دوره 16، شماره 3 - ( 8-1401 )
جلد 16 شماره 3 صفحات 651-635 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Moameri M, Hozhabr F, Ghorbani A. The impact of economic factors on rural-urban migration of ranchers in Ardabil province. مرتع 2022; 16 (3) :635-651
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1151-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1151-fa.html
معمری مهدی، هژبر فیروز، قربانی اردوان. عوامل اقتصادی موثر بر مهاجرت روستا به شهر مرتعداران در استان اردبیل. مرتع. 1401; 16 (3) :635-651
گروه علوم گیاهی و گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی مشگین‌شهر، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
چکیده: (1397 مشاهده)
سابقه و هدف: مهاجرت عبارت است از حرکت افراد از یک منطقه اکولوژیکی به منطقه دیگر که ممکن است به صورت موقت یا دائمی باشد. مهاجرت یک مکانیسم انتخابی است که از نظر اقتصادی، اجتماعی، تحصیلی و ویژگی‌های جمعیتی، افراد و خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و پدیده مهمی است که مورد توجه بسیاری از برنامهریزان اقتصادی به خصوص در کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است. با توجه به شرایط نسبتا متفاوت در نواحی روستایی استان اردبیل، در این تحقیق پنج شهرستان (در داخل هر شهرستان 5 حوزه آبخیز شامل چندین روستا) انتخاب شدند و عوامل اقتصادی موثر بر مهاجرت روستا به شهر مرتعداران مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر در استان اردبیل در سال 1399 انجام شد. در ابتدا پنج شهرستان اردبیل، نیر، نمین، سرعین و کوثر در نظر گرفته شدند و سپس در هر شهرستان یک حوزه آبخیز انتخاب شد. در گام بعد در حوزه آبخیز کفتارق اردبیل 4 روستا، در حوزه آبخیز سقزچی‌چای نمین 3 روستا، در حوزه آبخیز درویش‌چای سرعین 9 روستا، در حوزه آبخیز لیکوان‌چای کوثر 9 روستا و در حوزه آبخیز سیاهپوش نیر 8 روستا) به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. در مجموع، جامعه آماری شامل مرتعداران 5 حوزه آبخیز و 33 روستا در استان اردبیل بود. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه حضوری و آمارهای جمعیتی روستاها بود. پرسشنامه شامل برخی ویژگی‌های توصیفی روستا، ساکنان روستا و همچنین 15 شاخص اقتصادی بود. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 372 نفر برآورد شد. سپس، سهم هر حوزه آبخیز از حجم نمونه کل مشخص شد و در گام بعد از طریق مصاحبه عمیق و تکمیل پرسشنامه، اقدام به جمع‌آوری اطلاعات شد. در تحلیل داده‌ها، به‌منظور استخراج خصوصیات جامعه آماری از آمار توصیفی و برای بررسی وضعیت کلی شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت مرتعداران از آزمون t تک نمونه استفاده شد. همچنین، برای اولویتبندی مهم‌ترین مؤلفههای موثر در مهاجرت، آزمون فریدمن و برای بررسی تفاوت بین روستاییان از نظر شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت از آزمون کروسکال-والیس استفاده شد.
نتایج: نتایج نشان داد که 3/0 درصد پاسخگویان با کمترین فراوانی شغل اصلی کشاورزی و 5/85 درصد با بیشترین فراوانی به‌طور مشترک شغل اصلی دامداری و کشاورزی داشتند. میانگین درآمد در بخش کشاورزی برابر با 6/167 میلیون ریال و در بخش دامداری برابر با 1/309 میلیون ریال است. درآمد در بخش دامداری نزدیک به دو برابر درآمد در بخش کشاورزی است، این موضوع نشان می‌دهد که اقتصاد مرتعداران منطقه مورد مطالعه بیشتر وابسته به دامداری و مرتعداری است. میزان تمایل به مهاجرت روستا به شهر 42/70 درصد بهره‌برداران، در سطح نسبتا بالا و بالا بوده است. همچنین، نتایج نشان داد که مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت روستا به شهر به‌ترتیب عدم علاقمندی نسل جوان به استمرار و گسترش فعالیتهای کشاورزی و دامداری (میانگین رتبه=78/9)، فرصتهای اقتصادی بیشتر و دسترسی به مشاغل با درآمد بالاتر در شهر (میانگین رتبه=56/9) و نابرابری امکانات شهر و روستا و خدمات رفاهی و معیشتی (میانگین رتبه=88/8) بودند.
نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، با توجه به اینکه مولفه‌های اقتصادی از تاثیرگذارترین عوامل مهاجرت روستا به شهر هستند، می‌توان با توسعه اقتصادی نواحی روستایی، توجه به نیازهای مرتعداران و به‌ویژه نسل جوان، کاهش نابرابری درآمد، افزایش عدالت اقتصادی، افزایش جذابیت مشاغل روستایی، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود امکانات رفاهی، ایجاد اشتغال پایدار در روستاها و ... سبب کاهش مهاجرت روستا به شهر و حتی مهاجرت معکوس شهر به روستا شد.
مواد و روش‌ها: تحقیق حاضر در استان اردبیل در سال 1399 انجام شد. در ابتدا پنج شهرستان اردبیل، نیر، نمین، سرعین و کوثر در نظر گرفته شدند و سپس در هر شهرستان یک حوزه آبخیز انتخاب شد. در گام بعد در حوزه آبخیز کفتارق اردبیل 4 روستا، در حوزه آبخیز سقزچی‌چای نمین 3 روستا، در حوزه آبخیز درویش‌چای سرعین 9 روستا، در حوزه آبخیز لیکوان‌چای کوثر 9 روستا و در حوزه آبخیز سیاهپوش نیر 8 روستا) به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. در مجموع، جامعه آماری شامل مرتعداران 5 حوزه آبخیز و 33 روستا در استان اردبیل بود. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه حضوری و آمارهای جمعیتی روستاها بود. پرسشنامه شامل برخی ویژگی‌های توصیفی روستا، ساکنان روستا و همچنین 15 شاخص اقتصادی بود. بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 372 نفر برآورد شد. سپس، سهم هر حوزه آبخیز از حجم نمونه کل مشخص شد و در گام بعد از طریق مصاحبه عمیق و تکمیل پرسشنامه، اقدام به جمع‌آوری اطلاعات شد. در تحلیل داده‌ها، به‌منظور استخراج خصوصیات جامعه آماری از آمار توصیفی و برای بررسی وضعیت کلی شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت مرتعداران از آزمون t تک نمونه استفاده شد. همچنین، برای اولویتبندی مهم‌ترین مؤلفههای موثر در مهاجرت، آزمون فریدمن و برای بررسی تفاوت بین روستاییان از نظر شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت از آزمون کروسکال-والیس استفاده شد.
نتایج: نتایج نشان داد که 3/0 درصد پاسخگویان با کمترین فراوانی شغل اصلی کشاورزی و 5/85 درصد با بیشترین فراوانی به‌طور مشترک شغل اصلی دامداری و کشاورزی داشتند. میانگین درآمد در بخش کشاورزی برابر با 6/167 میلیون ریال و در بخش دامداری برابر با 1/309 میلیون ریال است. درآمد در بخش دامداری نزدیک به دو برابر درآمد در بخش کشاورزی است، این موضوع نشان می‌دهد که اقتصاد مرتعداران منطقه مورد مطالعه بیشتر وابسته به دامداری و مرتعداری است. میزان تمایل به مهاجرت روستا به شهر 42/70 درصد بهره‌برداران، در سطح نسبتا بالا و بالا بوده است. همچنین، نتایج نشان داد که مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی موثر بر مهاجرت روستا به شهر به‌ترتیب عدم علاقمندی نسل جوان به استمرار و گسترش فعالیتهای کشاورزی و دامداری (میانگین رتبه=78/9)، فرصتهای اقتصادی بیشتر و دسترسی به مشاغل با درآمد بالاتر در شهر (میانگین رتبه=56/9) و نابرابری امکانات شهر و روستا و خدمات رفاهی و معیشتی (میانگین رتبه=88/8) بودند.
نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، با توجه به اینکه مولفه‌های اقتصادی از تاثیرگذارترین عوامل مهاجرت روستا به شهر هستند، می‌توان با توسعه اقتصادی نواحی روستایی، توجه به نیازهای مرتعداران و به‌ویژه نسل جوان، کاهش نابرابری درآمد، افزایش عدالت اقتصادی، افزایش جذابیت مشاغل روستایی، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود امکانات رفاهی، ایجاد اشتغال پایدار در روستاها و ... سبب کاهش مهاجرت روستا به شهر و حتی مهاجرت معکوس شهر به روستا شد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
