دوره 17، شماره 4 - ( 12-1402 )
جلد 17 شماره 4 صفحات 549-529 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Heidari Ghahfarrokhi Z, Ebrahimi A, Asgari Pordanjani H, Asadi E, Shirmardi H A. Effects of Livestock Grazing on Vegetation and Soil Properties in Rangelands: A Case Study of Farsan – Chaharmahal Va Bakhtiari Province. مرتع 2024; 17 (4) :529-549
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1180-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1180-fa.html
حیدری قهفرخی زهرا، ابراهیمی عطااله، عسگری پردنجانی حسن، اسدی بروجنی اسماعیل، شیرمردی حمزه علی. تأثیر شدت‌های مختلف چرای دام بر برخی از شاخص‌های کمی پوشش گیاهی و خاک (مطالعه موردی: مراتع شهرستان فارسان در استان چهارمحال و بختیاری). مرتع. 1402; 17 (4) :529-549
گروه طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد
چکیده: (456 مشاهده)
سابقه و هدف: چرای دام یکی از دلایل مهم تخریب اراضی است. با این حال، اثر متضاد شدت‌های چرایی بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و پوشش گیاهی در بیشتر مراتع شناخته نشده است. در همین راستا، این تحقیق با هدف بررسی و شناخت خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در قسمتی از مراتع شهرستان فارسان انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: مناطق مورد مطالعه شامل قرق (چلیچه)، چرای سبک (باباحیدر) و دو منطقه چرای سنگین (باباحیدر و چلیچه) از مراتع شهرستان فارسان است. در هر شدت چرایی نمونه‌برداری به صورت تصادفی- سیستماتیک با استقرار 30 پلات یک مترمربعی در طول 3 ترانسکت 100 متری در اردیبهشت و خرداد ماه سال 1394 مطابق با زمان حداکثر رشد گونه‌ها صورت گرفت. پس از ثبت گونه‌های داخل پلات، درصد تاج پوشش هر یک از گونه‌ها، تولید به روش نمونه‌گیری مضاعف برحسب فرم رویشی، لاشبرگ، خاک لخت و سنگ و سنگریزه ثبت شد. در هر شدت چرایی 6 نمونه خاک در طول سه ترانسکت 100 متری از عمق 30-0 سانتی‌متری خاک برداشت شد. خصوصیات خاک شامل میزان pH خاک، هدایت الکتریکی، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی و بافت خاک اندازه‌گیری شدند. از آزمون مقایسه دو گروه مستقل برای بررسی اثر شدت چرا بر کلیه ویژگی‌های گیاهی و خاکی اندازه‌گیری شده در نرم‌افزار SPSS25 استفاده شد. آرایه‌های گیاهی ثبت شده در شدت‌های مختلف چرای دام با استفاده از برنامه‌ی VennDiagram در نرم افزار R انجام شد. ارتباط میان پوشش گیاهی و متغیرهای محیطی جهت تعیین عوامل کنترل‌کننده الگوی جوامع گیاهی با روش آنالیز تطبیقی متعارفی با استفاده از برنامه‌ی vegan و CCA در نرم افزار R4.3.0 انجام شد.
نتایج: از 120 پلات برداشت شده در شدت‌های مختلف چرای دام در مجموع 82 گونه از 17 خانواده گیاهی شناسایی شدند. منطقه قرق چلیچه با 53 گونه دارای بیشترین تعداد گونه ثبت شده و منطقه چرای سنگین باباحیدر با 37 گونه ثبت شده دارای کمترین تعداد گونه گیاهی است. چرای سبک باباحیدر بیشترین تعداد گونه‌ی اختصاصی را دارا است. تعداد 17 گونه در شدت‌های چرایی مختلف به صورت مشترک مشاهده شد. همچنین میانگین درصد پوشش گیاهی 14 گونه گیاهی در مرتع چلیچه و 11 گونه گیاهی در مرتع باباحیدر دارای اختلاف معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که با افزایش شدت چرا درصد تاج پوشش و تولید کل کاهش و خاک لخت افزایش یافته است. منطقه قرق چلیچه دارای بیشترین درصد تاج پوشش و تولید کل، فرم بوته‌ای و فورب چندساله است. درصد تاج پوشش و تولید گراس یکساله نیز در مناطق با شدت چرای سنگین افزایش پیدا کرده است. یافته‌های این مطالعه نشان داد که پتاسیم، میزان pH خاک و هدایت الکتریکی که هر سه جزء متغیرهای شیمیایی خاک محسوب می‌شوند، در شدت‌های مختلف چرایی دارای اختلاف معنی‌دار می‌باشند. افزایش شدت چرا باعث کاهش میزان پتاسیم، فسفر، نیتروژن، کربن آلی و هدایت الکتریکی سطح خاک شده است، ولی بر مقدار رس، کربنات کلسیم معادل و میزان pH خاک افزوده است.
نتیجه‌گیری: تغییرات پوشش گیاهی، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در شدت‌های مختلف چرایی ناشی از اثر چرای دام بوده است. مدیریت چرا باعث تقویت خصوصیات خاک می‌گردد و از تأثیرات منفی و تخریب خاک جلوگیری می‌شود، لذا برای مدیریت زیست‌بوم‌های مرتعی این مناطق نیاز به اقدامات عملی در جهت کنترل شدت چرا است.
مواد و روش‌ها: مناطق مورد مطالعه شامل قرق (چلیچه)، چرای سبک (باباحیدر) و دو منطقه چرای سنگین (باباحیدر و چلیچه) از مراتع شهرستان فارسان است. در هر شدت چرایی نمونه‌برداری به صورت تصادفی- سیستماتیک با استقرار 30 پلات یک مترمربعی در طول 3 ترانسکت 100 متری در اردیبهشت و خرداد ماه سال 1394 مطابق با زمان حداکثر رشد گونه‌ها صورت گرفت. پس از ثبت گونه‌های داخل پلات، درصد تاج پوشش هر یک از گونه‌ها، تولید به روش نمونه‌گیری مضاعف برحسب فرم رویشی، لاشبرگ، خاک لخت و سنگ و سنگریزه ثبت شد. در هر شدت چرایی 6 نمونه خاک در طول سه ترانسکت 100 متری از عمق 30-0 سانتی‌متری خاک برداشت شد. خصوصیات خاک شامل میزان pH خاک، هدایت الکتریکی، نیتروژن، پتاسیم، فسفر، کربنات کلسیم معادل، کربن آلی و بافت خاک اندازه‌گیری شدند. از آزمون مقایسه دو گروه مستقل برای بررسی اثر شدت چرا بر کلیه ویژگی‌های گیاهی و خاکی اندازه‌گیری شده در نرم‌افزار SPSS25 استفاده شد. آرایه‌های گیاهی ثبت شده در شدت‌های مختلف چرای دام با استفاده از برنامه‌ی VennDiagram در نرم افزار R انجام شد. ارتباط میان پوشش گیاهی و متغیرهای محیطی جهت تعیین عوامل کنترل‌کننده الگوی جوامع گیاهی با روش آنالیز تطبیقی متعارفی با استفاده از برنامه‌ی vegan و CCA در نرم افزار R4.3.0 انجام شد.
نتایج: از 120 پلات برداشت شده در شدت‌های مختلف چرای دام در مجموع 82 گونه از 17 خانواده گیاهی شناسایی شدند. منطقه قرق چلیچه با 53 گونه دارای بیشترین تعداد گونه ثبت شده و منطقه چرای سنگین باباحیدر با 37 گونه ثبت شده دارای کمترین تعداد گونه گیاهی است. چرای سبک باباحیدر بیشترین تعداد گونه‌ی اختصاصی را دارا است. تعداد 17 گونه در شدت‌های چرایی مختلف به صورت مشترک مشاهده شد. همچنین میانگین درصد پوشش گیاهی 14 گونه گیاهی در مرتع چلیچه و 11 گونه گیاهی در مرتع باباحیدر دارای اختلاف معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که با افزایش شدت چرا درصد تاج پوشش و تولید کل کاهش و خاک لخت افزایش یافته است. منطقه قرق چلیچه دارای بیشترین درصد تاج پوشش و تولید کل، فرم بوته‌ای و فورب چندساله است. درصد تاج پوشش و تولید گراس یکساله نیز در مناطق با شدت چرای سنگین افزایش پیدا کرده است. یافته‌های این مطالعه نشان داد که پتاسیم، میزان pH خاک و هدایت الکتریکی که هر سه جزء متغیرهای شیمیایی خاک محسوب می‌شوند، در شدت‌های مختلف چرایی دارای اختلاف معنی‌دار می‌باشند. افزایش شدت چرا باعث کاهش میزان پتاسیم، فسفر، نیتروژن، کربن آلی و هدایت الکتریکی سطح خاک شده است، ولی بر مقدار رس، کربنات کلسیم معادل و میزان pH خاک افزوده است.
نتیجه‌گیری: تغییرات پوشش گیاهی، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در شدت‌های مختلف چرایی ناشی از اثر چرای دام بوده است. مدیریت چرا باعث تقویت خصوصیات خاک می‌گردد و از تأثیرات منفی و تخریب خاک جلوگیری می‌شود، لذا برای مدیریت زیست‌بوم‌های مرتعی این مناطق نیاز به اقدامات عملی در جهت کنترل شدت چرا است.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
