TY - JOUR T1 - Factors Affecting the Non-acceptance of Multiple-use Projects from the Viewpoints of Rangeland Utilizers TT - عوامل موثر بر عدم پذیرش طرح‌های مرتعداری چند منظوره از دیدگاه مرتعداران JF - rangelandj JO - rangelandj VL - 16 IS - 4 UR - http://rangelandsrm.ir/article-1-985-fa.html Y1 - 2023 SP - 666 EP - 681 KW - Pairwise comparison KW - Rangeland management KW - Multiple-use Projects KW - Hierarchical Analysis N2 - سابقه و هدف: در ایران به‌دلیل افزایش جمعیت مرتعداران، وابستگی اقتصادی و اجتماعی مرتعداران به علوفه­ مرتع بسیار زیاد است. عدم تعادل دام و مرتع از جمله دغدغه­های دلسوزان عرصه­های مرتعی است. در این خصوص برنامه‌ریزان مصمم شدند تا فشار بر مراتع از طریق معیشت جایگزین کمتر شود و طرح‌های چندمنظوره در دستور کار سازمان جنگل­ها و مراتع قرار گرفت. متاسفانه پس از پنج سال از ابلاغ شرح خدمات بازنگری طرح‌های چندمنظوره، تاکنون در استان گلستان طرح‌های مذکور کمتر اجرایی شده و مورد استقبال قرار گرفته است. هدف از انجام تحقیق حاضر ریشه‌یابی عدم پذیرش طرح‌های چندمنظوره در مراتع آزادشهر و گنبد است. مواد و روش­ها: در این تحقیق برای تهیه پرسشنامه، مطالعه در سه مرحله اکتشافی، ارزیابی و تجزیه و تحلیل و استخراج ساختار نهایی انجام شد و سهم هر یک از عوامل در عدم پذیرش طرح‌های چندمنظوره با استفاده از شاخص­های اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی بررسی گردید. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه جمع­آوری شد و دلایل عدم استقبال از این طرح­ها برای اجرا از سوی مرتعداران یا اجرای کند آنها با مقایسه زوجی در قالب طیف لیکرت، جمع­آوری شد. انتخاب نماینده مرتعداران به عنوان مجریان طرح‌های مرتعداری، مبتنی بر رویکرد شهرت و نمونه­گیری هدفمند صورت گرفت. برای انتخاب بهره‌برداران از معیارهایی مانند سابقه کار، تجربه و سطح سواد استفاده شد. نتایج بر اساس وزن داده شده به گویه­های پرسشنامه در روش تحلیل سلسله مراتبی با استفاده از نرم‌افزارExpert Choice11 تحلیل گردید. قضاوت درباره پذیرفته یا مردود بودن رتبه­های داده شده با توجه به مقایسه­های زوجی و با استفاده از نرخ سازگاری انجام شد. نتایج: نتایج نشان داد از نظر مرتعداران، معیارهای اقتصادی، سیاستی-نهادی و محیط زیستی به‌ترتیب مهم‌ترین معیارها در عدم پذیرش طرح‌های چندمنظوره هستند که از جمله موارد این شاخص­ها، ناکافی بودن ثبات اقتصادی و عدم برخورداری از امنیت شغلی در اینگونه از طرح­ها، نداشتن سازوکار اجرای مشخص، اجرا در زمان و مکان نامناسب و عدم حمایت مطلوب دولتی در زمان اجرا است. عمده جوامع پاسخگو این مشکلات را در مدیریت از بالا به پایین و عدم توجه به مشارکت مرتعداران در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی عنوان کردند. نتیجه ­گیری: به‌طور کلی نتایج گویای پذیرش کم طرح‌های چندمنظوره از سوی مرتعداران است که این امر نمایانگر عدم توفیق برنامه­ریزان و تصمیم­گیران در جلب مشارکت فعال در برنامه­ها است. بر این اساس پیشنهاد می­گردد مشارکت در سطوح مختلف تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و اجرا تقویت‌شده و بدین منظور از دوره­های آموزشی استفاده بیشتر به عمل آمده و همچنین ایجاد تشکل­های مردم نهاد در سطح منطقه با رویکرد مطالبه‌گری جهت استفاده از تسهیلات سایر دستگاه­های ذینفع تقویت شود تا در آینده بتوان شاهد پذیرش هرچه بیشتر مرتعداران در چنین طرح‌هایی بود. همچنین پیشنهاد می­گردد به منظور پذیرش و اجرای طرح‌های چندمنظوره، تسهیلگران به کار گرفته شوند. M3 ER -