دوره 17، شماره 3 - ( 8-1402 )
جلد 17 شماره 3 صفحات 465-445 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rahmanirad kharfekoli M, Heydari G, Ghorbani J, Razzaghi Bourkhani F. Components of Good Governance in Rangeland Management: Insights from Natural Resources Experts in Iran. مرتع 2023; 17 (3) :445-465
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1205-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1205-fa.html
رحمانی راد خرفکلی محمدرضا، حیدری قدرت الله، قربانی جمشید، رزاقی بورخانی فاطمه. تبیین مولفه‌های حکمرانی خوب بر مدیریت مراتع ایران (از دیدگاه کارشناسان منابع طبیعی). مرتع. 1402; 17 (3) :445-465
گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری
چکیده: (840 مشاهده)
سابقه و هدف: بررسی برنامه‌های اجرایی کشور در بخش حفاظت و مدیریت منابع طبیعی به‌ویژه مراتع و میزان موفقیت آنان در دستیابی به اهدافی نظیر افزایش تولیدات دامی، صنعتی و دارویی نمایانگر کیفیت حکمرانی خوب بوده و ارتقاء شاخص‌های آن در مدیریت مراتع در حصول کامل اهداف صدرالاشاره میسر می‌گردد. طرح‌های مرتعداری مهم‌ترین برنامه در مرتعداری به شمار می‌رود که ارزیابی آن‌ها از جهت حکمرانی می‌تواند با شناخت چالش‌های اصلی در احیاء و مدیریت مراتع در افزایش بازدهی اقتصادی و بهبود منافع بهره‌برداران تاثیرگذاری مثبت داشته باشد. هدف اصلی این تحقیق تبیین مهم‌ترین مولفه‌های حکمرانی خوب بر مدیریت مراتع ایران است.
مواد و روش‌ها: این تحقیق از نوع توصیفی (غیرآزمایشی) و از نوع همبستگی با هدف نمایش رابطه میان متغیرها از طریق روش مدل‌یابی معادلات ساختاری است. در این تحقیق صورت هدفمند و 70 کارشناس در دسترس خبره در زمینه طرح‌های مرتعداری در سراسر کشور (19 استان) مورد پرسش قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه‌ای بوده که روایی (صوری و محتوایی) آن بر اساس نظر جمعی از کارشناسان و متخصصان طرح‌های مرتعداری تأیید گردید و روایی تشخیصی با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج شده و پایایی پرسشنامه با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ و نیز پایایی ترکیبی تأیید گردید. برای تبیین مدل از مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار Smart PLS نسخه 3.0 استفاده گردیده است. در این پژوهش شش متغیر مستقل شامل مشارکت، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری، قانون‌محوری و عدالت، شفافیت و کارآیی و اثربخشی و یک متغیر وابسته تحت عنوان پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع بررسی شد و از 65 متغیر مورد مطالعه اولیه با توجه به حدنصاب‌های مورد انتظار، تعداد 41 متغیر وارد بخش تحلیل عاملی گردیدند. برای اولویت‌بندی عوامل مؤثر پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع، از آمارۀ ضریب تغییرات (CV) استفاده شد. در بررسی روایی سازه‌ها از شاخص میانگین واریانس استخراج شده (AVE) یا روایی همگرا برای برازش مدل‌های اندازه‌گیری و پایایی ترکیبی (CR) هر متغیر نهفته نیز در مدل‌ها بررسی شد.
نتایج: براساس یافته‌های این تحقیق، پاسخگویان به طور کلی عامل پاسخگویی (با ضریب تغییرات 33/0) را مهم‌ترین عامل موثر بر موفقیت پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع دانسته‌اند. پس از این گروه، به‌ترتیب عوامل مشارکت (با ضریب تغییرات 34/0)، مسئولیت‌پذیری (با ضریب تغییرات 35/0)، قانون‌محوری و عدالت (ضریب تغییرات 37/0)، شفافیت (با ضریب تغییرات 39/0) و کارآیی و اثربخشی (با ضریب تغییرات 4/0) قرار داشته‌اند. نتایج در مورد ضریب تبیین (R2) نشان داد که به‌ترتیب 5/45 درصد واریانس متغیر وابسته پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع توسط مولفه مشارکت، 74 درصد توسط مولفه پاسخگویی، 4/78 درصد توسط مولفه قانون‌محوری و عدالت، 1/84 درصد توسط مولفه مسئولیت‌پذیری، 8/86 درصد توسط مولفه شفافیت و 5/79 درصد نیز توسط مولفه کارآیی و اثربخشی تبیین شده است.
نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد در رتبه‌بندی سازه‌های مربوط به بعد مولفه‌ای حکمرانی خوب در مدل تحلیل عاملی مرتبه دوم، "عوامل شفافیت"، "عوامل مسئولیت‌پذیری"، "عوامل کارآیی و اثربخشی"، "عوامل قانون‌محوری و عدالت" بیشترین نقش را به واسطه بار عاملی در ساختار عاملی مرتبه دوم دارند. یعنی معتبرترین عامل‌های نوع دوم بر عامل اول" عامل شفافیت" با بار عاملی 93/0 است. وقتی حکمرانی در مجموعه فرآیندهای چندگانه (مجریه، قانون‌گذار و قضایی) تعهد برنامه‌ای برای بهره‌برداران مرتعی ایجاد می‌کند برای تحقق آن تعهد می‌بایست شفافیت در اجرا، بهره‌وری در عملکرد، مسئولیت‌پذیری در آنچه که انجام داده است و مشارکت بهره‌برداران را در فرآیندی چندسویه در متن تعهد پیش‌بینی و ملحوظ نماید.
مواد و روش‌ها: این تحقیق از نوع توصیفی (غیرآزمایشی) و از نوع همبستگی با هدف نمایش رابطه میان متغیرها از طریق روش مدل‌یابی معادلات ساختاری است. در این تحقیق صورت هدفمند و 70 کارشناس در دسترس خبره در زمینه طرح‌های مرتعداری در سراسر کشور (19 استان) مورد پرسش قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه‌ای بوده که روایی (صوری و محتوایی) آن بر اساس نظر جمعی از کارشناسان و متخصصان طرح‌های مرتعداری تأیید گردید و روایی تشخیصی با استفاده از شاخص میانگین واریانس استخراج شده و پایایی پرسشنامه با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ و نیز پایایی ترکیبی تأیید گردید. برای تبیین مدل از مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار Smart PLS نسخه 3.0 استفاده گردیده است. در این پژوهش شش متغیر مستقل شامل مشارکت، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری، قانون‌محوری و عدالت، شفافیت و کارآیی و اثربخشی و یک متغیر وابسته تحت عنوان پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع بررسی شد و از 65 متغیر مورد مطالعه اولیه با توجه به حدنصاب‌های مورد انتظار، تعداد 41 متغیر وارد بخش تحلیل عاملی گردیدند. برای اولویت‌بندی عوامل مؤثر پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع، از آمارۀ ضریب تغییرات (CV) استفاده شد. در بررسی روایی سازه‌ها از شاخص میانگین واریانس استخراج شده (AVE) یا روایی همگرا برای برازش مدل‌های اندازه‌گیری و پایایی ترکیبی (CR) هر متغیر نهفته نیز در مدل‌ها بررسی شد.
نتایج: براساس یافته‌های این تحقیق، پاسخگویان به طور کلی عامل پاسخگویی (با ضریب تغییرات 33/0) را مهم‌ترین عامل موثر بر موفقیت پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع دانسته‌اند. پس از این گروه، به‌ترتیب عوامل مشارکت (با ضریب تغییرات 34/0)، مسئولیت‌پذیری (با ضریب تغییرات 35/0)، قانون‌محوری و عدالت (ضریب تغییرات 37/0)، شفافیت (با ضریب تغییرات 39/0) و کارآیی و اثربخشی (با ضریب تغییرات 4/0) قرار داشته‌اند. نتایج در مورد ضریب تبیین (R2) نشان داد که به‌ترتیب 5/45 درصد واریانس متغیر وابسته پروژه‌های احیائی و مدیریتی مراتع توسط مولفه مشارکت، 74 درصد توسط مولفه پاسخگویی، 4/78 درصد توسط مولفه قانون‌محوری و عدالت، 1/84 درصد توسط مولفه مسئولیت‌پذیری، 8/86 درصد توسط مولفه شفافیت و 5/79 درصد نیز توسط مولفه کارآیی و اثربخشی تبیین شده است.
نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد در رتبه‌بندی سازه‌های مربوط به بعد مولفه‌ای حکمرانی خوب در مدل تحلیل عاملی مرتبه دوم، "عوامل شفافیت"، "عوامل مسئولیت‌پذیری"، "عوامل کارآیی و اثربخشی"، "عوامل قانون‌محوری و عدالت" بیشترین نقش را به واسطه بار عاملی در ساختار عاملی مرتبه دوم دارند. یعنی معتبرترین عامل‌های نوع دوم بر عامل اول" عامل شفافیت" با بار عاملی 93/0 است. وقتی حکمرانی در مجموعه فرآیندهای چندگانه (مجریه، قانون‌گذار و قضایی) تعهد برنامه‌ای برای بهره‌برداران مرتعی ایجاد می‌کند برای تحقق آن تعهد می‌بایست شفافیت در اجرا، بهره‌وری در عملکرد، مسئولیت‌پذیری در آنچه که انجام داده است و مشارکت بهره‌برداران را در فرآیندی چندسویه در متن تعهد پیش‌بینی و ملحوظ نماید.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
