چکیده: (1711 مشاهده)
سابقه و هدف: حفظ گونههای بومی هر منطقه به ویژه گونههای بومی در معرض انقراض یکی از نیازهای اساسی مدیریتی است و شناخت نیازهای اکولوژیک این گونه‌ها و ارتباط آن با عوامل محیطی از جمله اساسی‌ترین مطالعات در زمینه حفاظت از گونه‌ها به شمار می‌رود. تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل بوم شناختی مؤثر بر پراکنش گونه Tamarix androssowii Litv در استان اصفهان و بررسی ارتباط بین خصوصیات خاک و پوشش گیاهی رویشگاههای مختلف گونه گز در استان اصفهان به منظور شناسایی نیازهای زیستی و تعمیم به سایر مناطق خشک و نیمه خشک استان انجام شد.
مواد و روشها: در پژوهش حاضر، با توجه به پراکنش لکهای گونه گز خزری در استان اصفهان، با استفاده از داده‌های موجود در اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان، وضعیت رویشگاهی گز خزری (Tamarix androssowii) در چهار منطقه حبیب آباد، سجزی، خارا و منطقه شاخ کنار در استان اصفهان بررسی شد. در هر یک از مناطق مورد مطالعه و همچنین به منظور دسترسی به داده‌های دقیقتر و با توجه به بزرگی ابعاد پایه‌های درختچهای، 10 پلات (به ابعاد 10*10 متر مربع به صورت تصادفی) در نظر گرفته شد. نمونهبرداری خاک و ثبت مشخصات گیاهی از قبیل درصد تاج پوشش، تراکم و متوسط ارتفاع گونه انجام گرفت. ارتفاع از سطح دریا و شیب در همه پلات‌ها نیز ثبت گردید. نمونه‌های خاک در دو عمق ۳۰-0 و70-۳۰ سانتیمتر در ۴ تکرار (32 نمونه خاک از 16 پروفیل) برداشت شد و پارامترهای واکنش خاک، هدایت الکتریکی، مجموع کلسیم و منیزیم محلول، نسبت جذب سدیم، درصد گچ خاک، مواد خنثی شونده، درصد سدیم، درصد شن، رس و سیلت اندازه‌گیری شد. به منظور بررسی ارتباط گونه مورد مطالعه با عوامل محیطی از نرمافزارهایCANOCO 4.5 و PC-ordination استفاده شد. همچنین از آزمون مقایسه میانگین دانکن در سطح اطمینان پنج درصد در نرمافزار SPSS 25 استفاده شد.
نتایج: طبق دندروگرام می‌توان بیان کرد که این چهار منطقه مورد مطالعه بر اساس پلات‌های نمونهبرداری که شامل عوامل ادافیکی بودند، تفاوت اساسی ندارند و بنابراین هر چهار منطقه نمونهبرداری را می‌توان جزء یک رویشگاه برای گونه گز خزری لحاظ کرد. به طور کلی روند وضعیت عوامل در این دو عمق خاک خاصیت ذاتی این مناطق است و عموماً در افق دوم روند کاهشی نشان داد. تجزیه داده‌های پوشش گیاهی و متغیرهای محیطی با استفاده از روش PCA، ضمن ارائه یک تفسیر گرافیکی، به خوبی روابط بین تغییرات متغیرهای محیطی و نحوه پراکنش گونههای گیاهی را آشکار کرد. بیش‌ترین مقادیر ویژه، متعلق به دو محور اول رج‌بندی می‌باشد و محور اول و دوم جمعاً 7/86 درصد تغییرات را توجیه کرد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بافت خاک مناطق رویشی این گونه عمدتاً لومی‌شنی است. درصد گچ مؤثرترین عامل بر تراکم این گونه بوده است. همچنین درصد تاج پوشش و متوسط ارتفاع این گونه بیشتر متأثر از درصد سیلت و درصد رس خاک است. بررسی ویژگیهای خاک مناطق رویشی این گونه در دو عمق نمونهبرداری نشان داد که میزان هدایت الکتریکی و میزان سدیم در عمق اول نسبت به عمق دوم بیشتر بوده که علت آن تجزیه لاشبرگ گونه گز در عمق سطحی است.
نتیجهگیری: در مطالعات کاربردی، پوشش گیاهی به منظور نیل به اطلاعاتی برای حل مسائل اکولوژیکی در ارتباط با مدیریت و حفاظت اکوسیستمهای طبیعی جمعآوری و آنالیز میشود. با شناخت اجزاء منابع طبیعی و روابط حاکم بین آنها امکان ارائه برنامه مدون و علمی به منظور جلوگیری از سیر قهقهرایی منابع طبیعی فراهم میشود و با تعمیم نتایج حاصل در مناطق مشابه، می‌توان راهحل مناسبی در زمینه حفاظت از گونه ها ارائه کرد.
مواد و روشها: در پژوهش حاضر، با توجه به پراکنش لکهای گونه گز خزری در استان اصفهان، با استفاده از داده‌های موجود در اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان، وضعیت رویشگاهی گز خزری (Tamarix androssowii) در چهار منطقه حبیب آباد، سجزی، خارا و منطقه شاخ کنار در استان اصفهان بررسی شد. در هر یک از مناطق مورد مطالعه و همچنین به منظور دسترسی به داده‌های دقیقتر و با توجه به بزرگی ابعاد پایه‌های درختچهای، 10 پلات (به ابعاد 10*10 متر مربع به صورت تصادفی) در نظر گرفته شد. نمونهبرداری خاک و ثبت مشخصات گیاهی از قبیل درصد تاج پوشش، تراکم و متوسط ارتفاع گونه انجام گرفت. ارتفاع از سطح دریا و شیب در همه پلات‌ها نیز ثبت گردید. نمونه‌های خاک در دو عمق ۳۰-0 و70-۳۰ سانتیمتر در ۴ تکرار (32 نمونه خاک از 16 پروفیل) برداشت شد و پارامترهای واکنش خاک، هدایت الکتریکی، مجموع کلسیم و منیزیم محلول، نسبت جذب سدیم، درصد گچ خاک، مواد خنثی شونده، درصد سدیم، درصد شن، رس و سیلت اندازه‌گیری شد. به منظور بررسی ارتباط گونه مورد مطالعه با عوامل محیطی از نرمافزارهایCANOCO 4.5 و PC-ordination استفاده شد. همچنین از آزمون مقایسه میانگین دانکن در سطح اطمینان پنج درصد در نرمافزار SPSS 25 استفاده شد.
نتایج: طبق دندروگرام می‌توان بیان کرد که این چهار منطقه مورد مطالعه بر اساس پلات‌های نمونهبرداری که شامل عوامل ادافیکی بودند، تفاوت اساسی ندارند و بنابراین هر چهار منطقه نمونهبرداری را می‌توان جزء یک رویشگاه برای گونه گز خزری لحاظ کرد. به طور کلی روند وضعیت عوامل در این دو عمق خاک خاصیت ذاتی این مناطق است و عموماً در افق دوم روند کاهشی نشان داد. تجزیه داده‌های پوشش گیاهی و متغیرهای محیطی با استفاده از روش PCA، ضمن ارائه یک تفسیر گرافیکی، به خوبی روابط بین تغییرات متغیرهای محیطی و نحوه پراکنش گونههای گیاهی را آشکار کرد. بیش‌ترین مقادیر ویژه، متعلق به دو محور اول رج‌بندی می‌باشد و محور اول و دوم جمعاً 7/86 درصد تغییرات را توجیه کرد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بافت خاک مناطق رویشی این گونه عمدتاً لومی‌شنی است. درصد گچ مؤثرترین عامل بر تراکم این گونه بوده است. همچنین درصد تاج پوشش و متوسط ارتفاع این گونه بیشتر متأثر از درصد سیلت و درصد رس خاک است. بررسی ویژگیهای خاک مناطق رویشی این گونه در دو عمق نمونهبرداری نشان داد که میزان هدایت الکتریکی و میزان سدیم در عمق اول نسبت به عمق دوم بیشتر بوده که علت آن تجزیه لاشبرگ گونه گز در عمق سطحی است.
نتیجهگیری: در مطالعات کاربردی، پوشش گیاهی به منظور نیل به اطلاعاتی برای حل مسائل اکولوژیکی در ارتباط با مدیریت و حفاظت اکوسیستمهای طبیعی جمعآوری و آنالیز میشود. با شناخت اجزاء منابع طبیعی و روابط حاکم بین آنها امکان ارائه برنامه مدون و علمی به منظور جلوگیری از سیر قهقهرایی منابع طبیعی فراهم میشود و با تعمیم نتایج حاصل در مناطق مشابه، می‌توان راهحل مناسبی در زمینه حفاظت از گونه ها ارائه کرد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
