دوره 16، شماره 4 - ( 12-1401 )
جلد 16 شماره 4 صفحات 814-796 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bozorgmehr A, Asgary H, Farzam M, Ranjbar G H. Autecology of Salicornia europaea along the KaleShore river in Esfarayen. مرتع 2023; 16 (4) :796-814
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1155-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1155-fa.html
بزرگمهر علی، عسگری حمیدرضا، فرزام محمد، رنجبر غلامحسن. بوم‌شناسی فردی سالیکورنیا (Salicornia europaea) در حاشیه رودخانه کال شور اسفراین. مرتع. 1401; 16 (4) :796-814
دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان
چکیده: (1312 مشاهده)
سابقه و هدف: در اثر تغییر اقلیم و بهره برداری غیر اصولی بخش عظیمی از اراضی و آب‌های کشور به سمت شور شدن پیش می‌روند. شناخت جنبه های بوم‌شناسی گونه‌های شورزی در بهره‌برداری از منابع آب و اراضی شور بسیار با اهمیت است. جنس سالیکورنیا (spp. (Salicornia گیاهان علفی یکساله شورزی هستند و در مرداب‌های نمکی و سواحل دریا به ویژه در مصب رودخانه‌ها و آبراهه‌ها به صورت لکه‌ای رشد می کنند. سالیکورنیا دارای تنوع و پراکنش وسیعی در بسیاری از مناطق دنیا و مخصوصا ایران دارد. رودخانه کال‌شور در جنوب استان خراسان شمالی از جمله مناطقی است که در آن گیاه سالیکورنیا با الگوی پراکنش لکه‌ای رویش دارد و کمتر در منابع علمی به آن توجه شده است. این پژوهش در سال 1398با هدف بررسی بوم‌شناسی محیط طبیعی و وضعیت رشد سالیکورنیا در این منطقه انجام شد.
مواد و روش: منطقه مورد مطالعه در 35 کیلومتری شرق اسفراین در طول 5 کیلومتر از حاشیه رودخانه کال شور است که بر اساس طبقه‌بندی اقلیمی دومارتن جزء مناطق خشک با میانگین بارندگی 186میلی‌متر و میانگین کمینه و بیشینه دما به ترتیب 15/4، 17/6- و 42/3 درجه سلسیوس، میانگین رطوبت نسبی 46% و میانگین تبخیر2400میلی‌متر است. مولفه‌های اندازه‌گیری شده شامل، تعیین گونه‌های همراه، تغییرات شوری آب و خاک در طول فصل رشد، آنالیز فیزیکی و شیمیایی آب و خاک در مرحله گلدهی سالیکورنیا، ثبت مراحل فنولوژی سالیکورنیا، تعیین میزان جذب عناصر و کیفیت علوفه و انداره‌گیری تولید زی توده تر و خشک در پلات یک مترمربعی در زمان شروع گلدهی سالیکورنیا بود.
نتایج: بر اساس آمار هواشناسی میزان بارش در حوزه کال شور در سال منتهی به زمان مطالعه 318میلی متر است که دو برابر میانگین دراز مدت می باشد و این شرایط در استقرار و رشد سالیکورنیا تاثیر مثبت داشته است. بر اساس آنالیز نمونه خاک، رویشگاه سالیکورنیا دارای بافت سیلتی لومی، pH برابر 7/7، میزان کلر، کلسیم، منیزیم و سدیم به ترتیب 1812، 54، 256، 1550 میلی‌اکی‌والان گرم بر لیتر، SAR برابر 124و میزان شوری(EC) 84 تا dS/m 175 است. میزان شوری(EC) آب کال شور از ابتدای جوانه زنی سالیکورنیا dS/m) 18) تا مرحله رسیدگی (dS/m 110) متغیر بوده و روند افزایشی دارد. جوانه زنی سالیکورنیا در منطقه در اواخر اسفند ماه، گلدهی اواخر مرداد تا شهریور، رسیدگی کامل در آبان، ریزش بذر تا آذر ماه ادامه داشته و طول دوره رشد آن 9-8 ماه است. گونه‌های همراه سالیکورنیا عمدتا بوته هالکنموم (Halocnemum strobilaceum) و درختچه گز (Tamarix sp.) هستند. متوسط ماده خشک 2/8 و ماده تر 11/5کیلوگرم در مترمربع برآورد گردید. بر اساس آنالیز ماده خشک در زمان شروع گلدهی، میزان عناصر در نمونه گیاه به طور متوسط ازت 1%، فسفر 0/15%، پتاس 0/7%، منیزیم 0/67%، کلسیم 0/42%، سدیم 10/64%، کلر 21/3% است و به لحاظ کیفیت علوفه نیز میزان چربی‌خام 1/55%، پروتئین 6/28% و خاکستر 60/5% است.
نتیجه‌گیری: بر اساس این مطالعه، کال شور اسفراین در شمال شرق کشور به عنوان یکی از مناطق رویش سالیکورنیا معرفی می گردد. نتایج نشان داد سالیکورنیا می تواند در شرایط شوری بسیار بالای آب و خاک مراحل فنولوژیکی را کامل نماید و زی‌توده مناسبی نیز داشته باشد. علوفه سالیکورنیا با توجه به میزان خاکستر بالا دارای محدودیت برای تغذیه دام است و بایستی در ترکیب با سایر منابع علوفه‌ای در جیره تغذیه دام قرار گیرد. از نظر حفاظتی و زیست محیطی در مناطقی که به لحاظ شوری زیاد برای سایر گونه‌ها امکان استقرار و رشد ندارد، نقش سالیکورنیا با ایجاد پوشش گیاهی مناسب و جذب عناصر، در پایداری و تعادل بخشی محیط رشد و ترسیب کربن بسیار با اهمیت است.
مواد و روش: منطقه مورد مطالعه در 35 کیلومتری شرق اسفراین در طول 5 کیلومتر از حاشیه رودخانه کال شور است که بر اساس طبقه‌بندی اقلیمی دومارتن جزء مناطق خشک با میانگین بارندگی 186میلی‌متر و میانگین کمینه و بیشینه دما به ترتیب 15/4، 17/6- و 42/3 درجه سلسیوس، میانگین رطوبت نسبی 46% و میانگین تبخیر2400میلی‌متر است. مولفه‌های اندازه‌گیری شده شامل، تعیین گونه‌های همراه، تغییرات شوری آب و خاک در طول فصل رشد، آنالیز فیزیکی و شیمیایی آب و خاک در مرحله گلدهی سالیکورنیا، ثبت مراحل فنولوژی سالیکورنیا، تعیین میزان جذب عناصر و کیفیت علوفه و انداره‌گیری تولید زی توده تر و خشک در پلات یک مترمربعی در زمان شروع گلدهی سالیکورنیا بود.
نتایج: بر اساس آمار هواشناسی میزان بارش در حوزه کال شور در سال منتهی به زمان مطالعه 318میلی متر است که دو برابر میانگین دراز مدت می باشد و این شرایط در استقرار و رشد سالیکورنیا تاثیر مثبت داشته است. بر اساس آنالیز نمونه خاک، رویشگاه سالیکورنیا دارای بافت سیلتی لومی، pH برابر 7/7، میزان کلر، کلسیم، منیزیم و سدیم به ترتیب 1812، 54، 256، 1550 میلی‌اکی‌والان گرم بر لیتر، SAR برابر 124و میزان شوری(EC) 84 تا dS/m 175 است. میزان شوری(EC) آب کال شور از ابتدای جوانه زنی سالیکورنیا dS/m) 18) تا مرحله رسیدگی (dS/m 110) متغیر بوده و روند افزایشی دارد. جوانه زنی سالیکورنیا در منطقه در اواخر اسفند ماه، گلدهی اواخر مرداد تا شهریور، رسیدگی کامل در آبان، ریزش بذر تا آذر ماه ادامه داشته و طول دوره رشد آن 9-8 ماه است. گونه‌های همراه سالیکورنیا عمدتا بوته هالکنموم (Halocnemum strobilaceum) و درختچه گز (Tamarix sp.) هستند. متوسط ماده خشک 2/8 و ماده تر 11/5کیلوگرم در مترمربع برآورد گردید. بر اساس آنالیز ماده خشک در زمان شروع گلدهی، میزان عناصر در نمونه گیاه به طور متوسط ازت 1%، فسفر 0/15%، پتاس 0/7%، منیزیم 0/67%، کلسیم 0/42%، سدیم 10/64%، کلر 21/3% است و به لحاظ کیفیت علوفه نیز میزان چربی‌خام 1/55%، پروتئین 6/28% و خاکستر 60/5% است.
نتیجه‌گیری: بر اساس این مطالعه، کال شور اسفراین در شمال شرق کشور به عنوان یکی از مناطق رویش سالیکورنیا معرفی می گردد. نتایج نشان داد سالیکورنیا می تواند در شرایط شوری بسیار بالای آب و خاک مراحل فنولوژیکی را کامل نماید و زی‌توده مناسبی نیز داشته باشد. علوفه سالیکورنیا با توجه به میزان خاکستر بالا دارای محدودیت برای تغذیه دام است و بایستی در ترکیب با سایر منابع علوفه‌ای در جیره تغذیه دام قرار گیرد. از نظر حفاظتی و زیست محیطی در مناطقی که به لحاظ شوری زیاد برای سایر گونه‌ها امکان استقرار و رشد ندارد، نقش سالیکورنیا با ایجاد پوشش گیاهی مناسب و جذب عناصر، در پایداری و تعادل بخشی محیط رشد و ترسیب کربن بسیار با اهمیت است.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
