دوره 16، شماره 4 - ( 12-1401 )
جلد 16 شماره 4 صفحات 829-815 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sedighi A, Eslami I, Azadi H. Assessing the socio-economic vulnerability of rangeland beneficiaries and the convergence of opinions of experts and beneficiaries on its effective factors in Yazd province. مرتع 2023; 16 (4) :815-829
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1158-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1158-fa.html
صدیقی خویدک اعظم، اسلامی ایمان، آزادی حسین. ارزیابی آسیبپذیری اجتماعی- اقتصادی بهرهبرداران مراتع و همگرایی نظرات کارشناسان و بهرهبرداران بر عوامل موثر آن در استان یزد. مرتع. 1401; 16 (4) :815-829
گروه علوم مرتع، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور
چکیده: (724 مشاهده)
سابقه و هدف: شرایطی که طی آن فرد یا جامعه به دلیل تغییرات اجتماعی، اقتصادی، زیستمحیطی تحت تنش قرار میگیرد آسیبپذیری گفته میشود. آسیب پذیری بهرهبرداران مراتع و بدنبال آن فقر بهرهبرداران، سبب بهرهبرداری ناپایدار از مراتع گردیده است. از سویی درجه آسیب پذیری بهرهبرداران مراتع در مناطقی با محدودیتهای بارندگی بیشتر و عوامل تاثیرگذار اجتماعی-اقتصادی جانبی آن، کاملا مشخص نیست. لذا هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی میزان آسیبپذیری اجتماعی-اقتصادی بهرهبرداران مراتع در منطقه خشک استان یزد و بررسی میزان همگرایی نظرات بهرهبرداران و کارشناسان بر عوامل تاثیرگذار آن است.
مواد و روش‌ها: منطقه مورد مطالعه این پژوهش مراتع قرار گرفته در محدوده دشت یزد-اردکان و جامعه محلی بهرهبردار از آن است. ابزار پژوهش در این مطالعه، پرسشنامهی محقق ساختهای بود که توسط 97 بهرهبردار و کارشناس محلی بخش مرتع (97n=) تکمیل گردید. در این پژوهش، به منظور سنجش درجه آسیبپذیری اجتماعی-اقتصادی از فرمول پیشنهادی میبار و والدز بهره گرفته شد و برای بررسی همگرایی نظرات کارشناسان و بهرهبرداران در دو بعد اجتماعی و اقتصادی نیز از آزمونهای آماری منوایتنی و تی استیودنت مستقل با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده گردید.
نتایج: نتایج پژوهش نشان داد از بین عوامل اجتماعی، پارامتر ویژگیهای جمعیتشناختی بهرهبرداران با مقدار 46/17 بیشترین تاثیر را بر میزان آسیبپذیری دارد. از بین پارامترهای اقتصادی نیز، پارامتر ارائهی نهادههای حمایتی با مقدار 80/17 بیشترین تاثیر را بر کاهش میزان آسیبپذیری نشان داد. میزان آسیبپذیری اجتماعی- اقتصادی در منطقه مورد مطالعه، 19/7 محاسبه گردید که نشان دهنده درجه آسیب پذیری زیاد بهرهبرداران عرصههای مرتعی میباشد. نتایج بررسی همگرایی نظرات نشان داد که اختلاف معنیدار بین نظرات کارشناسان و بهرهبرداران در حوزه پارامترهای اقتصادی موثر بر آسیبپذیری وجود دارد. مساحت مرتع و محدودیت سامان عرفی مهمترین پارامترهای اختلافی بین دو گروه بهرهبرداران و کارشناسان در بعد اقتصادی شناخته شد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین توافق نظرات کارشناسان و بهرهبرداران به ترتیب مربوط به پارامترهای بیمه دام و سایر بخشهای تولیدی مرتع، درآمدهای خارج از بهرهبرداری از مرتع میباشد. در بعد اجتماعی تفاوت معنیداری بین نظرات کارشناسان و بهره برداران یافت نشد. به صورت جداگانه در بعد اجتماعی، پارامتر دسترسی به منابع و دریافت سهل الوصول اطلاعات معنیدار شد و به عنوان پارامتری معرفی گردید که دو گروه بیشترین اختلاف نظر را بر آن از نظر تاثیر بر آسیبپذیری قائل بودند.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج ، راهکارهایی چون حمایت از بهرهبرداران در موقعیتهای بحرانی، سرمایه گذاریهای نقدی و غیر نقدی در امر احیا و بهرهبرداری از مراتع، آموزش شیوه صحیح بهرهبرداری در راستای معیشت پایدار، برنامهریزی به جهت افزایش توافق بین بهرهبرداران و افزایش مشارکت آنان در زمینه احیا و بهرهبرداری صحیح از مراتع جهت کاهش آسیبپذیری مراتع پیشنهاد میگردد. نتایج همگرایی نظرات بهرهبرداران و کارشناسان نشان داد که ذهنیت بهره برداران و کارشناسان بر پارامترهای اقتصادی اثرگذار بر آسیب پذیری متفاوت است. نتیجه مهم این پژوهش، آشکار شدن نیازمندی به ارتقاء شناخت دست اندرکاران دولتی از پارامترهای آسیب رسان بر معیشت بهرهبرداران مرتع در مناطق با جغرافیای خشک است. همچنین توسعه مراتع نیازمند بازنگری در عوامل اقتصادی کاهنده آسیب به معیشت بهرهبرداران محلی است.
مواد و روش‌ها: منطقه مورد مطالعه این پژوهش مراتع قرار گرفته در محدوده دشت یزد-اردکان و جامعه محلی بهرهبردار از آن است. ابزار پژوهش در این مطالعه، پرسشنامهی محقق ساختهای بود که توسط 97 بهرهبردار و کارشناس محلی بخش مرتع (97n=) تکمیل گردید. در این پژوهش، به منظور سنجش درجه آسیبپذیری اجتماعی-اقتصادی از فرمول پیشنهادی میبار و والدز بهره گرفته شد و برای بررسی همگرایی نظرات کارشناسان و بهرهبرداران در دو بعد اجتماعی و اقتصادی نیز از آزمونهای آماری منوایتنی و تی استیودنت مستقل با استفاده از نرم افزار SPSS استفاده گردید.
نتایج: نتایج پژوهش نشان داد از بین عوامل اجتماعی، پارامتر ویژگیهای جمعیتشناختی بهرهبرداران با مقدار 46/17 بیشترین تاثیر را بر میزان آسیبپذیری دارد. از بین پارامترهای اقتصادی نیز، پارامتر ارائهی نهادههای حمایتی با مقدار 80/17 بیشترین تاثیر را بر کاهش میزان آسیبپذیری نشان داد. میزان آسیبپذیری اجتماعی- اقتصادی در منطقه مورد مطالعه، 19/7 محاسبه گردید که نشان دهنده درجه آسیب پذیری زیاد بهرهبرداران عرصههای مرتعی میباشد. نتایج بررسی همگرایی نظرات نشان داد که اختلاف معنیدار بین نظرات کارشناسان و بهرهبرداران در حوزه پارامترهای اقتصادی موثر بر آسیبپذیری وجود دارد. مساحت مرتع و محدودیت سامان عرفی مهمترین پارامترهای اختلافی بین دو گروه بهرهبرداران و کارشناسان در بعد اقتصادی شناخته شد. همچنین نتایج نشان داد که بیشترین توافق نظرات کارشناسان و بهرهبرداران به ترتیب مربوط به پارامترهای بیمه دام و سایر بخشهای تولیدی مرتع، درآمدهای خارج از بهرهبرداری از مرتع میباشد. در بعد اجتماعی تفاوت معنیداری بین نظرات کارشناسان و بهره برداران یافت نشد. به صورت جداگانه در بعد اجتماعی، پارامتر دسترسی به منابع و دریافت سهل الوصول اطلاعات معنیدار شد و به عنوان پارامتری معرفی گردید که دو گروه بیشترین اختلاف نظر را بر آن از نظر تاثیر بر آسیبپذیری قائل بودند.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج ، راهکارهایی چون حمایت از بهرهبرداران در موقعیتهای بحرانی، سرمایه گذاریهای نقدی و غیر نقدی در امر احیا و بهرهبرداری از مراتع، آموزش شیوه صحیح بهرهبرداری در راستای معیشت پایدار، برنامهریزی به جهت افزایش توافق بین بهرهبرداران و افزایش مشارکت آنان در زمینه احیا و بهرهبرداری صحیح از مراتع جهت کاهش آسیبپذیری مراتع پیشنهاد میگردد. نتایج همگرایی نظرات بهرهبرداران و کارشناسان نشان داد که ذهنیت بهره برداران و کارشناسان بر پارامترهای اقتصادی اثرگذار بر آسیب پذیری متفاوت است. نتیجه مهم این پژوهش، آشکار شدن نیازمندی به ارتقاء شناخت دست اندرکاران دولتی از پارامترهای آسیب رسان بر معیشت بهرهبرداران مرتع در مناطق با جغرافیای خشک است. همچنین توسعه مراتع نیازمند بازنگری در عوامل اقتصادی کاهنده آسیب به معیشت بهرهبرداران محلی است.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
