دوره 17، شماره 2 - ( 6-1402 )
جلد 17 شماره 2 صفحات 231-216 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghelichnia H, Mirdavoodi H, Cherati A. Ecological Factors and Response Pattern of Astragalus retamocarpus Boissier & Hohen. in Mazandaran Province Rangelands. مرتع 2023; 17 (2) :216-231
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1173-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1173-fa.html
قلیچ نیا حسن، میرداودی حمیدرضا، چراتی علی. بررسی ویژگیهای رویشگا‌هی و مدل پاسخ گونه مرتعی کلهر (Astragalus retamocarpus Boissier & Hohen. ) به عوامل محیطی در مراتع استان مازندران. مرتع. 1402; 17 (2) :216-231
بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ساری
چکیده: (923 مشاهده)
سابقه و هدف: امروزه استفاده از مدل‌‌های پیش‌‌بینی پراکنش گونههایگیاهی، نقش برجسته‌‌ای در ارزیابی، احیا، حفاظت و توسعه اکوسیستم‌‌های‌‌مرتعی، ایفا می‌‌کنند و از ابزارهای مهم جهت کسب اطلاعات درباره علل پراکنش گونهها و تناسب رویشگاه برای گونههایگیاهی محسوب می‌‌شوند. در این تحقیق، با استفاده از آنالیزهای چندمتغیره، ضمن تعیین عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات ترکیب گیاهی در رویشگاههای آن، به بررسی پاسخ گونه گیاهی به تغییرات عوامل‌‌محیطی و تعیین پتانسیل گونه مورد نظر در شرایط رویشگاه مورد مطالعه، پرداخته شد. تا بدینوسیله ضمن شناخت بهتر آشیان اکولوژیکی این گیاه، بتوان توصیههای لازم برای استفاده در برنامه‌‌های اصلاح مراتع و در رویشگاههای مشابه آن انجام داد.
مواد و روشها: نمونه‌‌برداری از پوشش‌‌گیاهی به روش سیستماتیک- تصادفی طی سالهای 1398-1396 انجام شد. مطالعات پوشش گیاهی شامل درصد تاج پوشش گونه ها و تراکم گونهها در داخل پلاتها انجام شد. همچنین در هر پلات، درصد لاشبرگ، خاک لخت و سنگ و سنگریزه نیز تعیین گردید. برای این منظورتعداد پنج ترانسکت با فاصله یکسان نسبت به هم بکار برده شد. سپس بر روی هر یک از آنها، شش پلات ( به ابعاد 2 در 2 متر) با فواصل یکسان، مستقر گردید. به‌‌منظور بررسی اثر عوامل‌‌محیطی بر پراکنش گونه مورد پژوهش، از هر یک از پلاتها، یک نمونه خاک با سه از عمق 0 تا 30 سانتیمتری سطح خاک برداشت گردید و در آزمایشگاه، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها اندازه‌گیری شد. عوامل اقلیمی مثل میانگین بارندگی و دمای سالانه، با استفاده از دادههای ایستگاه‌‌های هواشناسی نزدیک به منطقه مورد مطالعه، جمعآوری گردید . جهت بررسی ارتباط متغیرهای محیطی اثرگذار و معنیدار با پوشش‌‌گیاهی و انتخاب روش مناسب خطی و غیرخطی، آنالیز تطبیقی قوس‌‌گیری شده (DCA) بر روی دادههای پوشش‌‌گیاهی، انجام و طول گرادیان مشخص گردید. برای پیش‌‌بینی پاسخ گونههایگیاهی به تغییرات عوامل‌‌محیطی از مدل افزایشی‌‌تعمیم‌‌یافته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها در این بخش، از نرمافزار Canoco نسخه 4.5، استفاده شد.
نتایج: دامنه ارتفاع رویشگاه این گیاه، 2700 - 2400 از سطح دریا است. مقادیر متغیرهای هدایت‌‌الکتریکی خاک معادل 1/1-98/0 دسی زیمنس بر متر، اسیدیته خاک معادل 75/7 تا 3/7، آهک 6/2-6/1 درصد، کربنآلی خاک 85/6-01/2 درصد، ازت 54/0- 28/0درصد و بافت خاک، شنی لومی بوده است. بررسی تأثیر مجموعهای از عوامل‌‌محیطی بر تغییرات پوشش‌‌گیاهی در رویشگاه، منجر به انتخاب 6 متغیر از بین 22 متغیر اولیه شد. کل عوامل محیطی مورد بررسی، 6/36 درصد از تغییرات در پوشش گیاهی را بیان می کنند و از بین آنها، عوامل درصد لاشبرگ، درصد رس، درصد شیب، میانگین بارندگی سالانه، درصد کربنآلی و میزان فسفر ، معنیدار شدهاند پاسخ گونه به متغیرهای درصد شن، درصد سیلت، هدایت الکتریکی، ارتفاع از سطح دریا، میانگین بارندگی سالانه و میانگین دمای سالانه، به صورت تک‌‌نمایی است. پاسخ گونه به متغیرهای جهت شیب، خاک لخت و سنگ و سنگریزه به‌‌صورت کاهشی بوده و با افزایش مقادیر این عوامل، فراوانی و درصد پوشش‌‌گیاهی گونه، نیز کمتر میشود. پاسخ این گونه به متغیرهای درصد کربن آلی، درصد لاشبرگ، میزان پتاسیم و فسفر، از مدل افزایشی پیروی میکند. پاسخ گونه به درصد آهک، رطوبت اشباع خاک و وزن مخصوص ظاهری خاک، از مدل دو نمایی، پیروی کرد.
نتیجهگیری: مدل افزایشی تعمیم‌‌یافته، اطلاعات ارزشمندی برای تعیین نیازهای اکولوژیکی گونه ارائه میدهد که میتوان با استفاده از دادههای این تحقیق، در مدیریت پوشش‌‌گیاهی و عملیات اصلاح مراتع (مرتعکاری) در مناطق مشابه از آن بهره گرفت. گونه مورد مطالعه از لحاظ تولید بالای علوفه، قابل توجه بوده و به عنوان یکی از گونههای مناسب برای افزایش پوشش گیاهی مراتع منطقه، پیشنهاد میگردد.
مواد و روشها: نمونه‌‌برداری از پوشش‌‌گیاهی به روش سیستماتیک- تصادفی طی سالهای 1398-1396 انجام شد. مطالعات پوشش گیاهی شامل درصد تاج پوشش گونه ها و تراکم گونهها در داخل پلاتها انجام شد. همچنین در هر پلات، درصد لاشبرگ، خاک لخت و سنگ و سنگریزه نیز تعیین گردید. برای این منظورتعداد پنج ترانسکت با فاصله یکسان نسبت به هم بکار برده شد. سپس بر روی هر یک از آنها، شش پلات ( به ابعاد 2 در 2 متر) با فواصل یکسان، مستقر گردید. به‌‌منظور بررسی اثر عوامل‌‌محیطی بر پراکنش گونه مورد پژوهش، از هر یک از پلاتها، یک نمونه خاک با سه از عمق 0 تا 30 سانتیمتری سطح خاک برداشت گردید و در آزمایشگاه، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها اندازه‌گیری شد. عوامل اقلیمی مثل میانگین بارندگی و دمای سالانه، با استفاده از دادههای ایستگاه‌‌های هواشناسی نزدیک به منطقه مورد مطالعه، جمعآوری گردید . جهت بررسی ارتباط متغیرهای محیطی اثرگذار و معنیدار با پوشش‌‌گیاهی و انتخاب روش مناسب خطی و غیرخطی، آنالیز تطبیقی قوس‌‌گیری شده (DCA) بر روی دادههای پوشش‌‌گیاهی، انجام و طول گرادیان مشخص گردید. برای پیش‌‌بینی پاسخ گونههایگیاهی به تغییرات عوامل‌‌محیطی از مدل افزایشی‌‌تعمیم‌‌یافته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها در این بخش، از نرمافزار Canoco نسخه 4.5، استفاده شد.
نتایج: دامنه ارتفاع رویشگاه این گیاه، 2700 - 2400 از سطح دریا است. مقادیر متغیرهای هدایت‌‌الکتریکی خاک معادل 1/1-98/0 دسی زیمنس بر متر، اسیدیته خاک معادل 75/7 تا 3/7، آهک 6/2-6/1 درصد، کربنآلی خاک 85/6-01/2 درصد، ازت 54/0- 28/0درصد و بافت خاک، شنی لومی بوده است. بررسی تأثیر مجموعهای از عوامل‌‌محیطی بر تغییرات پوشش‌‌گیاهی در رویشگاه، منجر به انتخاب 6 متغیر از بین 22 متغیر اولیه شد. کل عوامل محیطی مورد بررسی، 6/36 درصد از تغییرات در پوشش گیاهی را بیان می کنند و از بین آنها، عوامل درصد لاشبرگ، درصد رس، درصد شیب، میانگین بارندگی سالانه، درصد کربنآلی و میزان فسفر ، معنیدار شدهاند پاسخ گونه به متغیرهای درصد شن، درصد سیلت، هدایت الکتریکی، ارتفاع از سطح دریا، میانگین بارندگی سالانه و میانگین دمای سالانه، به صورت تک‌‌نمایی است. پاسخ گونه به متغیرهای جهت شیب، خاک لخت و سنگ و سنگریزه به‌‌صورت کاهشی بوده و با افزایش مقادیر این عوامل، فراوانی و درصد پوشش‌‌گیاهی گونه، نیز کمتر میشود. پاسخ این گونه به متغیرهای درصد کربن آلی، درصد لاشبرگ، میزان پتاسیم و فسفر، از مدل افزایشی پیروی میکند. پاسخ گونه به درصد آهک، رطوبت اشباع خاک و وزن مخصوص ظاهری خاک، از مدل دو نمایی، پیروی کرد.
نتیجهگیری: مدل افزایشی تعمیم‌‌یافته، اطلاعات ارزشمندی برای تعیین نیازهای اکولوژیکی گونه ارائه میدهد که میتوان با استفاده از دادههای این تحقیق، در مدیریت پوشش‌‌گیاهی و عملیات اصلاح مراتع (مرتعکاری) در مناطق مشابه از آن بهره گرفت. گونه مورد مطالعه از لحاظ تولید بالای علوفه، قابل توجه بوده و به عنوان یکی از گونههای مناسب برای افزایش پوشش گیاهی مراتع منطقه، پیشنهاد میگردد.
واژه‌های کلیدی: گونه کلهر، رسته‌‌بندی، عوامل اکولوژیک، مدل‌‌جمعی تعمیم‌‌یافته، منحنی‌‌پاسخ گونه، ویژگیهای اکولوژیک
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
