Rahimi Dehcheraghi M, Arzani H, Azarnivand H, Jafari M, Zare Chahoki M A. Rangeland suitability for grazing sheep, goats and wildlife in rangeland of Lar Absar in Mazandaran. مرتع 2022; 16 (1) :93-107
URL:
http://rangelandsrm.ir/article-1-974-fa.html
رحیمی دهچراغی معصومه، ارزانی حسین، آذرنیوند حسین، جعفری محمد، زارع چاهوکی محمدعلی. تناسب مرتع برای چرای گوسفند، بز و حیاتوحش (قوچ، میش، بز و کل وحشی) در مرتع لارآبسر مازندران. مرتع. 1401; 16 (1) :93-107
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-974-fa.html
گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
چکیده: (2700 مشاهده)
سابقه و هدف: تناسب مرتع برای چرای دام با امتیازدهی به معیارهای پوشش گیاهی، منابع آب و فرسایش خاک مورد ارزیابی قرار میگیرد. در این پژوهش تناسب مرتع لار آبسر در استان مازندران برای چرای دامهای اهلی و حیاتوحش علفخوار چراکننده از مرتع مورد بررسی قرار گرفت. محققین بسیاری شایستگی مرتع برای چرای گاو، گوسفند، بز و شتر را موردبررسی قرار دادند؛ اما تحقیقات بسیار کمی در خصوص چرای دام برای حیاتوحش (در کنار دامهای اهلی) انجام شده است. هدف از این پژوهش محاسبه تناسب واقعی مرتع برای چرای دام است تا مدیریت با کارایی بالا و اثربخشی بیشتر روی مرتع متمرکز گردد. کاری که در تحقیقات ذکرشده انجام نشده است.
مواد و روشها: پژوهش حاضر در بخشی از زیرحوزه آبخیز رودخانه هراز، استان مازندران، شهرستان آمل، بخش لاریجان، دهستان لاریجان سفلی، مرتع لار آبسر انجام شد. در تیرماه 1398 نمونهبرداری در منطقه معرف تیپهای گیاهی به روش تصادفی سیستماتیک با استقرار دو ترانسکت 100 متری و 10 پلات یک مترمربعی در هر تیپ گیاهی انجام شد؛ تولید گونههای گیاهی قابل چرای دام به روش قطع و توزین اندازهگیری شد. نوع و آمار حیاتوحش از اداره محیطزیست مازندران دریافت شد. نوع گیاهان مورداستفاده آنها نیز با پرسش از چوپانان تعیین گردید. تعیین خوشخوراکی گونههای گیاهی برای حیات وحش با استفاده از منابع مختلف صورت گرفت. ضرایب توصیه شده برای کلاس خوشخوراکی I،> 50/0، برای کلاس II، 30/0 و برای کلاس III، 20/0 در نظر گرفته شد. لیست گونههای گیاهی در هرتیپ نوشته شد و پس از اعمال ضرایب خوشخوراکی، درصد خوشخوراکی برای هر دام در هر تیپ به دست آمد.و مطابق با دستورالعمل فائو (1991) که توسط ارزانی و همکاران اصلاح شده است، امتیازدهی و ارزیابی صورت گرفت. در دستورالعمل فوقالذکر معیارهای پوشش گیاهی، منابع آب و فرسایش خاک موردبررسی قرار گرفتند.
نتایج: با توجه به بررسی لیست گونههای گیاهی مرتع لار آبسر تعداد 76 گونه گیاهی از 24 خانواده شناسایی شد؛ که از این تعداد خانواده Poaceae و Asteraceae به ترتیب با 13 و 12 گونه گیاهی بیشترین فراوانی را به خود اختصاص دادهاند. نتایج نشان میدهد خانواده گیاهان گندمیان و کاسنیان در میان سایر گیاهان غالبیت دارند. این گیاهان برای دام حایز اهمیت هستند (35)؛ و بخش زیادی از خوراک دام را تامین مینمایند (10). نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد پس از خانواده گندمیان و کاسنی، خانوادههای نعنائیان و بقولات در مرتع فراواناند. نتایج نشان داد تناسب تیپهای گیاهی مختلف برای چرای دام متفاوت است و عامل کاهشدهنده تناسب چرا (دام اهلی و حیاتوحش) شیب است. تیپ گیاهی 7 برای چرای انواع دامها خوب است و تیپ گیاهی 2 (Fe.ov-On.co) برای چرای گوسفند و برای سایر انواع دام متوسط است.
نتیجهگیری: با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق، به نظر میرسد مرتع لار آبسر تناسب لازم را برای چرای دامهای اهلی و حیات وحش دارد. حیات وحش چرا کننده از مرتع تنها به بز و کل وحشی و قوچ و میش وحشی محدود نمیشود؛ بلکه حیوانات دیگری نظیر گوزن، آهو و غیره نیز ممکن است در مراتع چرا کنند.. نزدیک بودن نتایج تناسب مرتع برای چرای دامهای اهلی و حیات وحش نشان از این دارد که گونه های گیاهی مورد علاقه هر دو دسته تقریباً مشابهاند و عاملی که سبب بروز تفاوت میشود شیب است که یک عامل توپوگرافی و محیطی است. لذا میتوان چنین نتیجهگیری کرد که چرای دام های اهلی و حیات وحش با هم امکان پذیر است و مدیریت میتواند با طبقهبندی شیب مرتع یک برنامهریزی صحیح با راندمان بالا را ارائه دهد.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي دریافت: 1399/11/24 | پذیرش: 1400/2/15 | انتشار: 1401/1/10