مــــرتــــع

       این مطالعه به منظور تعیین رابطه بیوماس اندام هوایی و اندام زیر زمینی و ارزیابی تأثیر شدت‌های چرای دام بر کمیت بیوماس گونه  Bromus tomentellusدر منطقه حفاظت شده (قرق) و مناطق همجوار در شهرستان بیجار استان کردستان انجام شد. پس از تعیین سه منطقه نمونه­‌برداری به عنوان تیمارهای مختلف چرای دام (در مجاورت یکدیگر) و با در نظر گرفتن خصوصیات توپوگرافی یکسان تیمارها، نمونه­‌برداری از پوشش گیاهی در هر سه تیمار به روش تصادفی- سیستماتیک در قالب 20 پلات یک متر مربعی و در طول 2 ترانسکت عمود بر یکدیگر به طول 100 متر انجام شد. به منظور تعیین رابطه احتمالی میان وزن بیوماس اندام هوایی و اندام زیرزمینی در هر یک از تیمارها، از رگرسیون خطی ساده استفاده شد. مقایسه داده‌ها در سه تیمار از طریق تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون دانکن با استفاده از نرم­افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که رابطه رگرسیونی معنی‌داری بین بیوماس اندام هوایی و اندام زیرزمینی این گونه در تیمارهای مختلف برقرار است. افزایش شدت چرای دام منجر به کاهش معنی‌دار بیوماس اندام هوایی، اندام زیرزمینی و بیوماس کل گونه مورد ارزیابی گردیده است. بدین ترتیب که چرای متوسط و چرای سنگین نسبت به قرق (چرا نشده) به ترتیب معادل 37 و 80 درصد بیوماس اندام زیر زمینی را کاهش داده‌اند. از طرفی میزان متوسط بیوماس کل در تیمارهای قرق، چرای متوسط و چرای سنگین به ترتیب معادل 839، 75/488 و 88/132 کیلوگرم در هکتار برآورد شده است. هم‌چنین با افزایش شدت چرای دام سهم نسبی اندام هوایی کاهش و بر سهم نسبی اندام زیرزمینی افزوده شده است. سهم نسبی بیوماس اندام هوایی از بیوماس کل در تیمارهای قرق، چرای متوسط و چرای سنگین به ترتیب 97/54، 42/61 و 34/64 درصد و سهم اندام زیرزمینی 03/45، 58/38 و 66/35 درصد برآورد گردید. به­طور کلی شدت‌های مختلف چرای دام کاهش محسوسی بر بیوماس اندام هوایی و بیوماس اندام زیرزمینی گونه مذکور داشته‌اند، بنابراین توجه مدیران اکوسیستم‌های مرتعی را در جهت حفاظت خاک و جلوگیری از قهقرای این گونه مهم مرتعی ضروری می‌سازد.