دوره 17، شماره 4 - ( 12-1402 )
جلد 17 شماره 4 صفحات 621-602 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Pournemati A, Sepehry A, Barani H, sefidi K. Quantitative Analysis of Structural Characteristics of Astragalus microcephalus Willd in Different Years After Fire in Semi-Steppe Rangelands of Khalkhal. مرتع 2024; 17 (4) :602-621
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1214-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1214-fa.html
پورنعمتی اردشیر، سپهری عادل، بارانی حسین، سفیدی کیومرت. تحلیل کمی مشخصه‌های ساختاری Astragalus microcephalus willd. در سال‌های مختلف پس از آتشسوزی در مراتع نیمه‌استپی خلخال. مرتع. 1402; 17 (4) :602-621
گروه مدیریت مرتع، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان
چکیده: (949 مشاهده)
سابقه و هدف: گیاهان مرتعی به‌طور دائم بر اثر آشفتگی‌های متعدد در حال تغییر هستند. آتشسوزی یکی از آشفتگی‌های محیطی است که طیف وسیعی از جوامع گیاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در بسیاری از مراتع آتش‌سوزی‌ها در حال افزایش از لحاظ فراوانی و وسعت اثرگذاری هستند، بنابراین می‌توانند ترکیب و ساختار جامعه پوشش گیاهی را در محیط‌های مستعد به آتشسوزی تغییر دهند. مطالعات کمی روی اثرات آتشسوزی در تحلیل کمی ساختار توده‌های گیاهان بوته‌ای در مراتع متمرکز شده است، که درک ما را از تأثیرات آتش بر تغییر ساختار این گیاهان محدود می‌کند. این مطالعه با هدف تحلیل روند تغییرات کمی ساختار گونه Astragalus microcephalus willd. در طی 8 سال پس از آتشسوزی انجام شد.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه یک منطقه معرف شاهد و 8 منطقه معرف آتشسوزی به مساحت یک هکتار با شرایط محیطی و جامعه گیاهی یکسان انتخاب شدند. جهت نمونه‌برداری از پوشش گیاهی در طول 6 ترانسکت 30 متری به روش تصادفی- سیستماتیک تعداد 24 نقطه با فاصله 5 متر از یکدیگر انتخاب و مشخصه‌های ساختاری توده‌ها براساس برداشت کامل همۀ پایه‌های گیاهان بوته‌ای با استفاده از روش فاصله‌ای اندازه‌گیری شد. به‌منظور بررسی الگوی پراکنش مکانی از شاخص‌های جانسون و زیمر، شاخص C، هاپکینز، ابرهارت، زاویه یکنواخت و کلارک و ایوانز، برای آمیختگی گونه‌ای از شاخص مینگ‌لینگ و غلبه گونه‌ای از شاخص برگر- پارکر، برای اندازه‌گیری اختلاف ابعاد از شاخص تمایز تاجی استفاده شد.
نتایج: نتایج حاصل از شاخص‌های کلارک ایوانز و زاویه یکنواختی نشان‌دهندۀ الگوی پراکنش کپه‌ای در توده معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی بود. شاخص C و هاپکینز الگوی پراکنش یکنواخت بوده و بین توده معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی الگوی پراکنش یکسان است، که این موید آن است که الگوی پراکنش این گیاه در اثر آتشسوزی تغییر پیدا نمی‌کند. شاخص جانسون زایمر، برای توده معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی الگوی پراکنش کپه‌ای و یکنواخت محاسبه شد که در سال‌های مختلف مقدار عددی این شاخص متفاوت هستند. نتایج شاخص مینگ‌لینک نشان داد، توده‌های معرف آتشسوزی از آمیختگی ضعیف‌تری نسبت به توده شاهد برخودار هستند. بر اساس شاخص برگر- پارکر، گونه مرجع بعد از آتشسوزی غلبۀ بیشتری نسبت به توده شاهد در ترکیب پوشش گیاهی دارد. نتایج حاصل از تمایز تاج بیانگر آن است که در سال صفر (شاهد) مقدار عددی شاخص عدد بزرگتری را داشته باشد و در سال‌های ابتدایی آتشسوزی اختلاف اندازه تاج با منطقه شاهد با هم بیشتر است. مقایسه مقادیر عددی شاخص‌های کمی ساختار در توده‌های معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه انجام شد. نتایج نشان داد که بین سال‌های مختلف پس از آتشسوزی از لحاظ شاخص‌های کلارک اوانز، جانسون زایمر و برگر- پارکر در سطح اطمینان یک درصد (01%P<) اختلاف معنی‌داری وجود دارد.
نتیجه‌گیری: به‌دلیل شرایط ادافیکی، مورفولوژیکی و محیطی، الگوی پراکنش مکانی گیاه Astragalus microcephalus در مراتع خلخال به‌صورت کپه‌ای است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که آتشسوزی در طی 8 سال باعث تغییر الگوی پراکنش این گیاه نشده است. رویش مجدد این گونه از سطح یقه بعد از آتشسوزی، نوع پراکنش بذرها و نوع زادآوری از عوامل موثر برثابت ماندن الگوی پراکنش بعد از آتشسوزی است. آتشسوزی باعث افزایش غالبیت گیاه Astragalus microcephalus و کاهش آمیختگی ترکیب پوشش گیاهی شده است. مطالعه تغییرات مشخصه‌های ساختاری گونه‌های بوته‌ای می‌تواند در تعیین راهنما برای اندازه‌گیری تأثیر آشفتگی، مطالعه چگونگی توسعه و تحول الگوی پراکنش مکانی، آمیختگی، غلبه گونه‌ای و اختلاف ابعاد بعد از آشفتگی در مراتع کوهستانی و همچنین برنامه‌ریزی برای مدیریت و احیاء رویشگاه‌های مشابه مناسب باشد.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه یک منطقه معرف شاهد و 8 منطقه معرف آتشسوزی به مساحت یک هکتار با شرایط محیطی و جامعه گیاهی یکسان انتخاب شدند. جهت نمونه‌برداری از پوشش گیاهی در طول 6 ترانسکت 30 متری به روش تصادفی- سیستماتیک تعداد 24 نقطه با فاصله 5 متر از یکدیگر انتخاب و مشخصه‌های ساختاری توده‌ها براساس برداشت کامل همۀ پایه‌های گیاهان بوته‌ای با استفاده از روش فاصله‌ای اندازه‌گیری شد. به‌منظور بررسی الگوی پراکنش مکانی از شاخص‌های جانسون و زیمر، شاخص C، هاپکینز، ابرهارت، زاویه یکنواخت و کلارک و ایوانز، برای آمیختگی گونه‌ای از شاخص مینگ‌لینگ و غلبه گونه‌ای از شاخص برگر- پارکر، برای اندازه‌گیری اختلاف ابعاد از شاخص تمایز تاجی استفاده شد.
نتایج: نتایج حاصل از شاخص‌های کلارک ایوانز و زاویه یکنواختی نشان‌دهندۀ الگوی پراکنش کپه‌ای در توده معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی بود. شاخص C و هاپکینز الگوی پراکنش یکنواخت بوده و بین توده معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی الگوی پراکنش یکسان است، که این موید آن است که الگوی پراکنش این گیاه در اثر آتشسوزی تغییر پیدا نمی‌کند. شاخص جانسون زایمر، برای توده معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی الگوی پراکنش کپه‌ای و یکنواخت محاسبه شد که در سال‌های مختلف مقدار عددی این شاخص متفاوت هستند. نتایج شاخص مینگ‌لینک نشان داد، توده‌های معرف آتشسوزی از آمیختگی ضعیف‌تری نسبت به توده شاهد برخودار هستند. بر اساس شاخص برگر- پارکر، گونه مرجع بعد از آتشسوزی غلبۀ بیشتری نسبت به توده شاهد در ترکیب پوشش گیاهی دارد. نتایج حاصل از تمایز تاج بیانگر آن است که در سال صفر (شاهد) مقدار عددی شاخص عدد بزرگتری را داشته باشد و در سال‌های ابتدایی آتشسوزی اختلاف اندازه تاج با منطقه شاهد با هم بیشتر است. مقایسه مقادیر عددی شاخص‌های کمی ساختار در توده‌های معرف شاهد و توده‌های معرف آتشسوزی با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه انجام شد. نتایج نشان داد که بین سال‌های مختلف پس از آتشسوزی از لحاظ شاخص‌های کلارک اوانز، جانسون زایمر و برگر- پارکر در سطح اطمینان یک درصد (01%P<) اختلاف معنی‌داری وجود دارد.
نتیجه‌گیری: به‌دلیل شرایط ادافیکی، مورفولوژیکی و محیطی، الگوی پراکنش مکانی گیاه Astragalus microcephalus در مراتع خلخال به‌صورت کپه‌ای است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که آتشسوزی در طی 8 سال باعث تغییر الگوی پراکنش این گیاه نشده است. رویش مجدد این گونه از سطح یقه بعد از آتشسوزی، نوع پراکنش بذرها و نوع زادآوری از عوامل موثر برثابت ماندن الگوی پراکنش بعد از آتشسوزی است. آتشسوزی باعث افزایش غالبیت گیاه Astragalus microcephalus و کاهش آمیختگی ترکیب پوشش گیاهی شده است. مطالعه تغییرات مشخصه‌های ساختاری گونه‌های بوته‌ای می‌تواند در تعیین راهنما برای اندازه‌گیری تأثیر آشفتگی، مطالعه چگونگی توسعه و تحول الگوی پراکنش مکانی، آمیختگی، غلبه گونه‌ای و اختلاف ابعاد بعد از آشفتگی در مراتع کوهستانی و همچنین برنامه‌ریزی برای مدیریت و احیاء رویشگاه‌های مشابه مناسب باشد.
واژه‌های کلیدی: شاخص‌های فاصله‌ای، الگوی پراکنش، آمیختگی، ساختار مکانی، آشفتگی اکولوژیکی، نرم افزار RR
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
