امیدزاده اردلی، دکتر محمدعلی زارع چاهوکی، دکتر حسین ارزانی، دکتر پژمان طهماسبی، مهندس حجت‌اله خدری غریب‌وند،
دوره ۷، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۳۹۲ )
چکیده

تنوع گونه­ای بخش عمده­ای از تنوع زیستی و یکی از مهمترین پارامترهای نشان­دهنده تغییرات در اکوسیستم­هاست. اندازه‌گیری تنوع­ گونه­ای برای حفاظت، ارزیابی و پایش پوشش­گیاهی و اتخاذ راهکارهای مناسب مدیریتی ضروری است. تاکنون برای اندازه­گیری و ارزیابی تنوع­ گونه­ای از روش­های ساده با ترانسکت و با پلات تک­مقیاسی و روش­های ­آشیانه­ای با پلات چندمقیاسی استفاده شده است. در این مطالعه برای اندازه­گیری و مقایسه شاخص­های تنوع­ گونه­ای، جدیدترین نسخه پلات ویتاکر تعدیل‌شده، نسخه ویتاکر تعدیل‌شده فشرده و پلاتC ، اولین بار در ایران استفاده شدند. مرتع کرسنک شهرکرد با دو شدت چرای سبک و متوسط و دو جهت دامنه غربی و شرقی در چهار تیمار سبک-شرقی، سبک-غربی، سنگین-شرقی و سنگین-غربی انتخاب شد. در هر تیمار، هر سه پلات با سه تکرار، به‌صورت تصادفی-سیستماتیک مستقر شدند. پس از جمع­آوری داده­­های پوشش، در هر جهت؛ شاخص­های تنوع (شانون-وینر و سیمپسون)، غنا (منهینیک و مارگالف) و یکنواختی (هیل) با استفاده از نرم‌افزار Past محاسبه شد. مقایسه تنوع­ گونه­ای با استفاده از تجزیه واریانس یکطرفه انجام شد. نتایج نشان داد بین مقادیر شاخص‌های تنوع، غنا و یکنواختی در هر سه پلات تفاوت معنی­داری وجود ندارد (۰۵/۰p>). به‌طور کلی با توجه به عدم تفاوت معنی­دار هر سه پلات در برآورد شاخص­های تنوع گونه­ای؛ می­توان گفت توانایی پلات­ها در برآورد شاخص­ها تقریباً یکسان است. علاوه بر این، ارزش عددی شاخص­ها در برخی موارد نمی­تواند معیار قانع‌کننده­ای برای تعیین پلات مناسب باشد. برای دستیابی به پلات چندمقیاسی مناسب، تحقیقات آینده می‌توانند کارآیی پلات­ها را از نظر دقت، صحت و زمان نمونه‌برداری مورد مطالعه قرار دهند.


دکتر اردوان قربانی، مهندس ویدا احمدآلی، دکتر علی اصغری،
دوره ۸، شماره ۲ - ( ۶-۱۳۹۳ )
چکیده

این تحقیق با هدف امکان‌سنجی استفاده از چهارچوب کانون­های بحران (روستا) در ارزیابی تخریب مراتع با تأکید بر ترکیب و تنوع پوشش­گیاهی در جنوب شرقی سبلان انجام گرفت. نمونه­برداری از پوشش گیاهی و خاک در سه کانون بحرانی آلوارس، لاطران و ورگسران و سه شدت چرایی سنگین، متوسط و سبک با استفاده از پلات­های یک متر مربعی در امتداد یک ترانسکت ۱۰۰ متری انجام شد. پس از مشخص کردن ترکیب گونه­ای، از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین­ها، شاخص­های تنوع و یکنواختی، تجزیه خوشه­ای و تجزیه به مؤلفه­های اصلی برای تجزیه و تحلیل داده­ها استفاده شد. نتایج نشان داد در هر سه روستا و در هر سه فاصله غلبه با گونه­های کلاس سه مرتعی (بیش از ۵۶ درصد) می­باشد. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین­ها نشان داد که روند تغییرات در مقدار تولید، تراکم و تاج­پوشش در روستاهای آلوارس و ورگسران وجود دارد، ولی در روستای لاطران روندی مشاهده نشد (۰۵/۰p<). در تجزیه و تحلیل کلی سه روستا نتایج نشان داد که پارامترهایی مانند تولید و تاج­پوشش دارای روند تغییرات مشخص، ولی سایر پارامترها فاقد روند می­باشند (۰۵/۰p<). نتایج شاخص­های تنوع و یکنواختی روند مشخصی را نشان نداد، ولی سایت­ها از تنوع نسبتاً بالایی برخوردار هستند (۰۵/۰p<). نتایج گروه­بندی نشان داد که سایت­ها با مشارکت تمامی پارامترها قابل تفکیک نمی­باشند (۰۱/۰p<). با توجه به تبدیل و تخریب صورت گرفته در این مراتع و چگونگی پراکنش کانون­های بحرانی روستا، استفاده از این چهارچوب در ارزیابی تخریب مناسب نمی­باشد. توصیه می­گردد مطالعات بیشتری در دامنه­های مختلف سبلان تکرار گردد تا امکان­سنجی استفاده از این چهارچوب در ارزیابی تخریب این مراتع حاصل گردد. در مدیریت این مراتع به اصلاح ترکیب گونه­ی باید توجه گردد.


مهندس حمید یوسفی، دکتر رضا عرفانزاده، دکتر امید اسماعیل زاده،
دوره ۹، شماره ۱ - ( ۴-۱۳۹۴ )
چکیده

 

در این تحقیق به­منظور تعیین اثر شخم­زنی گراز بر مقادیر شاخص­های تنوع، غنا و تراکم بانک بذر خاک، پنج جامعه گیاهی شاملFestuca ovina-Bromus tmentellus ، Bromus tomentellus-Plantago lanceolata،Alyssum minus- Astragalus sp.، Trifolium repens- pratensis Poa و Asperago procumbens- foliosum Chenopodium انتخاب و در هر کدام از جوامع مذکور حداقل یک لکه که فعالیت شخم­زنی گراز در آن مشهود بود، تعیین شد. در هر لکه چهار پلات ۱×۱ متر مربعی و همچنین در مناطق تخریب نشده مجاور هر لکه تعداد چهار پلات مستقر گردید. بیشترین مقدار شاخص منهینگ (۲۸/۱)، مارگالف (۷۹/۱)، سیمپسون (۶۴/۰)، شانون (۷۲/۱) و تراکم بانک بذر خاک (۲۵/۴۶) در خارج لکه و کمترین مقدار این شاخص­ها برای شاخص منهنیگ (۰۹/۱)، مارگالف (۳۶/۱)، سیمپسون (۵۲/۰)، شانون(۱۱/۱) و تراکم بانک بذر خاک (۲۱/۳۹) در داخل لکه مشاهده شد. همچنین اثر جامعه برای شاخص­های تنوع شانون و سیمپسون، غنای مارگالف و منهینگ و تراکم بانک بذر خاک در سطح یک درصد دارای اختلاف معنی­<span style="font-family: " b="" nazanin"="" font-size:="" ۱۲pt="" mso-ascii-font-family:="" "times="" new="" roman"="" mso-hansi-font-family:="" roman""="" lang="FA">داری بود. به­طور کلی گراز سبب کاهش تنوع، غنا و تراکم بانک بذر خاک می­شود.

 


مهندس سیده محدثه احسانی، دکتر غلامعلی حشمتی، دکتر رضا تمرتاش،
دوره ۹، شماره ۳ - ( ۱۰-۱۳۹۴ )
چکیده

جهت دستیابی به توسعه پایدار و همچنین حفاظت از اکوسیستم­های طبیعی و تنوع زیستی آن‌ها لازم است نقش عوامل اکولوژیکی و تأثیر آن‌ها بر تنوع گونه­های گیاهی موردبررسی و مطالعه قرار گیرد. در تحقیق حاضر، هدف بررسی مهم‌ترین عوامل بر تغییرات تنوع گیاهی در مراتع ییلاقی ولویه کیاسر مازندران بود. ابتدا اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی و خاک با روش تصادفی - سیستماتیک و تجزیه‌وتحلیل عملکرد چشم­انداز (LFA) از ارتفاع ۱۶۰۰ تا ۲۲۰۰ در دو جهت شمال و جنوب ثبت شد. بعد از جمع­آوری اطلاعات برای تعیین تنوع گیاهی از شاخص-های آنتروپی شانون، سیمپسون و جنی و سیمپسون و جهت تعیین غنا از شمارش تعداد گونه در واحد سطح استفاده شد. سپس از نرم­افزار Canoco برای تعیین گروه­های عمده بوم‌شناختی و مؤثرترین عوامل پستی ‌و بلندی و شاخص­های تجزیه‌وتحلیل عملکرد چشم‌انداز بر تغییرات تنوع گونه­ای استفاده شد. نتایج نشان داد که در جهت شمال منطقه پارامتر­های ارتفاع و پایداری خاک و در جهت جنوب منطقه فاکتور­های ارتفاع، نفوذپذیری خاک و بافت خاک بیشترین تأثیر را در تغییرات تنوع گونه گیاهی منطقه داشته­اند. همچنین گروه اکولوژیک Secale montanium-Festuca ovina با تعداد گونه ۱۱۶ و گروه اکولوژیک Lolium perene- Medicago sativa با تعداد گونه ۱۱۹، به ترتیب بیشترین غنای گونه­ای را در جهت شمال و جنوب دارا می­باشند.


مهندس رضا امیدی پور، دکتر رضا عرفانزاده، دکتر مرزبان فرامرزی،
دوره ۹، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۳۹۴ )
چکیده

تغییرات تنوع گیاهی مراتع در مکان و زمان به نوع مدیریت و فاکتورهای محیطی غیرزنده بستگی دارد. لازمه فهم الگوهای مختلف تنوع گونهای در مکان، آنالیز و ارزیابی تنوع در مقیاسهای مکانی چندگانه میباشد. هدف از انجام این تحقیق بررسی تأثیر چرای دام بر روی شاخصهای تنوع در دو مقیاس مکانی محلی و منطقه‌ای در مراتع غرب کشور در استان ایلام می‌باشد. نمونهبرداری از گیاهان با استفاده از پلاتهای ۲×۲ متر مربع در مقیاس محلی در ۴۰ پلات (۲۰ پلات در داخل قرق و ۲۰ پلات در خارج قرق) و در مقیاس منطقهای در ۸ سایت (۴ سایت قرق و ۴ سایت در حال چرا) انجام شد. بر اساس روش تقسیمبندی افزایشی، کل غنای گونهای (γr) به مؤلفههای داخل نمونهها (α۱)، بین نمونهها (β۱) و بین مراتع (β۲) تقسیمبندی شد. نتایج نشان داد از مجموع ۸۹ گونه ثبت شده در کل منطقه ۷۲ گونه در منطقه قرق و ۶۰ گونه در منطقه در حال چرا مشاهده گردید. همچنین شاخص آلفا در منطقه قرق شده بهصورت معنیداری از مقدار مشابه آن در منطقه چراشده بیشتر بود ولی برای شاخص بتا روند معنیداری مشاهده نشد که نشان­دهنده الگوی پراکنش غیریکنواخت گونههای گیاهی است. شاخص تنوع بتا  با توجه به سهم بیشتر آن در تنوع کل در مقیاس منطقهای دارای اهمیت بیشتری بود که نشان­دهنده تفاوت ترکیب گیاهی در این مقیاس است. این تحقیق نشان داد که برخی از مؤلفههای تنوع حساسیت بیشتری نسبت به چرا از خود نشان می­دهند که تاکید بر استفاده آن­ها توسط محققین در مدیریت پوشش گیاهی میگردد.


مهندس پروانه عشوری، دکتر عادل جلیلی، دکتر افشین دانه کار، دکتر محمد علی زارع چاهوکی، دکتر بهنام حمزه،
دوره ۱۰، شماره ۱ - ( ۴-۱۳۹۵ )
چکیده

در اغلب مطالعات بوم‌شناسی جوامع، بررسی تنوع زیستی در سطح گونه‌ها و به‌صورت انفرادی درنظر گرفته شده‌ است و به وابستگی گونه‌ها به سطوح بالاتر درخت تکاملی کم‌تر توجه شده است. شاخص‌های جدید تنوع و  تمایز تاکسونومیکی با ملاحظه پراکندگی روابط بین گونه‌ها در سطوح مختلف خویشاوندی نسبت به سایر شاخص‌های مرسوم تنوع زیستی اطلاعات بیش‌تری را در سطوح بالاتر از گونه در اختیار بوم‌شناسان‌ قرار می‌دهد. در این مطالعه با استفاده از این شاخص‌ها به بررسی تنوع و تمایز ساختار تاکسونومیکی گونه‌های گیاهی شش سایت مرتعی واقع در اطراف استان تهران در شش سطح تاکسونومیکی پرداخته شد. نتایج نشان داد که سایت ساوه (۸/۶۷=∆ و ۳/۷۱=*∆) و سایت سلفچگان (۴/۶۱=∆ و ۴/۶۴=*∆) به‌ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین میزان شاخص‌های تمایز و تنوع تاکسونومیکی را به خود اختصاص دادند که نشان‌دهنده وجود طول مسیر زیاد بین گونه‌ها در طول درخت فیلوژنی سایت ساوه است. شاخص میانگین تمایز تاکسونومیکی در سلفچگان نشان می‌دهد خانواده‌ها و راسته‌های کم‌تری به ازای کل گونه‌ها وجود دارد (۲/۶۵ = Δ+). با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان بیان کرد که سایت‌های سلفچگان، البرز و دماوند نسبت به سایت‌های ساوه، فیروزکوه و سمنان از گونه‌زایی نسبی بیش‌تری برخوردارند و دارای ساختار تکاملی ناهمگنی هستند. به عبارت دیگر در این سایت‌ها بخش بزرگی از گونه‌ها به‌طور نامتعادل در تعداد کمی از خانواده‌ها تجمع پیدا کرده‌اند. به‌طور کلی شاخص‌های تنوع تاکسونومیکی در کنار سایر شاخص‌های تنوع گونه‌ای می‌تواند جهت ارزیابی کامل‌تر و جامع‌تری از تنوع زیستی و فرایندهای موجود در اکوسیستم‌ها به‌ویژه آنالیز تنوع گونه‌ای جوامع مرتعی به‌کار رود.


نسیبه منعمی، آناهیتا رشتیان، علی اکبر کریمیان، حمید عظیم زاده،
دوره ۱۱، شماره ۱ - ( ۳-۱۳۹۶ )
چکیده

آلودگی­های محیط زیست مانند معدن­کاوی یکی از مهمترین نگرانی­های مسؤلین در همه کشورها محسوب می­شود که نقش مهمی در به هم خوردن تعادل اکوسیستم ها دارد. بنابراین مطالعه اثر این آلودگی­ها بر اکوسیستم های مرتعی از اهمیت زیادی برخوردار است. به­ منظور اندازه گیری ویژگی­های پوشش گیاهی با توجه به فرم رویشی غالب و همگنی پوشش گیاهی، نمونه برداری بطور سیستماتیک تصادفی با استفاده از ترانسکت ۵۰ متری و پلات ۲ متر مربعی که در امتداد ترانسکتها درسه منطقه نزدیک معدن (۰-۲۰۰ متر)، فاصله متوسط از معدن (۲۰۰ تا ۵۰۰ متر) و فاصله دور از معدن (۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر) انجام شد. نتایج، نشان داد که در منطقه نزدیک معدن نسبت به منطفه دور از معدن تولید ( از  gr/m۲۸۵/۳۵ به ۰۶/۱۱)،  درصد پوشش( از  %۴/۱۹ به ۳۵/۷) و تراکم (از ۷/۲۱ به ۶) در مراتع حریم معدن تا شعاع ۵۰۰ متری کاهش یافته است ولی بعد از فاصله ۵۰۰ متری تولید ، درصد پوشش و تراکم فرم های رویشی بوته ای و گندمی  افزایش معنی­دار داشته است.  همچنین تنوع گونه ای بر اساس شاخص سیمنسون (از ۷/۰ به۴۹/۰)و شانون ونیز( از ۷۳/۱ به ۰۳/۱) نیز کاهش یافته است بنابراین بیشترین تاثیر از معدن کاری بر پوشش گیاهی مراتع اطراف معدن بوکسیت مورد بررسی تا شعاع ۵۰۰ متری از معدن بوده است لذا لازم است در بررسی خسارات وارده به مرتع از طریق معدنکاری که ازجانب کارشناسان سازمان منابع طبیعی صورت میگیرد این موضوع مورد توجه قرار گیرد.


مریم دانش گر، رضا عرفانزاده، حسن قلیچ نیا،
دوره ۱۱، شماره ۲ - ( ۶-۱۳۹۶ )
چکیده

 ذخایر بذری خاک بخش مهمی از تنوع گونه­ای را شامل می­شود و مطالعه این منبع گونه­ای می­تواند اطلاعات مهمی را جهت احیا و بازسازی پوشش گیاهی در اکوسیستم­های مرتعی فراهم کند. هدف از انجام این مطالعه بررسی توان احیائی بانک بذر خاک در بهبود پوشش گیاهی مراتع تخریب یافته پلور بود. نمونه‌گیری از خاک منطقه پلور، استان مازندران در فصل بهار از دو عمق ۵-۰ و ۱۰-۵ سانتی­متری انجام شد و سپس نمونه­های خاک برای جوانه­زنی بذرها، به گلخانه منتقل گردیدند. جهت مقایسه میانگین درصد فراوانی نسبی سه کلاس خوشخوراکی و همچنین شکل­های زیستی در بانک بذر و پوشش سطحی برای هر یک به‌طورجداگانه از آزمون (ANOVA) و جهت مقایسه کلاس­های خوشخوراکی و نیز شکل­های زیستی بین بانک بذر و پوشش سطحی از آزمون t جفتی استفاده گردید. نتایج نشان داد فراوانی نسبی کلاس خوشخوراکی II در بانک بذر خاک و کلاس خوشخوراکی III در پوشش سطحی به‌طور معنی­داری بیش­تر از دو کلاس دیگر بود. همچنین تروفیت­ها در بانک بذر خاک و همی‌کریپتوفیت­ها در پوشش سطحی فراوان­ترین شکل زیستی را تشکیل دادند. به‌طورکلی نتیجه­گیری شد که به علت تعداد کم گیاهان کلاسI  و فراوانی پایین بذر آن­ها در ترکیب بانک بذر، ذخایر بذری خاک منبع کاملی جهت احیا و افزایش تولید گیاهان خوشخوراک نمی­باشد و توانایی احیاء تعداد اندکی از گیاهان را دارد.
عبدالواحد دلاوری، حسین بشری، مصطفی ترکش اصفهانی، محمدرضا مصدقی،
دوره ۱۱، شماره ۳ - ( ۹-۱۳۹۶ )
چکیده

گیاهان دارویی در عرصه­های منابع طبیعی به عنوان یکی از مهم­ترین راهبرد­ها در زمینه سلامت، تجارت و فناوری مطرح هستند. کنگر صحرایی یکی از گیاهان دارویی و متعلق به خانواده کاسنی است. بر اساس نقشه تیپ­های گیاهی و اطلاعات موجود تعداد ۶۰ پایه گیاهی از گونه مذکور از چهار روی فعالیت­های اصلاح و احیای مراتع با هدف تولید علوفه، افزایش تنوع گونه­ای و پایداری اکوسیستم انجام می­شود. هدف از این تحقیق بررسی شاخص­های تنوع و غنای گونه­ای در مراتعی که در آن عملیات مکانیکی اصلاحی هلالی­های آبگیر انجام شده بود در مراتع نارون شهرستان خاش استان سیستان و بلوچستان می­باشد. بدین منظور در هر کدام از مناطق اصلاحی و شاهد به روش سیستماتیک- تصادفی تعداد ۵ ترانسکت ۱۵۰ متری مستقر و در امتداد هر ترانسکت تعداد ۱۰ پلات دو متر مربعی به شکل تصادفی مطالعه شد. در هر پلات اطلاعات پوشش گیاهی شامل گونه، درصد تاج­پوشش و تراکم گونه­های گیاهی اندازه­گیری شد. جهت مقایسه شاخص­های مختلف تنوع بین دو منطقه از آزمون تی مستقل و برای رسم مدل­های وفور رتبه­ای (سری هندسی، سری لگاریتمی، لوگ­نرمال و عصای­شکسته) از نرم­افزار PAST استفاده شد. نتایج نشان داد که کلیه شاخص­های تنوع در منطقه اصلاحی با منطقه شاهد اختلاف معنی­داری دارند، ولی بین شاخص­های غنا در دو منطقه اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد (٪ ۵ = α). از بین مدل­های پارامتریک توزیع برازش شده  برای منطقه مورد مطالعه، مدل لوگ نرمال بهترین مدل بردازش شده بود که بیانگر حضور جوامعی به نسبت پایدار با فراوانی گونه­ای متوسط تا زیاد می­باشد. به نظر می‌رسد اجرای هلالی‌های آبگیر باعث شده است که پوشش گیاهی بطور یکنواخت در منطقه وجود داشته باشد و این تنوع گیاهی بهتر و پایداری بیشتر اکوسیستم را بدنبال داشته است.
 
اکرم سهرابی شیخ ویسی، جمشید قربانی، قدرت الله حیدری، شفق رستگار،
دوره ۱۲، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۹۷ )
چکیده

با ارزیابی و پایش پروژه‌های احیای مراتع می­توان مسیر تغییرات پوشش گیاهی و میزان موفقیت پروژه را تعیین کرد. در این تحقیق اثر کپه­کاری با گونه جاشیر (Prangos ferulacea) در دو زمان مختلف بر ترکیب پوشش گیاهی، غنا و تنوع گونه­ای در مراتع منطقه دالورا و کلواری در استان چهار محال و بختیاری مورد بررسی قرار گرفت. پوشش گیاهی در مرتع شاهد، و مراتع کپه­کاری شده با جاشیر در سال ۱۳۸۶ و ۱۳۹۰ مطالعه شد. درصد پوشش گونه­های گیاهی و نیز تولید و تراکم گونه جاشیر در پلات­ها برآورد گردید. نتایج نشان داد که تراکم و درصد تاج پوشش گیاه جاشیر در توده کپه­کاری شده در سال ۱۳۸۶ به طور معنی­داری بیشتر از کپه­کاری سال ۱۳۹۰ بوده است. میزان زیتوده این گیاه شش سال پس از کپه­کاری (سال ۱۳۸۶) دو برابر زیتوده آن در دو سال پس از کپه­کاری (سال ۱۳۹۰) بوده است. از تعداد ۷۱ گونه گیاهی ثبت شده تعداد ۳۹ گونه گیاهی بین مناطق کپه­کاری و مرتع مجاور مشترک بودند. ۱۴ گونه گیاهی به طور معنی­داری درصد تاج پوشش کمتری در مناطق کپه­کاری داشتند. گونه­های Chardinia orientalis، Hordeum bulbosum، Taeniatherum crinitum و Tragopogon longirostris در دو سال نخست کپـه­کاری افـزایش معـنی­داری داشته اما با گذشت زمان کپه­کاری کاهش معنی­داری داشتند. درصد تاج پوشش گندمیان نیز در مناطق کپه­کاری جاشیر به طور معنی­داری کاهش یافت که شش سال پس از کپه­کاری جاشیر این کاهش حدود ۸۰ درصد بوده است. همه گیاهان یکساله مرتع شاهد در مناطق کپه­کاری نیز حضور داشته اما به واسطه پوشش متراکم جاشیر درصد تاج پوشش آنها کاهش معنی­داری داشت. با گذشت زمان از انجام کپه­کاری کاهش مقادیر شاخص­های تنوع و غنای گونه­ای مشاهده شد و کمترین این شاخص­ها در کپه­کاری ۱۳۸۶ بوده است. شاخص­های تنوع و غنا با درصد تاج پوشش گیاه جاشیر همبستگی منفی معنی­دار داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد هدف پروژه از نظر تولید علوفه برآورده شده اما اثرات آن بر پوشش گیاهی می­تواند با گذشت زمان از کشت این گیاه متفاوت باشد.
سید‌مهرداد کاظمی، حمیدرضا کریم‌زاده، مصطفی ترکش‌اصفهانی، حسین بشری،
دوره ۱۲، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۹۷ )
چکیده

اندازه­گیری تنوع گونه­ای برای حفاظت، ارزیابی و پایش پوشش گیاهی در اکوسیستم­های مرتعی ضروری است. در این مطالعه، اثر قرق ۳۳ ساله و چرای مدیریت شده بر تنوع گونه­ای در منطقه حنا واقع در شهرستان سمیرم اصفهان مورد بررسی قرار گرفت. شش ترانسکت به طول ۱۰۰ متر در هر منطقه مستقر گردید. در راستای هر ترانسکت، ۱۰ پلات ۲ مترمربعی مستقر و میزان تاج پوشش، تراکم و فهرست گونه­های گیاهی موجود ثبت شد. با استفاده از نرم­افزار Past شاخص­های تنوع، غنا و یکنواختی و نیز روش­های پارامتریک (منحنی وفور رتبه­ای) در دو منطقه محاسبه گردید. شاخص­های پوشش گیاهی در دو منطقه با استفاده از آزمون تی مستقل مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میزان تنوع، غنا و یکنواختی در منطقه چرای ­مدیریت شده بیشتر از منطقه قرق بود ولی بین شاخص­های یکنواختی و تنوع گونه­ای به جز شاخص تنوع هیل N۱ تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده نشد. بین شاخص­های غنای گونه­ای، در سطح اطمینان ۵ درصد اختلاف معنی‌داری بین دو منطقه وجود دارد. همچنین منطقه قرق از هیچ یک از مدل­های وفور­-­رتبه­ای (لوگ نرمال، عصای شکسته، سری لگاریتمی و سری هندسی) تبعیت نمی­کند که نشان‌دهنده­ جامعه ناپایدار و شکننده می­باشد، در حالی­که منطقه چرای مدیریت شده از مدل­های عصای شکسته و لوگ نرمال که نشان‌دهنده جوامع پایدار و با ثبات است، تبعیت می­کند. ارتباط گونه­ها با عامل مدیریت و شاخص­های معنی­دار شده تنوع، به­وسیله روش رج­بندی تطبیقی متعارفی CCA)) بررسی گردید. نتایج رج‌بندی نشان داد که دو منطقه از نظر عامل مدیریت، پوشش گیاهی و تنوع گونه­ای به خوبی از یکدیگر قابل تفکیک می­باشند و شاخص­های غنای منهینگ، مارگالف و تنوع هیل N۱، حاکی از افزایش غنا و تنوع گونه­ای در منطقه چرای مدیریت‌شده بود. به‌طورکلی این مطالعه نشان داد که چرای مدیریت شده و استفاده از سیستم­های چرایی در مراتع نیمه­استپی، بهتر از قرق بلندمدت در افزایش تنوع گونه­ای و سلامت اکوسیستم می­تواند تأثیر بگذارد.
اسفندیار جهانتاب، محمدرضا میرزایی، پرویز غلامی،
دوره ۱۳، شماره ۲ - ( ۴-۱۳۹۸ )
چکیده

حفظ تنوع گونه­ای یکی از اهداف مدیریت اکوسیستم است و تنوع گونه­ای با خصوصیات اکوسیستم همبستگی دارد. هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر قرق کپه‌کاری شده بر تغییرات پوشش گیاهی در مراتع تنگ سرخ شهرستان بویراحمد می­باشد. در این تحقیق، نمونه­برداری در دو منطقه قرق ۱۰ ساله کپه­کاری شده با گیاه آنغوزه و تحت چرای دام (شاهد) انجام شد. بدین منظور در هر یک از این مناطق، سه ترانسکت ۱۰۰ متری مستقر، سپس در راستای هر ترانسکت به ازای هر ده متر، یک پلات یک متر مربعی مستقر شد. شاخص­های غنای گونه­ای، یکنواختی شلدون، ناهمگنی شانون و سیمپسون و مقایسه آماری این شاخص­ها در مناطق قرق و چرا با استفاده از آزمون t دانش­آموز مستقل انجام پذیرفت. برای ارزیابی پاسخ گونه­های گیاهی به شرایط قرق کپه­کاری شده و چرا از آنالیز چندمتغیره استفاده شد. در منطقه قرق کپه‌کاری شده ۴۷ و در منطقه چرای دام ۴۱ گونه گیاهی شناسایی شد. از این تعداد، ۲۸ گونه گیاهی به صورت مشترک بین دو منطقه، ۱۹ گونه منحصرا در منطقه قرق و ۱۳ گونه فقط در منطقه شاهد مشاهده گردید. نتایج مقایسه شاخص­ها نشان داد که منطقه قرق به­طور معنی­داری دارای غنا و تنوع گونه­ای بیشتری نسبت به منطقه تحت چرا بود اما به لحاظ یکنواختی تفاوت معنی­داری بین دو منطقه مشاهده نشد. نیم­رخ تنوع رنی نیز نشان داد که منطقه قرق در آلفاهای بیشتر از ۱ تنوع بالاتری نسبت به منطقه تحت چرا دارد. بین درصد تاج پوشش گروه­های مختلف گیاهی در این دو منطقه تفاوت معنی­داری وجود ندارد، اما به لحاظ درصدپوشش کل گونه­ها، منطقه قرق دارای میزان بالاتری است. با توجه به نتایج تحقیق حاضر، ایجاد قرق همراه با کپه­کاری با گیاهان دارویی و ارزشمند بومی همچون آنغوزه و همچنین برنامه چرایی منظم در منطقه مورد مطالعه پیشنهاد می­گردد.
 
رضا امیدی‌پور، عطاالله ابراهیمی، پژمان طهماسبی، مرزبان فرامرزی،
دوره ۱۳، شماره ۳ - ( ۷-۱۳۹۸ )
چکیده

حفاظت موثر از خدمات و کارکردهای اکوسیستم، وابسته به تنوع زیستی است. به دلیل گسترگی و چندوجهی بودن تنوع زیستی، در تحقیق حاضر از روشهای مختلف ارزیابی تنوع زیستی (شاخصهای تنوع گونه‏ای و تنوع کارکردی) برای ارزیابی رابطه بین تنوع زیستی و کارکرد اکوسیستم در مراتع استپی سرد بروجن در چهارمحال ­و ­بختیاری استفاده شد. به همین دلیل، ارتباط شاخص‏های مختلف تنوع گونه‏ای (غنا، یکنواختی، تنوع شانون و سیمپسون) و تنوع کارکرد تک ویژگی (میانگین وزنی جامعه) و چندویژگی (غنای کارکرد، یکنواختی کارکرد، واگرائی کارکرد، شاخص رائو) با کارکرد اکوسیستم در تولید زی‌توده روزمینی در قالب دو فرضیه نسبت زی‌توده (اثر انتخاب) و تکمیلی آشیان‎های اکولوژیک مورد بررسی قرار گرفت. برای محاسبه شاخص‏های تنوع گونه‏ای و تنوع کارکرد، علاوه بر فراوانی گونه‏های گیاهی، ویژگی‏های کارکردی موثر بر تولید زی‌توده روزمینی (شاخص­های سطح، سطح ویژه، نیتروژن، فسفر، مقدار کلروفیل و محتوای خشک و وزن خشک همگی مربوط به برگ، ارتفاع و میانگین قطر تاج گیاه) با استفاده از ۶۳ کوادرات ۲×۲ مترمربعی در سال ۱۳۹۵ اندازه­گیری شد. ارتباط بین شاخصهای مختلف تنوع زیستی و زی‌توده روزمینی با استفاده از تجزیه و تحلیل رگرسیونی بررسی شد. نتایج نشان داد که شاخصهای تنوع غنای گونه‏ای (۶۷/۰ R۲=)، شانون (۶۳/۰ R۲=) و سیمپسون (۴۹/ ۰R۲=) ارتباط معنیدار و مثبتی با زی‌توده روزمینی داشتند. واگرایی کارکردی (۳۸/۰ R۲=) و غنای کارکردی (۳۳/۰ R۲=) نیز ارتباط معنی‏دار منفی و مثبتی با زی‌توده روزمینی داشتند. اکثر شاخصهای تنوع کارکرد مبتنی بر یک ویژگی (میانگین وزنی فسفر برگ، نیتروژن برگ، سطح برگ، وزن خشک برگ، طول برگ، محتوای خشک برگ و ارتفاع گیاه) دارای ارتباط منفی با کارکرد اکوسیستم در تولید زی‌توده روزمینی بودند. نتایج رگرسیون چندگانه خطی نشان داد که شاخصهای تنوع گونه، تنوع کارکرد تک ویژگی و تنوع کارکرد چند ویژگی به‌ترتیب ۶۷، ۵۵ و ۵۲ درصد از تغییرات کل کارکرد اکوسیستم را توجیه نمودند. از این‌رو، جنبه‏های مختلف تنوع زیستی دارای ارتباط معنیداری با کارکرد اکوسیستم در تولید زی‌توده روزمینی هستند و برای حفاظت پایدار از خدمات و کارکردهای اکوسیستم، حفاظت از تنوع زیستی اهمیت بالایی دارد. همچنین در این منطقه، ارتباط تنوع زیستی و زی‌توده روزمینی، در قالب فرضیه استفاده تکمیلی آشیان اکولوژیک قابل تفسیر است که بیان میدارد که افزایش تنوع گیاهی موجب استفاده از همه قسمتهای آشیان‏های اکولوژیک شده و در نتیجه آن رقابت بین گیاهان برای کسب منابع کاهش و کارکرد اکوسیستم به حداکثر خواهد رسید.
وحید سیاره، افشین صادقی‌راد، حسین مرادی،
دوره ۱۳، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۹۸ )
چکیده

آگاهی از تنوع زیستی در اکوسیستم­های مرتعی می­تواند بسیار بااهمیت باشد؛ زیرا در سال­های اخیر تنوع زیستی به‌عنوان یکی از مسائل اصلی محیط‌زیست مطرح ‌شده است. نیاز انسان به طبیعت، فشار تخریب روی طبیعت را زیاد کرده به‌طوری‌که این فشار، تنوع زیستی را نیز تحت تأثیر قرار داده است؛ بنابراین می­توان اذعان کرد، یکی از عوامل مؤثر بر تنوع زیستی، توریسم و گردشگری طبیعی می­باشد. لذا این پژوهش باهدف بررسی اثر توریسم بر پارامترهای غنا و تنوع گیاهی در مراتع کلاشک استان کرمانشاه انجام گردید. بدین منظور، سه مکان با فشار توریسم زیاد، متوسط و کم انتخاب شدند. این مناطق با توجه به تغییرات پوشش گیاهی، فاصله از جاده و شهر و دسترسی به امکانات رفاهی مشخص و با استفاده از ترانسکت‌های مستقرشده (در مکان معرف هر محدوده، چهار ترانسکت ۲۰۰ متری و در امتداد هر ترانسکت تعداد ۱۰ پلات یک مترمربعی به شکل تصادفی مستقر گردید و تعداد ۴۰ پلات در هر مکان و درمجموع تعداد ۱۶۰ پلات در کل منطقه مطالعاتی برداشت گردید) نمونه­برداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی سیستماتیک به عمل آمد. نتایج نشان داد که بالاترین غنای‌گونه‌ای (برای منهینیک مقدار ۷۵/۱ و مارگالف ۶۸/۱) و شاخص تنوع (برای شانون وینر ۵۰/۴ و سیمپسون ۶۸/۰) مربوط به منطقه با فشار توریسم کم می­باشد؛ اما مناطق با فشار توریسم متوسط و زیاد در رتبه­های بعدی قرار گرفتند. به‌طوری‌که در منطقه با فشار توریسم زیاد، دارای کمترین مقدار بودند (برای منهینیک مقدار ۹/۰ و مارگالف ۱/۱ و شاخص تنوع برای شانون وینر ۷۵/۲ و سیمپسون ۲۱/۰). بنابراین به‌منظور حفظ غنا و تنوع گونه­ای پیشنهاد می­شود، فشار توریسم تا حد امکان بر مراتع در حد کم و یا متوسط باشد و در مناطقی که فشار توریسم زیاد است، این مناطق به‌صورت تناوبی تحت مدیریت قرق، حفاظت و استراحت قرار گیرند. همچنین پیشنهاد می­شود برای جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی با ایجاد مسیرهای مشخص به‌منظور تردد توریسم، از صدمات آن­ها جلوگیری به عمل آورد.
فهیمه معظم، حسین بشری، رضا جعفری،
دوره ۱۴، شماره ۱ - ( ۲-۱۳۹۹ )
چکیده

تنوع گونه­های گیاهی همواره متضمن پایداری اکوسیستم در مقابل آشفتگی­های محیطی و زیستی است. به منظور بررسی اثر مدیریت چرا بر شاخص­های تنوع گونه­ای ۱۵ مکان مرتعی تحت چرای دام اهلی و ۱ مکان مرتعی در پناهگاه حیات وحش موته (منطقه امن آب باریکه) که تحت چرای حیات وحش ( به ویژه آهو) قرار دارد، انتخاب شدند. نمونه­برداری ۵۶ سایت بر اساس فاصله از روستا و آبشخوار در ۱۶ مکان مرتعی در قالب طرح تصادفی- سیستماتیک با واحد نمونه‌­برداری ترانسکت خطی و با استقرار ۲ ترانسکت ۱۰۰ متری در جهت عمود بر هم با سه تکرار انجام شد. بر روی هر ترانسکت اطلاعات شامل درصد پوشش­گیاهی به تفکیک نوع گونه و فرم رویشی یادداشت گردید. محاسبه شاخص­های عددی تنوع، غنا و یکنواختی با استفاده از داده­های پوشش و نرم‌افزار PAST و Excel صورت گرفت. مدل­های توزیع فراوانی شامل سری لوگ، لوگ نرمال، مدل هندسی و عصای شکسته در هر دو منطقه برازش گردید. نتایج نشان داد میزان تنوع و یکنواختی گونه­ای در منطقه تحت چرای حیات وحش نسبت به منطقه تحت چرای دام اهلی بیشتر بوده است، اما در دو منطقه در سطح ۵ درصد دارای اختلاف معنی‌داری نبودند. این در حالی است که شاخص غنای گونه­ای در منطقه تحت چرای دام اهلی بیشتر بوده است به‌طوریکه شاخص‌های غنای گونه­ای منهینگ (۴۱/۲) و مارگالف (۰۳/۳ ) در منطقه تحت چرای دام اهلی مقادیر بیشتری نسبت به شاخص­های غنای گونه­ای منهینگ (۵۲/۱) و مارگالف (۱۲/۲) در منطقه پناهگاه حیات وحش موته داشته و در سطح ۵ درصد دارای اختلاف معنی‌داری بودند. نمودار لگاریتمی توزیع رتبه­ای فراوانی گونه­های هر دو منطقه با شیب تند از مدل عصای شکسته پیروی کرده و نشان می­دهد که منطقه دارای گونه­های غالب است و افراد با فراوانی متوسط در آن کمتر یافت می­شوند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل رج­بندی CCA، نشان داد که دو منطقه از نظر عامل مدیریت، پوشش­گیاهی و شاخص غنای گونه­ای به‌طور مناسبی در فضای رج­بندی از هم تفکیک شده­اند.
رضا احمدخانی، مهدی معمری، سحر صمدی خانقاه،
دوره ۱۴، شماره ۲ - ( ۵-۱۳۹۹ )
چکیده

مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرای مداوم و حفاظت از چرای دام در مدیریت آتی رویشگاه­های مرتعی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. در این مطالعه اثر قرق بر فاکتورهای پوشش گیاهی، تنوع و یکنواختی گونه­ای در مراتع حاشیه دریاچه ارومیه مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور سایت چوپانلو به­عنوان محدوده قرق انتخاب و با سایت خاندام به­عنوان محدوده چرای آزاد مقایسه گردید. اطلاعات پوشش گیاهی در پلات­های دو متر مربعی و به تعداد ۳۰ نمونه از هر منطقه به­صورت تصادفی-سیستماتیک جمع­آوری گردید. برای مقایسه عوامل پوشش گیاهی، تنوع و یکنواختی گونه­ای در دو منطقه قرق و خارج قرق از آزمون t مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد که در مناطق نمونه‌برداری ۲۱ گونه متعلق ­به ۲۰ جنس و ۱۰ تیره شناسایی شدند. عوامل پوشش گیاهی (تراکم پهن­برگان علفی، گندمیان، بوته­ای­ها و کل گیاهان؛ تاج پوشش پهن­برگان علفی، گندمیان، بوته­ای­ها و کل گیاهان) در دو منطقه قرق و تحت چرا تفاوت معنی­داری با یکدیگر داشتند و اعمال قرق باعث افزایش در تراکم و تاج پوشش فرم­های رویشی موجود شده است. مقدار شاخص‌های غنای مارگالف و منهینیک به­ترتیب در داخل قرق ۳۶/۴ و ۲۹/۳ و در خارج قرق ۸۳/۲ و ۵۱/۲ بودند و اختلاف آنها در داخل و خارج قرق معنی‌دار بود. مقادیر شاخص­های تنوع گونه­ای نیز در دو منطقه قرق و تحت چرا دارای اختلاف معنی­داری بودند و مقدار شاخص سیمپسون در داخل قرق ۸۶/۰ و در خارج قرق ۶۶/۰ بود و مقدار شاخص شانون-وینر در داخل قرق ۳۱/۲ و در خارج قرق ۶۷/۱ بود. اما مقادیر شاخص­های یکنواختی گونه­ای هیل و پیلو در دو منطقه دارای اختلاف معنی­دار نبودند. به‌طور کلی منطقه قرق نسبت به منطقه خارج قرق دارای غنا، تنوع و یکنواختی بیشتری بود. با توجه به نتایج این پژوهش می­توان گفت قرق در مراتع حاشیه دریاچه ارومیه با افزایش پوشش گیاهی تاثیرات مثبتی بر تثبیت شن­های روان و مقابله با کانون‌های ریزگردها و بیابان‌زایی داشته است.
سحر صمدی، اردوان قربانی، مهدی معمری، معصومه عباسی خالکی، محمود بیدار لرد،
دوره ۱۴، شماره ۳ - ( ۸-۱۳۹۹ )
چکیده

وجود گونه‌های مهاجم نشانه‌ای از تخریب مراتع است. هدف از این مطالعه بررسی اثر گونه مهاجم Leucanthemum vulgare Lam. (چشم‌گاوی) بر برخی از ویژگی‌های ساختاری و عملکردی مراتع فندوقلو در شهرستان نمین استان اردبیل است. نمونه‌برداری به‌صورت تصادفی- سیستماتیک طبقه‌بندی‌شده انجام شد و دو گروه مکان با حضور و عدم حضور گونه L. vulgare برای بررسی فلور، عوامل پوشش گیاهی، ترکیب و تنوع انتخاب شد. برای مقایسه داده‌های مربوط به عوامل پوشش گیاهی، تنوع و یکنواختی در مکان­های حضور و عدم حضور گونه از آزمون t مستقل استفاده شد. نتایج نشان داد از ۸۰ گونه گیاهی شناسایی شده، تعداد ۹ گونه به مکان­های حضور گونه L. vulgare و ۱۹ گونه به مکان‌های عدم حضور گونه L. vulgare و ۵۲ گونه به­طور مشترک به هر دو منطقه تعلق داشتند. تاج پوشش و تولید پهن­برگان علفی، تراکم و تاج پوشش گندمیان و همچنین تراکم و تولید کل گیاهان بین مکان‌های حضور و عدم حضور گونه L. vulgare تفاوت معنی­داری با یکدیگر داشتند (P<۰,۰۱). طبق نتایج شاخص­های تنوع بین مکان‌های حضور و عدم حضور گونه تفاوت معنی­داری با یکدیگر داشتند (P<۰,۰۵)، اما شاخص­های غنا و یکنواختی در مکان­های حضور و عدم حضور گونه دارای اختلاف معنی‌دار نبودند. با انجام این تحقیق شناختی از وضعیت گونه مهاجم L. vulgare در منطقه حاصل شده و با توجه به نتایج می­توان راهکارهای مناسب از جمله کاشت گونه­های مرغوب مرتعی و کاهش چرا در منطقه را در کنترل، مدیریت و مواجهه با گونه­ مهاجم L. vulgare در مراتع فندوقلو انجام داد.
پرویز غلامی، حمزه‌علی شیرمردی، ناطق لشکری صنمی،
دوره ۱۴، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۹۹ )
چکیده

مدیریت پایدار چرای دام در اکوسیستم­های مرتعی مستلزم درک جامعی از پویایی پوشش گیاهی و پاسخ آنها به شدت­های چرایی به منظور تشخیص علل تغییر ترکیب و جوامع گیاهی است. در این تحقیق به منظور بررسی پاسخ پوشش گیاهی به شدت­های مختلف چرای دام، از شاخص­های طول عمر، فرم­ رویشی، فرم زیستی، تیره­های گیاهی و کلاس خوشخوراکی برای گروه­های کارکردی و همچنین شاخص­های تنوع، غنا و یکنواختی (شاخص­های سیمپسون و شانون- وینر و شاخص­های مارگالف و منهینیک) استفاده شد. مطالعه در چهار شدت چرایی (چرای سنگین، متوسط، سبک و بدون چرا یا قرق) در مراتع نیمه­استپی منطقه کرسنک و بارده در استان چهارمحال و بختیاری صورت گرفت. نمونه­گیری در نقاط معرف و همگن هر یک از شدت­های چرایی به صورت تصادفی- منظم و با ثبت درصد تاج پوشش گونه­های گیاهی در ۲۴۰ پلات انجام گردید. نتایج حاکی از این است که با افزایش شدت چرای دام، شاخص­های تنوع گونه­ای و غنای مارگالف کاهش یافتند، اما شاخص منهنیک و یکنواختی در منطقه با چرای سنگین بیشتر بود. در بین تیره­های گیاهی مورد بررسی، افزایش شدت چرا موجب افزایش درصد تاج پوشش تیره­هایChenopodiaceae  و Euphorbiaceae و کاهش درصد تاج پوشش تیره­های Poaceae، Fabaceae،Asteraceae  و Apiaceae شد. به غیر از شاخص­هایی همچون چندساله­ها، همی­کریپتوفیت­ها و گندمیان چندساله که کاهش معنی­داری را از منطقه مرجع به بحرانی نشان دادند، مقایسه اکثر گروه­های کارکردی نیز حاکی از کاهش درصد تاج پوشش آنها با افزایش شدت چرا بود. علاوه بر این، از دیگر نتایج این تحقیق می­توان به کاهش گیاهان با خوشخوراکی کلاس I و II از منطقه قرق به منطقه با چرای سنگین اشاره کرد. با توجه به تأثیر پذیرفتن برخی شاخص­ها و گروه‌های گیاهی از نقطه نظر احیای اکولوژی و حفظ تنوع گیاهی، اصـلاح روش­های بهره­برداری و مدیریتی در مراتع منطقه توصیه می­شود.
اسماعیل شیدای کرکج، جواد معتمدی،
دوره ۱۴، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۹۹ )
چکیده

این تحقیق به‌‌منظور بررسی کارایی شاخص‌‌های تنوع تاکسونومیک و عملکردی در تبیین میزان ذخیره کربن خاک در بخشی از مراتع کوهستانی نازلوچای ارومیه صورت گرفت. بدین منظور با نمونه‌‌برداری از خاک و پوشش گیاهی در واحدهای همگن شکل زمین و نیز برداشت داده‌‌های محیطی، محاسبه میزان کربن ذخیره‌‌ای خاک، تنوع تاکسونومیک و تنوع عملکردی انجام شد. نتایج بررسی رابطه تنوع تاکسونومیک با کربن خاک، حاکی از عدم‌وجود ارتباط معنی‌‌دار می‌‌باشد. نتایج رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد کربن ذخیره‌‌ای خاک در مراتع منطقه با شاخص‌‌های سیلت، وزن مخصوص ظاهری، جهت دامنه اصلاح‌شده و شاخص‌‌ تنوع عملکردی CWM leaf length (به‌‌عنوان نماینده فرضیه نسبت جرم) و شاخص‌‌های Feve و MFAD (به‌‌عنوان نماینده فرضیه تعدد آشیان اکولوژیک) رابطه خطی داشته و مدل حاصله با ضریب تبیین ۶/۰ معنی‌‌دار می‌‌باشد. همه پارامترها به جز وزن مخصوص ظاهری خاک، رابطه مثبت با ذخیره کربن داشته و از لحاظ ضرایب استاندارد رگرسیون، پارامترهای MFAD و CWM leaf length با ضرایب ۲/۱ و ۲/۰ به‌‌ترتیب بیشترین و کمترین نقش را در تبیین کربن خاک دارا هستند. در بررسی فرضیه‌‌های نحوه اثرگذاری تنوع، هر دو فرضیه تعدد آشیان اکولوژیک و فرضیه نسبت جرم، در بیان ذخیره کربن خاک اکوسیستم، حاکم است ولی فرضیه تعدد آشیان اکولوژیک با توجه به بالابودن ضرایب استاندارد شاخص‌‌های تنوع مربوطه نسبت به فرضیه دیگر، نقش بالایی در تبیین کربن خاک دارد. با توجه به نتایج، کربن ذخیره‌‌ای خاک بر اساس افزایش فراوانی گونه‌‌های با برگ دراز، افزایش یکنواختی عملکردی (توزیع فروانی یکسان گونه‌‌ها در فضای صفات عملکردی) و در نهایت تنوع گروه‌‌های عملکردی بالا، افزایش می‌‌یابد. به‌‌طور کلی، عدم توجه به کاهش تنوع در مدیریت مراتع و ضعیف شدن وضعیت آن، موجب کاهش توان ذخیره کربن خاک خواهد شد.

صفحه ۱ از ۲    
اولین
قبلی
۱
 

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مرتع می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 All Rights Reserved | Rangeland

Designed & Developed by : Yektaweb