چکیده مبسوط
سابقه و هدف
بارش اندک، ضعف ماده آلی خاک، فقر پوشش گیاهی و وجود بادهای 120 روزه سیستان، مراتع این منطقه را به شدت مستعد فرسایش بادی شدید کرده است. فرسایش بادی خسارات فراوانی را برای مردم این منطقه ایجاد کرده است که از جمله این خسارتها میتوان به کاهش دید و وقوع تصادفات جادهای، کاهش سلامتی انسان، هدررفت خاک، کاهش پتانسیل اراضی کشاورزی و ... اشاره کرد. بنابراین بررسی راهکارهای افزایش مقاومت خاک در مقابل فرسایش بادی امری ضروری است. تحقیق حاضر بهمنظور مطالعه تأثیر مواد هیومیکی بر افزایش پایداری خاک در مراتع تخریبیافته طاغذی شهرستان زابل انجام شد.
مواد و روشها
این تحقیق به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. فاکتور اول نوع خاک در 3 سطح: خاک با حساسیت کم به فرسایش بادی (S1)، حساسیت متوسط (S2) و حساسیت زیاد (S3) بود. فاکتور دوم مواد هیومیکی در 2 سطح شامل: مواد هیومیکی (ترکیب اسید هیومیک + اسید فولویک: H1) و بدون مواد هیومیکی(H0) در نظر گرفته شد. مواد هیومیکی به صورت آبیاری در یک مرحله به خاک گلدانها اضافه شدند. مقدار مواد هیومیکی مورد نیاز برای هر گلدان بر اساس محتوی خاک آن محاسبه و همراه با 200 میلیلیتر آب به هر واحد آزمایشی اضافه شد. همچنین در تیمار شاهد ۲۰۰ میلیلیتر آب به خاکها اضافه شد. پس از گذشت سه ماه تأثیر مواد هیومیکی بر روی مقدار اسیدیته، قابلیت هدایت الکتریکی، درصد آهک، ماده آلی، درصد نیتروژن، تنفس میکروبی خاک، جمعیت میکروبی، پایداری خاک شامل درصد وزنی خاکدانهها در الک مرطوب و الک خشک و مقاومت مکانیکی خاک مرطوب اندازهگیری شد. پس از تعیین نرمال بودن توزیع دادهها و همگنی واریانسها، تجزیه واریانس دادهها با
نرمافزار Statistix10 و مقایسه میانگین دادهها با آزمون LSD در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج
نتایج نشان داد که بیشترین مقدار آهک (17/37 درصد)، تنفس میکروبی (14/0 میلیگرم کربن دیاکسید بر گرم خاک در روز) و نیتروژن (33/0 درصد) در کاربرد مواد هیومیکی در خاک با حساسیت زیاد اندازهگیری شد. در خاک با حساسیت کم کمترین مقدار آهک (۵۰/۱۹ درصد) در کاربرد مواد هیومیکی مشاهده شد. حداقل تنفس میکروبی (03/0 میلیگرم کربن دیاکسید بر گرم خاک در روز) در تمامی خاکها و بدون کاربرد مواد هیومیکی اندازهگیری شد. کمترین مقدار نیتروژن (03/0 درصد) در خاک با حساسیت متوسط و بدون مواد هیومیکی اندازهگیری شد. بیشترین درصد خاکدانههای خشک بهترتیب در کاربرد مواد هیومیکی در الک ۲/۱۱ میلیمتر در خاک با حساسیت زیاد و الک ۲ میلیمتر در خاک با حساسیت متوسط اندازهگیری شد. بیشترین خاکدانه مرطوب در الک ۲/۱۱و ۸ میلیمتر مربوط به خاک با حساسیت زیاد و متوسط در کاربرد مواد هیومیکی بود. مواد هیومیکی باعث افزایش حداکثری خاکدانههای مرطوب خاکهای با حساسیت کم در الک ۷۵/۴ میلیمتری شد. بیشترین خاکدانههای مرطوب در الک ۱۸/۱ میلیمتری مربوط به خاکهای با حساسیت زیاد بود. به طور کلی کمترین مقدار خاکدانههای مرطوب در عدم کاربرد مواد هیومیکی مشاهده شد. کاربرد مواد هیومیکی بهترتیب باعث افزایش حداکثری مقاومت مکانیکی خاکهای با حساسیت متوسط و کم شد.
نتیجه گیری
بهطور کلی نتایج مطالعه حاضر نشان داد که کاربرد مواد هیومیکی در بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاکهای تخریب یافته مرتع مورد تحقیق موثر بود. کاربرد ترکیبات هیومیکی در افزایش نیتروژن و تنفس میکروبی خاک و متعاقباً ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت میکروارگانیسمهای موجود خاک اثرات مثبتی داشتند. در مجموع، کاربرد مواد هیومیکی در مقایسه با
راهکارهایی مانند استفاده از کودهای شیمیایی در خاکهای حساس به تخریب و فرسایش بادی بهعنوان یک اصلاح کننده خاک، قابل دسترس و همچنین دوستدار محیط زیست میتواند راهکاری کاملاً پایدار در بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و درنتیجه افزایش پایداری خاک باشد. هزینه استفاده از این مواد در مقایسه با خسارات ناشی از فرسایش (مانند کاهش حاصلخیزی خاک، از بین رفتن پوشش گیاهی، افزایش هزینههای احیای مراتع و خطرات زیستمحیطی)، در کشور اغلب بسیار ناچیز است و توجیه اقتصادی خواهد داشت. با این حال، برای تصمیمگیری دقیقتر و توصیه این روش برای افزایش پایداری مراتع، انجام یک تحلیل اقتصادی با در نظر گرفتن شرایط هر منطقه ضروری است.
بازنشر اطلاعات | |
![]() |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |