فاطمه شیرعلی، رضا الماسی، بختیار فتاحی،
دوره ۱۴، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۳۹۹ )
چکیده
مایکوریزا یک ارتباط همزیستی بین گیاهان و برخی قارچهای خاکزی است که نقش مهمی در تولید پایدار محصولات کشاورزی، حاصلخیزی خاک و احیا مراتع دارد. در چندین سال گذشته تمایل به استفاده از قارچ های مایکوریزا در عملیات کشاورزی و محیط زیستی، به سبب نقش آنها در بهبود رشد و سلامت گیاه، حاصلخیزی خاک و افزایش پایداری دانه های خاک افزایش پیدا کرده است. در این پژوهش، با هدف بیان قابلیت‌های استفاده از قارچهای مایکوریزا در احیا و اصلاح مراتع، اثر مایه‌زنی دو گونه مایکوریزای آربوسکولار، Rhizophagus intraradices و Funneliformis mosseae، بر خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه علف گندمی بلند (Agropyron elongatum) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با اعمال دو تیمار و بیست تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ملایر انجام شد. ویژگیهای مورفولوژیکی گیاهان مانند طول ساقه، وزن تر و خشک اندام هوایی و ویژگیهای فیزیولوژیکی گیاهان شامل محتوای رنگدانه‌های فتوسنتزی، محتوای فنول کل و محتوای عناصر نیتروژن، پتاسیم و فسفر اندازهگیری شد. نتایج نشان داد هر دو گونه مایکوریزا، به ویژه گونه R. intraradices، قابلیت بالایی در همزیستی و بهبود ویژگیهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی مورد نظر در گیاهان دارند. به عبارت دیگر گونه F. mosseae منجر به بهبود صفات مورفولوژیکی مانند طول ساقه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی، به ترتیب به میزان ۳۱۸، ۲۴۰ و ۲۲۰ درصد شده است. همچنین این قارچ، محتوای فنول، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتن را در گیاهان مایه‌زنی شده به ترتیب به میزان ۱۳۴، ۱۳۱، ۱۶۲، ۱۸۱،۱۷۲، ۱۷۸، ۱۷۴ و ۱۷۵ درصد افزایش داده است. از سویی دیگر، گونه R. intraradices، صفات طول ساقه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی را به ترتیب به میزان ۴۷۴، ۳۲۵ و ۳۱۷ درصد بهبود بخشیده است و اثر افزایشی آن بر محتوای فنول، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتن، در گیاهان مایه‌زنی شده به ترتیب به میزان ۱۵۳، ۱۷۲، ۱۶۳، ۳۳۷،۲۴۴، ۲۵۱، ۲۴۶ و ۲۵۰ درصد بوده است. بنابراین گونه مایکوریزا R. intraradices به عنوان شریک بهتر برای همزیستی با گیاه علف گندمی بلند و اصلاح مراتع با پوشش غالب این گیاه توصیه میشود.
آقای بختیار فتاحی، آقای رضا الماسی، خانم فاطمه قاسمی حاجی آبادی،
دوره ۱۵، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۴۰۰ )
چکیده
کپهکاری از ضرورتهای اصلاح مراتع در بخش عمدهای از مراتع نیمهخشک و معتدل است که در بسیاری از موارد موفقیت چندانی نداشته است. بهبود رشد و استقرار گیاهان در این عملیات از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. بدین منظور بهرهگیری از رابطه همزیستی گیاهان با قارچهای مایکوریزا آربوسکولار یکی از روشهای بسیار موثر در تامین نیاز غذایی گیاه و کاهش تنشهای محیطی نظیر تنش خشکی است. بهمنظور بررسی تاثیر قارچ مایکوریزا بر مؤلفههای رشدی و عناصر مغذی گیاه Bromus tomentellus این پژوهش در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ملایر انجام شد. آزمایش به‌صورت تصادفی و با ۳ تیمار تلقیح با Rhizophagus intraradices و Funneliformis mosseae و عدم تلقیح (شاهد) و ۳۰ تکرار در هر تیمار انجام شد. عوامل مورفولوژیک مورد بررسی در گیاه شامل درصد جوانهزنی، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، طول ریشه و ساقه و درصد زندهمانی بود. علاوهبر میزان عناصر غذایی در گیاه شامل فسفر، نیتروژن، پتاسیم، آهن، منگنز، روی، مس و منیزیم اندازهگیری و سپس مقدار پروتئین و کربن تعیین شد. نتایج آزمایشات نشان داد که اگرچه تلقیح با قارچ مایکوریزا دارای اثر مثبت و افزایشی بر روی فاکتورهای مورد مطالعه بوده است، اما قارچ R. intraradices نسبت به قارچ F. mosseae اثر افزایشی بیشتر و معنیداری بر فاکتورها داشت. به طوری که در مورد بسیاری از فاکتورها این میزان بیش از ۳-۲ برابر تیمار شاهد بود. در بین مولفههای رشد، ارتفاع ساقه (۵۱ درصد)، جوانهزنی (۴۱ درصد) و زندهمانی (۴۵ درصد) بیشترین و طول ریشه کمترین افزایش را در مقایسه با تیمار شاهد داشتند. در حالیکه وزن خشک اندام‌های هوایی نیز در تیمار R. intraradices افزایش معنیداری نشان داد. در بین عناصر و ترکیبات مغذی در گیاه، نیتروژن (۵۴ درصد)، فسفر (۲۴ درصد) و پروتئین (۵۵ درصد) بیشترین افزایش را نشان دادند. در این بین عنصر کربن در تیمار قارچ R. intraradices همانند فسفر افزایش معنیداری داشت (۲۴ درصد) اما در تیمار F. mosseae نسبت به سایر عناصر کمترین افزایش (۷۷/۶ درصد) را داشت. بر اساس نتایج این تحقیق توصیه میشود که بمنظور بهبود و افزایش عملکرد گونههای کاشته شده در عملیات احیا و اصلاح مراتع از قارچ R. intraradices استفاده شود.
