دوره 19، شماره 3 - ( 6-1404 )
جلد 19 شماره 3 صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Predicting the potential habitat distribution of Orchis maculata L. via maximum entropy model in the eastern rangeland of Golestan province rangelands. مرتع 2025; 19 (3)
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1307-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1307-fa.html
مهاجرقادرابادی صابر، عظیمی مژگان سادات، پیری صحراگرد حسین، ریاضی نیا وحیده. پیش بینی پراکنش رویشگاه بالقوه گونه ثعلب ( Orchis maculata L.) با استفاده از مدل حداکثر آنتروپی در مراتع شرق استان گلستان. مرتع. 1404; 19 (3)
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
چکیده: (31 مشاهده)
سابقه و هدف: آگاهی از حدود پراکنش مکانی گیاهان یکی از عوامل مهم در بررسی پوشش گیاهی هر منطقه و مدیریت صحیح مراتع است. درسال‌های اخیر به دلیل بهرهبرداری بی رویه، گسترش رویشگاه گونه گیاهی L. Orchis maculata و بهرهبرداری از ارزشهای دارویی و زیباشناختی آن با محدودیتهای جدی مواجه شدهاست. پژوهش حاضر با هدف، مدلسازی پیش بینی پراکنش رویشگاه بالقوه گونه O. maculata و شناخت عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش رویشگاه گونه با استفاده از روش آنتروپی بیشینه (MaxEnt) در مراتع شرق استان گلستان انجام شد.
مواد و روش: در راستای هدف پژوهش حاضر نمونه برداری از گونه گیاهی با پیمایش میدانی و ثبت 118 نقطه حضور با فاصله حداقل500 متر از یکدیگر به روش تصادفی انجام شد. اطلاعات مربوط به متغیرهای محیطی شامل خصوصیات خاک، متغیرهای اقلیمی و خصوصیات فیزیوگرافی نیز از طریق نمونهبرداری صحرایی، پایگاه داده Worldclime و نقشه رقومی ارتفاع به دست آمد. پس از آماده سازیِ فایل نقاط حضور گونه و لایه‌های مربوط به متغیرهای محیطی، مدلسازی به روش MaxEnt انجام شد. ارزیابی دقّت مدل در پیش بینی حدود رویشگاه گونه و تحلیل اهمیت متغیرهای محیطی بهترتیب با استفاده از آماره سطح زیر منحنی و آزمون جک‌نایف انجام شد.
نتایج: بر اساس نتایج حاصل از مدلسازی، الگوریتم MaxEnt با دقت بالا (AUC=0.95) توانست پراکنش رویشگاه بالقوه گونه Orchis maculata را به عنوان گونه‌ای با دامنه پراکنش محدود همچنین دارای ارزش دارویی و غذایی؛ با موفقیت پیش‌بینی کند. نقشه پراکنش نهایی نشان داد که حدود 7/42 درصد از کل منطقه دارای مطلوبیت متوسط تا زیاد برای حضور گونه است که در این میان، نواحی جنوبی (27.4٪) و شرقی (15.3٪) منطقه بیشترین احتمال استقرار را دارند. همچنین، پیش‌بینی‌ها نشان داد که بیشترین احتمال حضور گونه در محدوده ارتفاعی بین 1200 تا 1400 متر از سطح دریا رخ می‌دهد. تحلیل اهمیت متغیرها نشان داد که دو عامل فیزیوگرافیک ارتفاع (26.1٪) و جهت شیب (19.2٪) در مجموع 3/45 درصد از تغییرات پراکنش گونه را تبیین می‌کنند. در میان متغیرهای اقلیمی، دمای متوسط فصل رویش با 4/18 درصد اهمیت نسبی، مهم‌ترین عامل شناخته شد. بررسی واکنش گونه نسبت به این متغیر نشان داد که احتمال حضور O. maculata در بازه دمایی صفر تا 18 درجه سانتی‌گراد به‌طور قابل توجهی بالاتر است و با افزایش دما به بیش از 18 درجه، حضور گونه کاهش می‌یابد. این نتایج گویای تأثیر معنی‌دار شرایط فیزیوگرافیک و اقلیمی بر الگوی پراکنش بالقوهاین گونه در منطقه مورد مطالعه است.
نتیجه گیری: در مجموع میتوان گفت که سهم متغیرهای مرتبط با شرایط فیزیوگرافیک منطقه مانند ارتفاع و جهت شیب در تناسب رویشگاه گونه مورد مطالعه در مقایسه با دیگر متغیرها بیشتر است. از این رو سازماندهی راهبردهایی برای حفاظت و احیای رویشگاههای گونه ثعلب در قالب برنامههای بلند مدت در این نواحی امکان استقرار و پراکنش رویشگاههای گونه را تضمین خواهد کرد و منجر به حفظ این گونه خاص و منحصر به فرد خواهد شد. از سوی دیگر، اتخاذ تمهیداتی جهت جلوگیری از توسعه زیرساخت‌ها، دخالتهای انسانی و تغییر در کاربری اراضی دراین مناطق نیز ضروری به نظر میرسد.
مواد و روش: در راستای هدف پژوهش حاضر نمونه برداری از گونه گیاهی با پیمایش میدانی و ثبت 118 نقطه حضور با فاصله حداقل500 متر از یکدیگر به روش تصادفی انجام شد. اطلاعات مربوط به متغیرهای محیطی شامل خصوصیات خاک، متغیرهای اقلیمی و خصوصیات فیزیوگرافی نیز از طریق نمونهبرداری صحرایی، پایگاه داده Worldclime و نقشه رقومی ارتفاع به دست آمد. پس از آماده سازیِ فایل نقاط حضور گونه و لایه‌های مربوط به متغیرهای محیطی، مدلسازی به روش MaxEnt انجام شد. ارزیابی دقّت مدل در پیش بینی حدود رویشگاه گونه و تحلیل اهمیت متغیرهای محیطی بهترتیب با استفاده از آماره سطح زیر منحنی و آزمون جک‌نایف انجام شد.
نتایج: بر اساس نتایج حاصل از مدلسازی، الگوریتم MaxEnt با دقت بالا (AUC=0.95) توانست پراکنش رویشگاه بالقوه گونه Orchis maculata را به عنوان گونه‌ای با دامنه پراکنش محدود همچنین دارای ارزش دارویی و غذایی؛ با موفقیت پیش‌بینی کند. نقشه پراکنش نهایی نشان داد که حدود 7/42 درصد از کل منطقه دارای مطلوبیت متوسط تا زیاد برای حضور گونه است که در این میان، نواحی جنوبی (27.4٪) و شرقی (15.3٪) منطقه بیشترین احتمال استقرار را دارند. همچنین، پیش‌بینی‌ها نشان داد که بیشترین احتمال حضور گونه در محدوده ارتفاعی بین 1200 تا 1400 متر از سطح دریا رخ می‌دهد. تحلیل اهمیت متغیرها نشان داد که دو عامل فیزیوگرافیک ارتفاع (26.1٪) و جهت شیب (19.2٪) در مجموع 3/45 درصد از تغییرات پراکنش گونه را تبیین می‌کنند. در میان متغیرهای اقلیمی، دمای متوسط فصل رویش با 4/18 درصد اهمیت نسبی، مهم‌ترین عامل شناخته شد. بررسی واکنش گونه نسبت به این متغیر نشان داد که احتمال حضور O. maculata در بازه دمایی صفر تا 18 درجه سانتی‌گراد به‌طور قابل توجهی بالاتر است و با افزایش دما به بیش از 18 درجه، حضور گونه کاهش می‌یابد. این نتایج گویای تأثیر معنی‌دار شرایط فیزیوگرافیک و اقلیمی بر الگوی پراکنش بالقوهاین گونه در منطقه مورد مطالعه است.
نتیجه گیری: در مجموع میتوان گفت که سهم متغیرهای مرتبط با شرایط فیزیوگرافیک منطقه مانند ارتفاع و جهت شیب در تناسب رویشگاه گونه مورد مطالعه در مقایسه با دیگر متغیرها بیشتر است. از این رو سازماندهی راهبردهایی برای حفاظت و احیای رویشگاههای گونه ثعلب در قالب برنامههای بلند مدت در این نواحی امکان استقرار و پراکنش رویشگاههای گونه را تضمین خواهد کرد و منجر به حفظ این گونه خاص و منحصر به فرد خواهد شد. از سوی دیگر، اتخاذ تمهیداتی جهت جلوگیری از توسعه زیرساخت‌ها، دخالتهای انسانی و تغییر در کاربری اراضی دراین مناطق نیز ضروری به نظر میرسد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
