دوره 16، شماره 3 - ( 8-1401 )
جلد 16 شماره 3 صفحات 523-510 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Miri M, Beheshti Al e Agha A, Aghabeigi Amin S. Comparison of protected rangeland with improved agricultural lands in generation of runoff and sediment (Case Study: The part of the Mereg river watershed, Kermanshah). مرتع 2022; 16 (3) :510-523
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1077-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1077-fa.html
میری مهسا، بهشتی آل آقا علی، آقابیگی امین سهیلا. مقایسه کاربری مرتع حفاظت شده با اراضی کشاورزی اصلاح شده در تولید رواناب و رسوب (مطالعه موردی: بخشی از حوزه رودخانه مِرِگ، کرمانشاه). مرتع. 1401; 16 (3) :510-523
استادیار گروه منابع طبیعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه
چکیده: (1602 مشاهده)
سابقه و هدف: خاک مراتع در مناطق کوهستانی بهدلیل دارا بودن مواد آلی فراوان همواره برای تبدیل به اراضی زراعی مورد توجه بوده است. تحقیقات نشان میدهد که در تغییر کاربری اراضی مرتعی و اجرای عملیات زراعی میتواند باعث افزایش فرسایش خاک وایجاد رواناب شود. بنابراین استفاده از انواع اصلاحکنندهها بهعنوان یک راهکار مناسب و مطلوب میتواند باعث کنترل هدررفت خاک در این اراضی شود. این مطالعه، با هدف بررسی و مقایسه تأثیر تغییر کاربری اراضی در مرتع و تاثیر اصلاحکنندههای آلی بر کاهش تولید رسوب، رواناب و هدررفت خاک در یکی از زیرحوزههای رودخانه مرگ انجام گردید.
مواد و روشها: پژوهش حاضر در یکی از زیرحوزههای رودخانه مرگ در پنج کیلومتری استان کرمانشاه انجام شد. این حوزه یکی ازسرشاخههای رودخانه کرخه و از مهمترین زیر حوزههای رودخانه قرهسو است. میانگین بارندگی سالیانه معادل 59/458 میلیمتر و دمای متوسط سالیانه آن 89/13درجه سانتیگراد است. بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی و اصلاحکنندههای آلی (کودگوسفندی و کمپوست زباله شهری) بر تولید رسوب، رواناب و هدررفت کربن در دو کاربری مرتع و کشاورزی، در سطح پلاتهای یک در دو مترمربع به مدت دو سال (سالهای 1398 و 1399) مورد ارزیابی قرار گرفت. در سال اول نمونهها از پلاتهای فرسایشی بدون دستخوردگی جمعآوری گردید اما در سال دوم دو اصلاحکننده (کود گوسفندی و کمپوست زبالهشهری) هرکدام به مقدار 5/1 کیلوگرم به پلاتهای کاربری زراعی اضافه گردید. اصلاحکنندهها در اول خردادماه اضافه شدند و تا اولین بارندگی فصل پاییز حدود چهار ماه فرصت کافی برای فعل و انفعالات شیمیایی و تاثیرگذاری بر ویژگیهای خاک وجود داشت. نمونههای رواناب و رسوب و همچنین نمونههای خاک در اطراف پلاتها در آزمایشگاه آنالیز شده و حجم رواناب، مقدار رسوب معلق و درصد کربن آلی رسوبات و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک اندازهگیری شد.
نتایج: بافت خاک در هر دو کاربری یکسان و از نوع لومی رسی بود. اما از نظر میزان کربن آلی دو کاربری دارای تفاوت معنیداری (در سطح 95 درصد) بوده و این پارامتر در کاربری مرتع بیش از دو برابر کاربری کشاورزی است. بر اساس نتایج در سال اول نمونهبرداری مقادیر حجم رواناب، وزن رسوب، اتلاف کربن طی پنج رخداد بارندگی در کاربری کشاورزی 83، 90 و 87 درصد بیشتر از کاربری مرتع بهدست آمد. در سال دوم نمونهبرداری، پلاتهای مستقر در اراضی کشاورزی با اصلاح کنندههای خاک تیمار شده و تاثیر آنها مورد بررسی قرا گرفت. با وجود اینکه استفاده از اصلاح کنندههای خاک باعث کاهش 20 درصدی رواناب و کاهش 68/31 و 13/13 درصدی مقدار و غلظت رسوب در اراضی کشاورزی شد، اما میزان این پارامترها همچنان در کاربری مرتع به ترتیب 67، 95، و 72 درصد کمتر بهدست آمد. دادهها همچنان حاکی از بالاتر بودن 71 درصدی هدررفت کربن آلی در کاربری کشاورزی نسبت به مرتع بود. نتایج بهدست آمده در این تحقیق نشان داد که اصلاح کنندهها در کاهش هدررفت آب و خاک موفق بوده و از بین آنها تیمار کود گوسفندی در مهار رواناب و رسوب بهتر از کمپوست عمل کرده است.
نتیجه گیری: بهطور کلی نتایج بهدست آمده در این تحقیق نشان داد که اصلاح کنندهها توانستهاند در کاهش هدررفت آب و خاک موفق عمل کنند و از بین آنها تیمار کود گوسفندی در مهار رواناب و رسوب بهتر از کمپوست عمل کرده است. اما هیچکدام نتوانستهاند اثر تخریب خاکورزی در این شیب را تا حد کاربری مرتع کاهش دهند. این امر نشاندهنده نقش و اهمیت حفاظتی کاربری مرتع در کاهش تخریب خاک و هدررفت آب است.
مواد و روشها: پژوهش حاضر در یکی از زیرحوزههای رودخانه مرگ در پنج کیلومتری استان کرمانشاه انجام شد. این حوزه یکی ازسرشاخههای رودخانه کرخه و از مهمترین زیر حوزههای رودخانه قرهسو است. میانگین بارندگی سالیانه معادل 59/458 میلیمتر و دمای متوسط سالیانه آن 89/13درجه سانتیگراد است. بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی و اصلاحکنندههای آلی (کودگوسفندی و کمپوست زباله شهری) بر تولید رسوب، رواناب و هدررفت کربن در دو کاربری مرتع و کشاورزی، در سطح پلاتهای یک در دو مترمربع به مدت دو سال (سالهای 1398 و 1399) مورد ارزیابی قرار گرفت. در سال اول نمونهها از پلاتهای فرسایشی بدون دستخوردگی جمعآوری گردید اما در سال دوم دو اصلاحکننده (کود گوسفندی و کمپوست زبالهشهری) هرکدام به مقدار 5/1 کیلوگرم به پلاتهای کاربری زراعی اضافه گردید. اصلاحکنندهها در اول خردادماه اضافه شدند و تا اولین بارندگی فصل پاییز حدود چهار ماه فرصت کافی برای فعل و انفعالات شیمیایی و تاثیرگذاری بر ویژگیهای خاک وجود داشت. نمونههای رواناب و رسوب و همچنین نمونههای خاک در اطراف پلاتها در آزمایشگاه آنالیز شده و حجم رواناب، مقدار رسوب معلق و درصد کربن آلی رسوبات و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک اندازهگیری شد.
نتایج: بافت خاک در هر دو کاربری یکسان و از نوع لومی رسی بود. اما از نظر میزان کربن آلی دو کاربری دارای تفاوت معنیداری (در سطح 95 درصد) بوده و این پارامتر در کاربری مرتع بیش از دو برابر کاربری کشاورزی است. بر اساس نتایج در سال اول نمونهبرداری مقادیر حجم رواناب، وزن رسوب، اتلاف کربن طی پنج رخداد بارندگی در کاربری کشاورزی 83، 90 و 87 درصد بیشتر از کاربری مرتع بهدست آمد. در سال دوم نمونهبرداری، پلاتهای مستقر در اراضی کشاورزی با اصلاح کنندههای خاک تیمار شده و تاثیر آنها مورد بررسی قرا گرفت. با وجود اینکه استفاده از اصلاح کنندههای خاک باعث کاهش 20 درصدی رواناب و کاهش 68/31 و 13/13 درصدی مقدار و غلظت رسوب در اراضی کشاورزی شد، اما میزان این پارامترها همچنان در کاربری مرتع به ترتیب 67، 95، و 72 درصد کمتر بهدست آمد. دادهها همچنان حاکی از بالاتر بودن 71 درصدی هدررفت کربن آلی در کاربری کشاورزی نسبت به مرتع بود. نتایج بهدست آمده در این تحقیق نشان داد که اصلاح کنندهها در کاهش هدررفت آب و خاک موفق بوده و از بین آنها تیمار کود گوسفندی در مهار رواناب و رسوب بهتر از کمپوست عمل کرده است.
نتیجه گیری: بهطور کلی نتایج بهدست آمده در این تحقیق نشان داد که اصلاح کنندهها توانستهاند در کاهش هدررفت آب و خاک موفق عمل کنند و از بین آنها تیمار کود گوسفندی در مهار رواناب و رسوب بهتر از کمپوست عمل کرده است. اما هیچکدام نتوانستهاند اثر تخریب خاکورزی در این شیب را تا حد کاربری مرتع کاهش دهند. این امر نشاندهنده نقش و اهمیت حفاظتی کاربری مرتع در کاهش تخریب خاک و هدررفت آب است.
واژه‌های کلیدی: اصلاح کننده های خاک، تغییر کاربری، فرسایش و رسوب، کمپوست زباله شهری، کود گوسفندی، متغیرهای هیدرولوژیکی
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
