۳ نتیجه برای سیستان
مهندس سهیلا نوری، دکتر عادل سپهری، دکتر حسین بارانی،
دوره ۸، شماره ۲ - ( ۶-۱۳۹۳ )
چکیده
شناسایی گیاهان مرتعی مبنایی برای مدیریت مرتع و استفادههای مختلف از مراتع میباشد. هدف از این تحقیق، بررسی فلور و رابطه پوششگیاهی و عوامل اقلیمی در مراتع ایرانشهر است. فهرست گیاهان بر اساس مطالعات صحرایی با استفاده از روشهای تاکسونومی تهیه شد. سپس پراکنش جغرافیایی گونهها براساس تقسیمبندی نواحی رویشی و شکل زیستی آنها با استفاده از روش رانکایر تعیین شد. همچنین در این بررسی ۲۷ متغیر اقلیمی از ۱۲ ایستگاه هواشناسی سینوپتیک در داخل و مناطق مجاور ایرانشهر انتخاب گردید. برای کاهش تعداد متغیرها و تعیین عوامل مؤثر از تحلیل عاملی با روش PCA استفاده شد. همبستگی پراکنش گونههای گیاهی با متغیرهای اقلیمی از طریق تجزیه چند متغیره انجام شد. جهت رجبندی جوامع گیاهی روش CCA استفاده شد. نتایج نشان داد که در این منطقه ۴۴ تیره، ۱۳۶ جنس و ۱۷۵ گونه گیاهی وجود دارد. مهمترین تیرههای گیاهی عبارتند از؛ گندمیان، کاسنی، پروانه آسا و چغندر. از نظر شکل زیستی ۷۲/۲۵ درصد تروفیت، ۱۴/۲۵ درصد همیکریپتوفیت، ۵۷/۲۴ درصد فانروفیت، ۵۷/۲۰ درصد کامفیت و ۴ درصد ژئوفیت هستند. تحلیل پراکنش جغرافیایی نشان داد که گونههای صحرا-سندی با ۵۷/۲۸ درصد رویش غالب منطقه، ایران-تورانی/ صحرا-سندی با ۲۴ درصد، ایران- تورانی با ۲۰ درصد و گونههای جهان وطن ۴ درصد از رویشهای ناحیه را به خود اختصاص دادهاند. بنابراین میتوان گفت که این منطقه در ناحیه رویشی صحرا- سندی قرار دارد. تجزیه چند متغیره نیز نشان داد که متغیرهای نسبت اختلاط، میانگین بیشینه رطوبت نسبی، تعداد روزهای تندری، تعداد روزهای بارشی و بیشینه بارش روزانه اثر معنیداری بر روی پراکنش گونهها دارند.
مرتضی صابری، حمید نیک نهاد، غلامعلی حشمتی، حسین بارانی، علیرضا شهریاری،
دوره ۱۱، شماره ۳ - ( ۹-۱۳۹۶ )
چکیده
مراتع بخش وسیعی از خشکیهای سطح جهان را به خود اختصاص دادهاند که در برخی مناطق به دلیل عوامل محیطی و انسانی دچار تخریب شدهاند. استفاده از جنبههای مغفول مانده این عرصهها مانند گیاهان دارویی با در نظر گرفتن پایداری میتواند فشار بر این عرصهها را کاهش دهد. این مطالعه در دو منطقه سیستان و بلوچستان بر روی گیاه هندوانه ابوجهل به عنوان یک گونه مهم دارویی صورت گرفت. وضعیت مرتع با روش چهار فاکتوری ارزیابی شد. صفات مورفولوژیک بر روی تودههای انتخاب شده در دو منطقه اندازهگیری شد. برای بهبود جوانهزنی آزمایش با ۱۳ تیمار بر روی بذور دو توده این گیاه به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام گردید. وضعیت مرتع در دو رویشگاه مورد ارزیابی فقیر بود. نتایج نشان داد که به لحاظ صفات مورفولوژیکی هم بین دو توده تفاوت معنیداری در کلیه صفات به جز وزن هزاردانه وجود دارد. عمق ریشه و طول شاخه در منطقه زابل تا حدود دو متر بوده که نشان‌دهنده قابلیت حفاظتی این گونه است. در خصوص جوانهزنی، تمامی تیمارها باعث افزایش جوانهزنی و رشد گیاهچههای هندوانه ابوجهل در هر دو توده گردید. به‌طور کلی بر اساس سهولت استفاده، کم خطر بودن و احتمال آسیب رساندن به جنین در مقایسه با مواد شیمیایی، تیمار آبشویی به‌مدت ۴۸ ساعت مناسبترین روش غلبه بر خواب بذر و بهبود جوانهزنی و رشد گیاهچههای هندوانه ابوجهل میباشد. با توجه به فقیر بودن پوشش گیاهی و فرسایش بادی در منطقه استفاده از این گونه دارویی میتواند راهکار مدیریتی مناسبی جهت اصلاح از دیدگاه مرتعی و کشت در مزارع منطقه باشد.
مرتضی صابری، محمد طهمورث، محمدرضا دهمرده قلعه نو،
دوره ۱۶، شماره ۱ - ( ۱-۱۴۰۱ )
چکیده
سابقه و هدف: بخش وسیعی از سطح ایران را مناطق خشک و نیمه خشک با آسیب‌پذیری بالا به خود اختصاص داده است. گونههای گیاهی بومی سازگار و مقاوم با شرایط محیطی سخت این مناطق، اهمیت ویژهای در پایداری این اکوسیستم و همچنین تغذیه دامها و تامین نیازهای دارویی جوامع محلی دارند. با آگاهی و شناخت علمی و عملی پیرامون ویژگیهای بوم‌شناختی گیاهان هر منطقه، نه‌تنها میتوان از عامل‌های مخرب و سیر قهقرایی آن جلوگیری نمود، بلکه با اتخاذ تصمیم‌گیری معقول، میتوان در نگهداری، احیاء و توسعه آن قدم برداشت. رشد گیاه در رویشگاه‌های طبیعی حاصل کارکرد عوامل مختلف زیستی ازجمله اقلیم، خاک و توپوگرافی میباشد. بنابراین شناسایی این عوامل به‌عنوان نیازهای رویشگاهی گیاهان اولین قدم در حفاظت و احیای آنها محسوب می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی برخی از ویژگیهای رویشگاهی گونه کورگ به عنوان گیاهی دارویی و موثر در جلوگیری از فرسایش بادی در سیستان میباشد.
مواد و روش‌ها: ابتدا مناطق پراکنش گونه Capparis spinosa در منطقه سیستان با کمک تجارب کارشناسان مراکز تحقیقات کشاورزی و اداره منابع طبیعی و بازدیدهای صحرایی تعیین گردید. سپس سه رویشگاه معرف برای این گونه انتخاب شد. جهت بررسی تغییرات حیاتی گیاه در سه رویشگاه زهک، هیرمند و هامون، مشاهدات مراحل مختلف فنولوژی در دوره فعالیت گیاه با بازدیدهای مرتب از نقاط مشخص در سال رویشی ۱۳۹۸ صورت پذیرفت. اندازهگیری پوشش گیاهی، در هر رویشگاه به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. چهار ترانسکت ۲۰۰ متری با فاصله ۱۰۰ متر از یکدیگر مستقر و روی هر ترانسکت ده پلات ۲×۲ مترمربعی در نظر گرفته شد. در داخل پلاتها، سطح پوشش، تراکم، فراوانی، درصد لاشبرگ، سنگ و سنگریزه و خاک لخت برآورد گردید. همچنین از هر رویشگاه ۴ نمونه خاک (از پلات اول و آخر هر ترانسکت) بصورت ترکیبی جهت اندازهگیری برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی برداشت گردید. صفات مورفولوژیک (تعداد میوه، وزن تر میوه، وزن خشک میوه، تعداد و طول جست، ارتفاع بوته، طول برگ، عرض برگ و عمق ریشهدوانی) در هر رویشگاه بصورت تصادفی از ۴ پایه گیاهی اندازهگیری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه (ANOVA) در نرم افزار SPSS Statistics ۲۶,۰ و تجزیه مولفه‌های اصلی (PCA) با استفاده از نرم افزار past۴,۰ صورت گرفت.
نتایج: نتایج دوره رویشی گیاه کورگ نشان داد، ظهور اولین برگ در اوایل اسفند و پایان دوره رویش آذرماه میباشد و گیاه در سال دو دوره گلدهی (خرداد و مهرماه) و بذردهی (تیر و آبان ماه) دارد. از نظر خصوصیات کمی پوشش گیاهی و صفات مورفولوژیک اختلاف معنیداری بین رویشگاه‌ها وجود داشت و رویشگاه هیرمند از درصد پوشش، فراوانی، تراکم، درصد لاشبرگ، تعداد میوه در پایه، تعداد و طول جست و از عمق ریشه دوانی بیشتری نسبت به دو رویشگاه دیگر برخوردار بود. همچنین این گونه همراه با گونه‌هایی چون زرتاغ (Haloxylon persicum)، گز (Tamarix aphylla)، خارخسک (Tribulus terrestris)، خارشتر (Alhaji camelerom)، علف شور(Salsola rigida)، سیاه شور(Suaeda fruticosa)، پنجه مرغی (Cynodon dactylon)، اسپند (Peganum harmala)، علف شور (Salsola Kali)، سبط (Stipagrostis plumosa)، هندوانه ابوجهل (Citrullus colocynthis) و اشنان (Seidletzia rosmarinus) میروید. نتایج نشان داد خاک رویشگاه هیرمند، اسیدی‌تر (۹/۷) و میزان آهک (۷/۸ درصد)، شن (۷/۸۶ درصد)، سیلت (۹/۸ درصد)، کربن آلی (۶/۰ درصد) و ماده آلی (۸/۰ درصد) آن از سایر رویشگاه‌ها بیشتر بود. با استفاده از روش تجزیه مولفه‌های اصلی (PCA) مشخص شد مهمترین عوامل موثر در پراکنش این گونه در رویشگاه‌های مورد مطالعه بافت خاک و ارتفاع میباشد. از نظر بافت خاک و ارتفاع سه رویشگاه تفاوت چندانی نداشتند.
نتیجه گیری: بررسی مراحل مختلف فنولوژی در دوره فعالیت گیاه Capparis spinosa همزمانی رویش این گیاه با بادهای ۱۲۰ روزه سیستان (وزش بادهای ۱۲۰ روزه در سیستان از اوایل خرداد ماه شروع می‌شود و تا پایان شهریور ماه ادامه دارد) را نشان داد، بنابراین میتوان با کشت این گونه در مناطق برداشت رسوبات بادی از این پدیده مخرب محیط زیستی جلوگیری به عمل آورد. علاوه بر آن، این گیاه دارای اهمیت دارویی، عمق ریشهدوانی بالا و دوره رویش طولانی است که بر اهمیت کشت گونه در منطقه افزوده است. از آنجائیکه سه رویشگاه مورد مطالعه در وضعیت فقیر قرار دارند، احیاء مناطق با کشت این گونه خصوصاً در رویشگاه هیرمند که از شرایط مساعدتری از نظر ویژگیهای خاک و میکرو اقلیم برخوردار است، توصیه می شود.
