الهام فخیمی، مرتضی خداقلی، صالح یوسفی، راضیه صبوحی، حمزه علی شیرمردی، سعید قطره،
دوره ۱۷، شماره ۴ - ( ۱۲-۱۴۰۲ )
چکیده
سابقه و هدف: بررسی اثر تغییر اقلیم بر پراکنش گونههای گیاهی بهمنظور مدیریت و حفاظت پایدار مراتع امری ضروری است. یکی از آثار مهم تغییر اقلیم بر گیاهان جابجایی گستره جغرافیایی آنهاست. تغییر اقلیم سبب ایجاد تغییرات در دامنه بردباری و دامنه انتشار گیاهان میشود. با توجه به پیچیدگی اکوسیستمهای طبیعی و پدیده تغییر اقلیم، بهمنظور بررسی، کنترل و پیامدهای تغییر اقلیم بر آشیان بالقوه گونههای گیاهی از مدلهای پراکنش گونهای استفاده میشود. در این پژوهش گستره کنونی و بالقوه آینده گونه درمنه کوهی (Artemisia aucheri Boiss) در استان چهارمحال و بختیاری برای سال ۲۰۵۰ تحت دو سناریو RCP۴,۵ و RCP۸.۵ و با استفاده از مدل رگرسیون لوجستیک مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها: ابتدا نقشه حضور و عدم حضور گونه A. aucheri از روی نقشه بههنگامشده طرح مناطق اکولوژیک کشور تهیه شد و بر اساس بازدیدها و مشاهدات میدانی ضمن اصلاح نقشه، نقاط رخداد گونه جمعآوری شدند. بهمنظور تهیه نقشه پیشبینی گستره حال و آینده گونه منتخب از روش آماری رگرسیون لوجستیک استفاده گردید. بدین منظور، ۱۹ متغیر زیستاقلیمی و سه متغیر فیزیوگرافی (شیب، جهت، ارتفاع) بهعنوان متغیرهای مستقل و متغیرهای حضور و عدم حضور گونه بهعنوان متغیرهای وابسته وارد مدل رگرسیون لوجستیک شدند و معادله مربوط بهدست آمد. پس از اطمینان از کارآمد بودن مدل از آن برای پیشبینی پراکنش جغرافیایی گونه منتخب در سال ۲۰۵۰ توسط مدل گردش عمومی MRI-ESM۲-۰ تحت سناریو RCP۴,۵ و RCP۸.۵، استفاده و نتایج آن در نرمافزار ArcGIS ۱۰,۵ تبدیل به نقشه شد.
نتایج: بر مبنای نتایج، از بین متغیرهای زیستاقلیمی و توپوگرافی، شاخصهای مرتبط با دما شامل BIO۱ (دمای سالانه)، BIO۷ (دامنه دمای سالانه) و BIO۱۰ (میانگین دمای گرمترین ماه)، بر پراکنش گونه A. aucheri، مؤثر شناسایی شد. مقادیر شاخصهای دمایی با سختتر شدن شرایط اقلیمی تحت سناریو RCP۸.۵ افزایش مییابد و در نتیجه سطح رویشگاه مناسب (احتمال وقوع بالای ۷۵ درصد) گونه A. aucheri کاهش مییابد و رویشگاه گونه تحت سناریو RCP۴,۵ و RCP۸.۵، بهترتیب برابر با ۱۲۰ و ۱۷۰ متر به ارتفاعات بالاتر جابجا خواهدشد.
نتیجهگیری: تغییر اقلیم و بهتبع آن افزایش دما باعث جابجایی گستره رویشی گونه A.aucheri و حرکت آن به سمت ارتفاعات بالاتر خواهد شد. ازاینرو حد پایین و بالای (۲۶۰۰- ۱۸۰۰ متر) مورد انتظار گستره رویشی گونه موردنظر طی سه دهه آینده دستخوش تغییر قرار خواهد گرفت.