۲ نتیجه برای خراسان شمالی
عماد ذاکری، سید علیرضا موسوی، حمیدرضا کریم‌زاده،
دوره ۱۴، شماره ۲ - ( ۵-۱۳۹۹ )
چکیده
پرداخت بابت خدمات اکوسیستمی (PES) به‌عنوان رویکرد اقتصادی نوین جهت کاهش تخریب‌های زیست‌محیطی در سرتاسر دنیا مورداستفاده قرار گرفته است اما توجه چندانی به چالش‌های آن در مراتع نشده است. در این مطالعه از رویکرد تحلیل عوامل استراتژیک برای شناسایی و اولویت‌بندی نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای مؤثر در اجرای رویکرد پرداخت بابت خدمات اکوسیستمی در مراتع استان خراسان شمالی استفاده شده است. اطلاعات موردنیاز از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه با ۲۱ نفر از مدیران و کارشناسان جمع‌آوری شد. نتایج نشان داد که ماهیت اصلی طرح پرداخت یعنی پرداخت بابت ارائه خدمات و تشویق فعالیت‌های بهبوددهنده شرایط مراتع با امتیاز نهایی ۲۵/۰ به‌عنوان مهم‌ترین عامل قوت در اولویت اول قرار دارد. وابستگی شدید بهره‌برداران محلی به مراتع و دامداری سنتی نیز با امتیاز ۱۴/۰ به‌عنوان مهم‌ترین عامل بازدارنده تشخیص داده شد. همچنین به رسمیت شناختن مالکیت افراد بر مراتع و خدمات اکوسیستمی (امتیاز نهایی ۱۹/۰) مهم‌ترین فرصت و تصمیم‌گیری‌های غیرمرسوم در محدوده سامان‌های عرفی (امتیاز نهایی ۱۵/۰) مهم‌ترین تهدید از سوی نمونه موردمطالعه ارزیابی شد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده مشخص شد اگرچه مشکلات متعددی پیش روی اجرای این رویکرد وجود دارد اما PES می‌تواند یکی از گزینه‌های مؤثر در جهت بهبود شرایط مراتع باشد.
علی بزرگمهر، حمیدرضا عسگری، محمد فرزام، غلامحسن رنجبر،
دوره ۱۶، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۴۰۱ )
چکیده
سابقه و هدف: در اثر تغییر اقلیم و بهره برداری غیر اصولی بخش عظیمی از اراضی و آب‌های کشور به سمت شور شدن پیش می‌روند. شناخت جنبه های بوم‌شناسی گونه‌های شورزی در بهره‌برداری از منابع آب و اراضی شور بسیار با اهمیت است. جنس سالیکورنیا (spp. (Salicornia گیاهان علفی یکساله شورزی هستند و در مرداب‌های نمکی و سواحل دریا به ویژه در مصب رودخانه‌ها و آبراهه‌ها به صورت لکه‌ای رشد می کنند. سالیکورنیا دارای تنوع و پراکنش وسیعی در بسیاری از مناطق دنیا و مخصوصا ایران دارد. رودخانه کال‌شور در جنوب استان خراسان شمالی از جمله مناطقی است که در آن گیاه سالیکورنیا با الگوی پراکنش لکه‌ای رویش دارد و کمتر در منابع علمی به آن توجه شده است. این پژوهش در سال ۱۳۹۸با هدف بررسی بوم‌شناسی محیط طبیعی و وضعیت رشد سالیکورنیا در این منطقه انجام شد.
مواد و روش: منطقه مورد مطالعه در ۳۵ کیلومتری شرق اسفراین در طول ۵ کیلومتر از حاشیه رودخانه کال شور است که بر اساس طبقه‌بندی اقلیمی دومارتن جزء مناطق خشک با میانگین بارندگی ۱۸۶میلی‌متر و میانگین کمینه و بیشینه دما به ترتیب ۱۵/۴، ۱۷/۶- و ۴۲/۳ درجه سلسیوس، میانگین رطوبت نسبی ۴۶% و میانگین تبخیر۲۴۰۰میلی‌متر است. مولفه‌های اندازه‌گیری شده شامل، تعیین گونه‌های همراه، تغییرات شوری آب و خاک در طول فصل رشد، آنالیز فیزیکی و شیمیایی آب و خاک در مرحله گلدهی سالیکورنیا، ثبت مراحل فنولوژی سالیکورنیا، تعیین میزان جذب عناصر و کیفیت علوفه و انداره‌گیری تولید زی توده تر و خشک در پلات یک مترمربعی در زمان شروع گلدهی سالیکورنیا بود.
نتایج: بر اساس آمار هواشناسی میزان بارش در حوزه کال شور در سال منتهی به زمان مطالعه ۳۱۸میلی متر است که دو برابر میانگین دراز مدت می باشد و این شرایط در استقرار و رشد سالیکورنیا تاثیر مثبت داشته است. بر اساس آنالیز نمونه خاک، رویشگاه سالیکورنیا دارای بافت سیلتی لومی، pH برابر ۷/۷، میزان کلر، کلسیم، منیزیم و سدیم به ترتیب ۱۸۱۲، ۵۴، ۲۵۶، ۱۵۵۰ میلی‌اکی‌والان گرم بر لیتر، SAR برابر ۱۲۴و میزان شوری(EC) ۸۴ تا dS/m ۱۷۵ است. میزان شوری(EC) آب کال شور از ابتدای جوانه زنی سالیکورنیا dS/m) ۱۸) تا مرحله رسیدگی (dS/m ۱۱۰) متغیر بوده و روند افزایشی دارد. جوانه زنی سالیکورنیا در منطقه در اواخر اسفند ماه، گلدهی اواخر مرداد تا شهریور، رسیدگی کامل در آبان، ریزش بذر تا آذر ماه ادامه داشته و طول دوره رشد آن ۹-۸ ماه است. گونه‌های همراه سالیکورنیا عمدتا بوته هالکنموم (Halocnemum strobilaceum) و درختچه گز (Tamarix sp.) هستند. متوسط ماده خشک ۲/۸ و ماده تر ۱۱/۵کیلوگرم در مترمربع برآورد گردید. بر اساس آنالیز ماده خشک در زمان شروع گلدهی، میزان عناصر در نمونه گیاه به طور متوسط ازت ۱%، فسفر ۰/۱۵%، پتاس ۰/۷%، منیزیم ۰/۶۷%، کلسیم ۰/۴۲%، سدیم ۱۰/۶۴%، کلر ۲۱/۳% است و به لحاظ کیفیت علوفه نیز میزان چربی‌خام ۱/۵۵%، پروتئین ۶/۲۸% و خاکستر ۶۰/۵% است.
نتیجه‌گیری: بر اساس این مطالعه، کال شور اسفراین در شمال شرق کشور به عنوان یکی از مناطق رویش سالیکورنیا معرفی می گردد. نتایج نشان داد سالیکورنیا می تواند در شرایط شوری بسیار بالای آب و خاک مراحل فنولوژیکی را کامل نماید و زی‌توده مناسبی نیز داشته باشد. علوفه سالیکورنیا با توجه به میزان خاکستر بالا دارای محدودیت برای تغذیه دام است و بایستی در ترکیب با سایر منابع علوفه‌ای در جیره تغذیه دام قرار گیرد. از نظر حفاظتی و زیست محیطی در مناطقی که به لحاظ شوری زیاد برای سایر گونه‌ها امکان استقرار و رشد ندارد، نقش سالیکورنیا با ایجاد پوشش گیاهی مناسب و جذب عناصر، در پایداری و تعادل بخشی محیط رشد و ترسیب کربن بسیار با اهمیت است.
