TY - JOUR T1 - Assessing the socio-economic vulnerability of rangeland beneficiaries and the convergence of opinions of experts and beneficiaries on its effective factors in Yazd province TT - ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی- اقتصادی بهره‌برداران مراتع و همگرایی نظرات کارشناسان و بهره‌برداران بر عوامل موثر آن در استان یزد JF - rangelandj JO - rangelandj VL - 16 IS - 4 UR - http://rangelandsrm.ir/article-1-1158-fa.html Y1 - 2023 SP - 815 EP - 829 KW - Livelihood security KW - Local communities KW - Dry rangelands area KW - Adaptive capacity. N2 - سابقه و هدف: شرایطی که طی آن فرد یا جامعه به دلیل تغییرات اجتماعی، اقتصادی، زیست­محیطی تحت تنش قرار می­گیرد آسیب­پذیری گفته می­شود. آسیب پذیری بهره­برداران مراتع و بدنبال آن فقر بهره­برداران، سبب بهره­برداری ناپایدار از مراتع گردیده است. از سویی درجه آسیب پذیری بهره­برداران مراتع در مناطقی با محدودیت­های بارندگی بیشتر و عوامل تاثیرگذار اجتماعی-اقتصادی جانبی آن، کاملا مشخص نیست. لذا هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی میزان آسیب­پذیری اجتماعی-اقتصادی بهره­برداران مراتع در منطقه خشک استان یزد و بررسی میزان همگرایی نظرات بهرهبرداران و کارشناسان بر عوامل تاثیرگذار آن است. مواد و روش‌­ها: منطقه مورد مطالعه این پژوهش مراتع قرار گرفته در محدوده دشت یزد-اردکان و جامعه محلی بهره­بردار از آن است. ابزار پژوهش در این مطالعه، پرسشنامه­­ی محقق ساخته­ای بود که توسط 97 بهره­بردار و کارشناس محلی بخش مرتع (97n=) تکمیل گردید. در این پژوهش، به منظور سنجش درجه آسیب­پذیری اجتماعی-اقتصادی از فرمول پیشنهادی می­بار و والدز بهره گرفته شد و برای بررسی همگرایی نظرات کارشناسان و بهره­برداران در دو بعد اجتماعی و اقتصادی نیز از آزمون­های آماری من­وایت­نی و تی استیودنت مستقل با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج: نتایج پژوهش نشان داد از بین عوامل اجتماعی، پارامتر ویژگی­های جمعیت­شناختی بهره­برداران با مقدار 46/17 بیشترین تاثیر را بر میزان آسیب­پذیری دارد. از بین پارامترهای اقتصادی نیز، پارامتر ارائه­ی نهاده­های حمایتی با مقدار 80/17 بیشترین تاثیر را بر کاهش میزان آسیب­پذیری نشان داد. میزان آسیب­پذیری اجتماعی- اقتصادی در منطقه مورد مطالعه، 19/7 محاسبه گردید که نشان دهنده درجه آسیب پذیری زیاد بهره­برداران عرصه­های مرتعی می­باشد. نتایج بررسی همگرایی نظرات نشان داد که اختلاف معنی­دار بین نظرات کارشناسان و بهره­برداران در حوزه پارامترهای اقتصادی موثر بر آسیب­پذیری وجود دارد. مساحت مرتع و محدودیت سامان عرفی مهمترین پارامترهای اختلافی بین دو گروه بهره­برداران و کارشناسان در بعد اقتصادی شناخته شد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین توافق نظرات کارشناسان و بهره­برداران به ترتیب مربوط به پارامتر­های بیمه دام و سایر بخش­های تولیدی مرتع، درآمد­های خارج از بهره­برداری از مرتع می­باشد. در بعد اجتماعی تفاوت معنی­داری بین نظرات کارشناسان و بهره برداران یافت نشد. به صورت جداگانه در بعد اجتماعی، پارامتر دسترسی به منابع و دریافت سهل الوصول اطلاعات معنی­دار شد و به عنوان پارامتری معرفی گردید که دو گروه بیشترین اختلاف نظر را بر آن از نظر تاثیر بر آسیب­پذیری قائل بودند. نتیجه ­گیری: با توجه به نتایج ، راهکارهایی چون حمایت از بهره­برداران در موقعیت­های بحرانی، سرمایه گذاری­های نقدی و غیر نقدی در امر احیا و بهره­برداری از مراتع، آموزش شیوه صحیح بهره­برداری در راستای معیشت پایدار، برنامه­ریزی به جهت افزایش توافق بین بهره­برداران و افزایش مشارکت آنان در زمینه احیا و بهره­برداری صحیح از مراتع جهت کاهش آسیب­پذیری مراتع پیشنهاد می­گردد. نتایج همگرایی نظرات بهره­برداران و کارشناسان نشان داد که ذهنیت بهره برداران و کارشناسان بر پارامترهای اقتصادی اثرگذار بر آسیب پذیری متفاوت است. نتیجه مهم این پژوهش، آشکار شدن نیازمندی به ارتقاء شناخت دست اندرکاران دولتی از پارامترهای آسیب رسان بر معیشت بهره­برداران مرتع در مناطق با جغرافیای خشک است. همچنین توسعه مراتع نیازمند بازنگری در عوامل اقتصادی کاهنده آسیب به معیشت بهره­برداران محلی است. M3 ER -