حمیدرضا فرهنگ، محمدرضا وهابی، علیرضا علافچیان، مصطفی ترکش اصفهانی،
دوره ۱۱، شماره ۲ - ( ۶-۱۳۹۶ )
چکیده
گیاهان دارویی در عرصههای منابع طبیعی به عنوان یکی از مهمترین راهبردها در زمینه سلامت، تجارت و فناوری مطرح هستند. کنگر صحرایی یکی از گیاهان دارویی و متعلق به خانواده کاسنی است. بر اساس نقشه تیپهای گیاهی و اطلاعات موجود تعداد ۶۰ پایه گیاهی از گونه مذکور از چهار رویشگاه (طاقانک، دستنا، هیرکان و شیدا) در استان چهارمحال و بختیاری و یک رویشگاه در جنوب استان اصفهان (کمه) جمعآوری شد. اسانس نمونههای گیاهی توسط دستگاه کلونجر به روش تقطیر با بخار آب استخراج و ترکیبات شیمیایی روغنهای فرار توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شد. مهمترین خصوصیات بوم شناسی مکانهای مرتعی در سه گروه اصلی (اقلیم، خاک و فیزیوگرافی) تعیین شد. جهت ارتباط بین شاخصهای کیفی (ترکیبات شیمیایی اصلی کنگر صحرایی) با عاملهای محیطی رج بندی به روش آنالیز تحلیل کاهشی (RDA) انجام شد. نتایج نشان داد که محور اول پلات رج‌بندی با درصد سنگریزه، محور دوم با عمق خاک و محور سوم با متوسط بارندگی سالانه، ضریب خشکی دمارتن و طول دوره خشکی همبستگی قوی دارد. مکانهای مرتعی پنجگانه در قالب سه رویشگاه کلی طبقهبندی گردید که از لحاظ کاربری دارای مزیتهای نسبی متفاوتی هستند. عاملهای محیطی عمق خاک، متوسط دمای سالانه، متوسط حداکثر دمای سالانه، متوسط حداقل دمای سالانه، متوسط تعداد روزهای یخبندان سالانه، تبخیر و تعرق پتانسیل سالانه، تبخیر سالانه و شاخص کیفی ترپن به عنوان موثرترین عوامل در جداسازی رویشگاههای کنگر صحرایی مشخص گردید.
