دوره 16، شماره 1 - ( 1-1401 )
جلد 16 شماره 1 صفحات 32-17 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Moghiminejad F, Tavili A, Jafari M, Shirvany A, Zare Chahoki M A. Investigating the effect of lead and cadmium on absorption of high consumption nutrients on Glycyrrhiza glabra. مرتع 2022; 16 (1) :17-32
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1102-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1102-fa.html
مقیمی نژاد فیروزه، طویلی علی، جعفری محمد، شیروانی انوشیروان، زارع چاهوکی محمدعلی. بررسی اثر فلزات سنگین سرب و کادمیم بر جذب عناصر غذایی پرمصرف در گیاه شیرین بیان ( Glycyrrhiza glabra L.). مرتع. 1401; 16 (1) :17-32
گروه احیا مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج
چکیده: (2557 مشاهده)
سابقه و هدف: سمیت فلزات سنگین و تجمع آنها در خاک، گیاه و زنجیره های غذایی یکی از اصلی ترین معضلات زیست محیطی و بهداشتی جوامع امروزی است. در بین فلزات سنگین سمی، کادمیم و سرب به دلیل دوام و پایداری در محیط زیست بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند در این راستا بررسی تاثیر این فلزات بر گیاهان مرتعی با ارزش دارویی و علوفه ای که از طریق مصرف انسان و دام وارد زنجیره غذایی می گردند از اهمیت خاصی برخوردار است. شیرین بیان با نام علمی Glycyrrhiza glabra L. یکی از این گونه های با ارزش است که به واسطه دارا بودن ترکیبات دارویی و غذایی مهم در ریشه و ریزوم آن در دنیا حائز اهمیت بوده و مورد توجه صنایع دارویی و غذایی قرار گرفته است. هدف از این مطالعه، بررسی اثر فلزات سنگین سرب و کادمیوم بر جذب عناصر غذایی پرمصرف و همچنین میزان انباشت این عناصر در بافت‌های گیاه شیرین بیان است.
مواد و روش‌ها: این تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو تیمار سرب و کادمیوم در 4 تکرار و 6 غلظت به صورت کشت گلدانی (مجموعاً 48 گلدان) اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل غلظت‌های صفر، 10 ، 20 ، 40 ، 80 و 160(ppm) برای کادمیوم و صفر، 50، 100،200، 400و 800 (ppm) برای سرب بودند. غلظت‌های مورد استفاده براساس جداول مربوط به استانداردهای میزان غلظت فلزات در خاک و محدودیت‌های ملی و سازمان جهانی بهداشت تعیین گردید نمک‌های مورد استفاده برای تهیه غلظت‌های تیمارها نمک نیترات سرب و نیترات کادمیوم (مرک) بودند. پس از تهیه بستر کاشت و اسپری نمودن محلول نمک فلزات سنگین سرب و کادمیوم با غلظت های فوق الذکر به خاک، ریزوم های شیرین بیان داخل گلدان ها کشت و به مدت 7 ماه در گلخانه تحت مراقبت و آبیاری قرار گرفتند و عناصر غذایی با توجه به نتایج تجزیه خاک درحد بهینه و بدون اثر بر تیمارهای گلدان‌ها (به صورت اسپری بر خود گیاه) مورد استفاده قرار گرفت. در نهایت نمونه های خاک و گیاه (در دو بخش اندام های هوایی و زیرزمینی) تهیه و جهت هضم اسیدی و استخراج سرب و کادمیوم به آزمایشگاه منتقل شد. همچنین جهت ارزیابی توانمندی گیاه شاخص‌های TF، BCF و BAC جهت ارزیابی توان انباشت این عناصر تعیین گردید
نتایج: مقایسه میانگین تیمارهای سرب و کادمیوم در غلظت های تحت بررسی نشان داد افزایش غلظت این دو عنصر در خاک اثر معنی داری بر مقدار عناصر پتاسیم، سدیم، منیزیم، کلسیم و ماده‌آلی در اندام های هوایی و زیرزمینی گیاه شیرین بیان نداشته است. در حالی که افزایش غلظت فلز کادمیوم در خاک، اثر معنی دارکاهنده بر مقدار این فلز در اندام های هوایی و زیرزمنی و میزان ازت در اندام هوایی داشته، همچنین افزایش غلظت سرب اثر معنی دار با روند متغییر بر مقدار این فلز در در اندام های هوایی و زیرزمینی و میزان فسفر و ازت در اندام هوایی به همراه داشته است. همچنین نتایج بررسی تیمارهای مورد مطالعه بر تجمع و انتقال کادمیوم و سرب در گیاه شیرین بیان نشان داد که در همه غلظت‌های تیمارهای کادمیوم (به جز غلظت 20 (ppm)) مقدار TF برای فلز کادمیوم کوچکتر از 1بوده ولی مقدار BAC و BCF بزرگتر از یک می‌باشد و در مورد فلز سرب در همه غلظت‌های مختلف تیمار سرب به جز غلظت‌های 200 و 800 (ppm) مقدار فاکتور انتقال بزرگتر از یک می‌باشد ولی مقادیر BAC و BCF در خصوص این دو تیمار بیشتر از یک می‌باشد. بنابراین گیاه شیرین بیان دارای توانایی مناسبی درگیاه استخراجی فلز سرب و گیاه تثبیتی فلز کادمیم می‌باشد
نتیجه‌گیری: بررسی تیمارهای مورد مطالعه بر تجمع و انتقال کادمیوم و سرب در گیاه شیرین بیان نشان داد این گیاه می‌تواند به عنوان یک گونه بیش اندوزگر در مورد این دو فلز سنگین، به ترتیب نقش گیاه تثبیتی و گیاه استخراجی را ایفا نماید. همچنین باتوجه به اینکه شیرین بیان در غلظت‌های موردبررسی در اندام هوایی از نظر ازت و فسفر در تیمار سرب و ازت در تیمار کادمیوم معنی‌دار شده است به نظر می‌رسد اگر آلودگی با مقدار بالا باشد بیشترین آلودگی در اندام هوایی تثبیت می‌شود و به لحاظ استفاده گیاهی که عمدتا از ریشه است، آسیبی وارد نمی‌کند ولی در صورتی که کادمیوم عامل آلوده کننده باشد چون ریشه عامل تثبیت کنندگی است استفاده مستقیم از ریشه گیاه به عنوان دارو می‌تواند خطرات سوء داشته باشد.
مواد و روش‌ها: این تحقیق در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو تیمار سرب و کادمیوم در 4 تکرار و 6 غلظت به صورت کشت گلدانی (مجموعاً 48 گلدان) اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل غلظت‌های صفر، 10 ، 20 ، 40 ، 80 و 160(ppm) برای کادمیوم و صفر، 50، 100،200، 400و 800 (ppm) برای سرب بودند. غلظت‌های مورد استفاده براساس جداول مربوط به استانداردهای میزان غلظت فلزات در خاک و محدودیت‌های ملی و سازمان جهانی بهداشت تعیین گردید نمک‌های مورد استفاده برای تهیه غلظت‌های تیمارها نمک نیترات سرب و نیترات کادمیوم (مرک) بودند. پس از تهیه بستر کاشت و اسپری نمودن محلول نمک فلزات سنگین سرب و کادمیوم با غلظت های فوق الذکر به خاک، ریزوم های شیرین بیان داخل گلدان ها کشت و به مدت 7 ماه در گلخانه تحت مراقبت و آبیاری قرار گرفتند و عناصر غذایی با توجه به نتایج تجزیه خاک درحد بهینه و بدون اثر بر تیمارهای گلدان‌ها (به صورت اسپری بر خود گیاه) مورد استفاده قرار گرفت. در نهایت نمونه های خاک و گیاه (در دو بخش اندام های هوایی و زیرزمینی) تهیه و جهت هضم اسیدی و استخراج سرب و کادمیوم به آزمایشگاه منتقل شد. همچنین جهت ارزیابی توانمندی گیاه شاخص‌های TF، BCF و BAC جهت ارزیابی توان انباشت این عناصر تعیین گردید
نتایج: مقایسه میانگین تیمارهای سرب و کادمیوم در غلظت های تحت بررسی نشان داد افزایش غلظت این دو عنصر در خاک اثر معنی داری بر مقدار عناصر پتاسیم، سدیم، منیزیم، کلسیم و ماده‌آلی در اندام های هوایی و زیرزمینی گیاه شیرین بیان نداشته است. در حالی که افزایش غلظت فلز کادمیوم در خاک، اثر معنی دارکاهنده بر مقدار این فلز در اندام های هوایی و زیرزمنی و میزان ازت در اندام هوایی داشته، همچنین افزایش غلظت سرب اثر معنی دار با روند متغییر بر مقدار این فلز در در اندام های هوایی و زیرزمینی و میزان فسفر و ازت در اندام هوایی به همراه داشته است. همچنین نتایج بررسی تیمارهای مورد مطالعه بر تجمع و انتقال کادمیوم و سرب در گیاه شیرین بیان نشان داد که در همه غلظت‌های تیمارهای کادمیوم (به جز غلظت 20 (ppm)) مقدار TF برای فلز کادمیوم کوچکتر از 1بوده ولی مقدار BAC و BCF بزرگتر از یک می‌باشد و در مورد فلز سرب در همه غلظت‌های مختلف تیمار سرب به جز غلظت‌های 200 و 800 (ppm) مقدار فاکتور انتقال بزرگتر از یک می‌باشد ولی مقادیر BAC و BCF در خصوص این دو تیمار بیشتر از یک می‌باشد. بنابراین گیاه شیرین بیان دارای توانایی مناسبی درگیاه استخراجی فلز سرب و گیاه تثبیتی فلز کادمیم می‌باشد
نتیجه‌گیری: بررسی تیمارهای مورد مطالعه بر تجمع و انتقال کادمیوم و سرب در گیاه شیرین بیان نشان داد این گیاه می‌تواند به عنوان یک گونه بیش اندوزگر در مورد این دو فلز سنگین، به ترتیب نقش گیاه تثبیتی و گیاه استخراجی را ایفا نماید. همچنین باتوجه به اینکه شیرین بیان در غلظت‌های موردبررسی در اندام هوایی از نظر ازت و فسفر در تیمار سرب و ازت در تیمار کادمیوم معنی‌دار شده است به نظر می‌رسد اگر آلودگی با مقدار بالا باشد بیشترین آلودگی در اندام هوایی تثبیت می‌شود و به لحاظ استفاده گیاهی که عمدتا از ریشه است، آسیبی وارد نمی‌کند ولی در صورتی که کادمیوم عامل آلوده کننده باشد چون ریشه عامل تثبیت کنندگی است استفاده مستقیم از ریشه گیاه به عنوان دارو می‌تواند خطرات سوء داشته باشد.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
