دوره 18، شماره 3 - ( 11-1403 )
جلد 18 شماره 3 صفحات 430-416 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sharafatmandrad M, Sharafatmandrad M, Niknafs S. The effect of different intensities of livestock grazing on the visual value of semi-arid rangelands (Case study: Khabar Baft rangelands). مرتع 2025; 18 (3) :416-430
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1266-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1266-fa.html
خسروی مشیزی اعظم، شرافتمندراد محسن، نیکنفس سعید. تاثیر شدتهای مختلف چرای دام بر ارزش دیداری مراتع نیمه خشک (مطالعه موردی: مراتع خبر بافت). مرتع. 1403; 18 (3) :416-430
دانشگاه جیرفت
چکیده: (45 مشاهده)
سابقه
ارزش دیداری اکوسیستم‌ها نقش مهمی در افزایش انگیزه مردم و مدیران برای حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی دارد. گیاهان مهمترین جزء اکوسیستم‌های مرتعی هستند که در ارزش دیداری چشم اندازها اهمیت زیادی دارد. با توجه به تغییرات سریع چشم‌انداز تحت تاثیر تداخلات انسانی، شناخت ارزش دیداری چشم‌اندازها اطلاعات با ارزشی برای توسعه استراتژی‌های مدیریت پایدار و در عین حال برای حفظ یا بازیابی مناظر جذاب فراهم می‌کند. با توجه به اینکه چرای دام یکی از مهمترین فاکتورهای تاثیر گذار بر ساختار و عملکرد اکوسیستم‌های مرتعی است، این مطالعه به بررسی تاثیر شدت چرای دام بر ارزش دیداری مراتع می‌پردازد.
مواد و روش‌ها
برای کمی‌سازی ارزش دیداری چشم‌اندازها از ویژگی‌های گل، میوه، ساقه و برگ گونه‌های گیاهی استفاده شد. از آنجا که این ویژگی‌ها اهمیت یکسانی در ارزش دیداری چشم‌اندازها ندارند، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) اهمیت معیارها و زیر معیارها در ارزش دیداری برآورد شد. بنابراین، از 40 کارشناس که در زمینۀ گیاه‌شناسی و طراحی فضای سبز شهری فعالیت داشتند، خواسته شد که به اهمیت معیارهای گیاه (گل، میوه، ساقه و برگ)، زیر معیارهای گل (رنگ گل، شکل گل، اندازه گل، طول گلدهی و تنوع رنگ گل)، زیرمعیارهای میوه ( شکل میوه، رنگ میوه و اندازه میوه)، زیر معیارهای برگ (شکل برگ، رنگ برگ، رنگ برگ در پاییز و نوع برگ) و زیر معیارهای ساقه ( ارتفاع ساقه، تراکم ساقه و رنگ ساقه) در ارزش دیداری چشم اندازهای مرتعی امتیاز دهند. در 90 پلات تعداد پایه و درصد تاج پوشش در سه منطقه قرق چرای متوسط و چرای شدید مراتع خبر بافت برآورد شد. با استفاده از فراوانی و ویژگی‌های گل، میوه، ساقه و برگ گونه‌ها، ارزش دیداری در مناطق مورد مطالعه برآورد شد. از شاخص سیمپسون، شانون-وینر، مارگالف و یکنواختی، برای برآورد تنوع گونه‌ای استفاده شد.
نتایج
نتایج AHP نشان داد که گل در رتبه اول، برگ در رتبه دوم و ساقه و میوه به طور مشترک در رتبه سوم اهمیت برای ارزش دیداری اکوسیستم‌های مرتعی قرار داشتند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که منطقه قرق، چرای متوسط و چرای شدید به ترتیب با میانگین 15/0± 75/0، 12/0±52/0 و 08/0±34/0 از نظر تنوع گونه‌ای و درصد تاج پوشش به ترتیب با میانگین 12±43، 11±31 و 6±22 درصد با یکدیگر دارای اختلاف معنی‌داری هستند (05/0p<). اما از نظر ارزش دیداری دو منطقه قرق و چرای متوسط به ترتیب با میانگین 17/0±78/0 و 13/0±68/0 دارای اختلاف معنی‌داری نبودند (05/0p<). نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که بین ارزش دیداری و تنوع گونه‌ای (05/0p<)، تنوع گونه‌های فورب و درصد تاج پوشش گونه‌های فورب (01/0p<) رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد.
نتیجه گیری
فرم رویشی فورب گلدار ارزش دیداری اکوسیستم‌های مرتعی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در منطقه چرای متوسط اگرچه تنوع گونه‌ای بطور معنی‌داری نسبت به منطقه چرای شدید کاهش یافته‌است، اما ارزش دیداری آن تحت تاثیر قرار نگرفته‌است، زیرا گونه‌های فورب در این منطقه از فراوانی بیشتری برخوردار بوده و کاهش تنوع گونه‌ای را جبران کرده‌اند. گونه Astragalus gossypinus بیشترین اهمیت را از نظر ارزش دیداری در دو منطقه قرق و چرای متوسط داشت، که از گونه‌های کلیدی برای حفظ ارزش دیداری منطقه مورد مطالعه است. این مطالعه اطلاعات مفیدی را برای شناسایی پتانسیل ارزش دیداری اکوسیستم‌ها و کمک به مداخلات اکولوژیکی برای حفاظت ازا کوسیستم با پتانسیل بالای دیداری و بازسازی اکوسیستم‌ها جذاب را فراهم می‌کند.
ارزش دیداری اکوسیستم‌ها نقش مهمی در افزایش انگیزه مردم و مدیران برای حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی دارد. گیاهان مهمترین جزء اکوسیستم‌های مرتعی هستند که در ارزش دیداری چشم اندازها اهمیت زیادی دارد. با توجه به تغییرات سریع چشم‌انداز تحت تاثیر تداخلات انسانی، شناخت ارزش دیداری چشم‌اندازها اطلاعات با ارزشی برای توسعه استراتژی‌های مدیریت پایدار و در عین حال برای حفظ یا بازیابی مناظر جذاب فراهم می‌کند. با توجه به اینکه چرای دام یکی از مهمترین فاکتورهای تاثیر گذار بر ساختار و عملکرد اکوسیستم‌های مرتعی است، این مطالعه به بررسی تاثیر شدت چرای دام بر ارزش دیداری مراتع می‌پردازد.
مواد و روش‌ها
برای کمی‌سازی ارزش دیداری چشم‌اندازها از ویژگی‌های گل، میوه، ساقه و برگ گونه‌های گیاهی استفاده شد. از آنجا که این ویژگی‌ها اهمیت یکسانی در ارزش دیداری چشم‌اندازها ندارند، با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) اهمیت معیارها و زیر معیارها در ارزش دیداری برآورد شد. بنابراین، از 40 کارشناس که در زمینۀ گیاه‌شناسی و طراحی فضای سبز شهری فعالیت داشتند، خواسته شد که به اهمیت معیارهای گیاه (گل، میوه، ساقه و برگ)، زیر معیارهای گل (رنگ گل، شکل گل، اندازه گل، طول گلدهی و تنوع رنگ گل)، زیرمعیارهای میوه ( شکل میوه، رنگ میوه و اندازه میوه)، زیر معیارهای برگ (شکل برگ، رنگ برگ، رنگ برگ در پاییز و نوع برگ) و زیر معیارهای ساقه ( ارتفاع ساقه، تراکم ساقه و رنگ ساقه) در ارزش دیداری چشم اندازهای مرتعی امتیاز دهند. در 90 پلات تعداد پایه و درصد تاج پوشش در سه منطقه قرق چرای متوسط و چرای شدید مراتع خبر بافت برآورد شد. با استفاده از فراوانی و ویژگی‌های گل، میوه، ساقه و برگ گونه‌ها، ارزش دیداری در مناطق مورد مطالعه برآورد شد. از شاخص سیمپسون، شانون-وینر، مارگالف و یکنواختی، برای برآورد تنوع گونه‌ای استفاده شد.
نتایج
نتایج AHP نشان داد که گل در رتبه اول، برگ در رتبه دوم و ساقه و میوه به طور مشترک در رتبه سوم اهمیت برای ارزش دیداری اکوسیستم‌های مرتعی قرار داشتند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که منطقه قرق، چرای متوسط و چرای شدید به ترتیب با میانگین 15/0± 75/0، 12/0±52/0 و 08/0±34/0 از نظر تنوع گونه‌ای و درصد تاج پوشش به ترتیب با میانگین 12±43، 11±31 و 6±22 درصد با یکدیگر دارای اختلاف معنی‌داری هستند (05/0p<). اما از نظر ارزش دیداری دو منطقه قرق و چرای متوسط به ترتیب با میانگین 17/0±78/0 و 13/0±68/0 دارای اختلاف معنی‌داری نبودند (05/0p<). نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که بین ارزش دیداری و تنوع گونه‌ای (05/0p<)، تنوع گونه‌های فورب و درصد تاج پوشش گونه‌های فورب (01/0p<) رابطه مثبت و معنی‌داری وجود دارد.
نتیجه گیری
فرم رویشی فورب گلدار ارزش دیداری اکوسیستم‌های مرتعی را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. در منطقه چرای متوسط اگرچه تنوع گونه‌ای بطور معنی‌داری نسبت به منطقه چرای شدید کاهش یافته‌است، اما ارزش دیداری آن تحت تاثیر قرار نگرفته‌است، زیرا گونه‌های فورب در این منطقه از فراوانی بیشتری برخوردار بوده و کاهش تنوع گونه‌ای را جبران کرده‌اند. گونه Astragalus gossypinus بیشترین اهمیت را از نظر ارزش دیداری در دو منطقه قرق و چرای متوسط داشت، که از گونه‌های کلیدی برای حفظ ارزش دیداری منطقه مورد مطالعه است. این مطالعه اطلاعات مفیدی را برای شناسایی پتانسیل ارزش دیداری اکوسیستم‌ها و کمک به مداخلات اکولوژیکی برای حفاظت ازا کوسیستم با پتانسیل بالای دیداری و بازسازی اکوسیستم‌ها جذاب را فراهم می‌کند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
