دوره 16، شماره 3 - ( 8-1401 )
جلد 16 شماره 3 صفحات 557-545 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Yari R, Farajollahi A, Heshmati G. Analysis of the most important problems of rangelands and presentation of management solutions from the viewpoint of stakeholders and experts (Case study: Chaharbagh rangelands of Golestan province). مرتع 2022; 16 (3) :545-557
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1123-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1123-fa.html
یاری رضا، فرج اللهی اصغر، حشمتی غلامعلی. تحلیل مهم ترین مشکلات مراتع و ارائه راهکارهای مدیریتی از دیدگاه بهره برداران و کارشناسان (مطالعه موردی: مراتع چهارباغ استان گلستان). مرتع. 1401; 16 (3) :545-557
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد
چکیده: (606 مشاهده)
سابقه و هدف: حفاظت از مراتع و ممانعت از تخریب این منابع باارزش، نیازمند عزم و تلاش جدی و اقدامات مناسبی است که استفاده پایدار و مدیریت جامع و یکپارچه مراتع فراهم گردد و این اقدامات و برنامهریزیها باید به گونهای باشد که بهرهبرداری بهینه و پایدار از مراتع در کنار رفع نیازها و شرایط بهرهبرداران صورت گیرد. شناخت مشکلات و چالشها و متعاقبا ارائه راهکارهای مدیریتی در مراتع، زمینه استفاده از پتانسیلها و کارکردهای مختلف در عرصههای وسیعی از اکوسیستمهای مرتعی را فراهم کرده و دستیابی به توسعه پایدار مراتع را تسهیل خواهد کرد. این تحقیق با هدف شناخت و اولویتبندی مهمترین مسائل و مشکلات عرصههای مرتعی منطقه چهارباغ استان گلستان و ارائه راهکارهای مدیریتی از دیدگاه بهرهبرداران و کارشناسان انجام شده است.
مواد و روشها: این پژوهش بر اساس هدف انجام تحقیق، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی-تحلیلی بود و با استفاده از روش پیمایشی و اسنادی به گردآوری دادهها میپردازد. جامعه آماری این پژوهش شامل کارشناسان خبره و آشنا با موضوع مورد بررسی در استان گلستان و بهرهبرداران مراتع منطقه مورد مطالعه بود. حجم نمونه به روش نمونهگیری در دسترس و غیرتصادفی تعیین شد و تعداد 31 نفر کارشناس و 38 نفر بهرهبردار در انجام این پژوهش همکاری و مشارکت داشتند. پس از طراحی سؤالات پرسشنامه و تایید روایی با استفاده از نظر کارشناسان و متخصصین مربوطه، برای تعیین سطح پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برای پرسشنامه بهرهبرداران و کارشناسان به ترتیب برابر 81 و 83/0 به دست آمد که نشان از پایایی مناسب پرسشنامهها داشت. به منظور شناخت مشکلات و مسائل موجود و ارائه راهکارها، با تکمیل پرسشنامه توسط بهرهبرداران و کارشناسان و استفاده از ضریب شاخص اهمیت (I) و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نتایج بدست آمده امتیازدهی و اولویتبندی شدند. چنانچه مقدار اثر خیلی زیاد و زیاد به عنوان عوامل تاثیرگذار شناسایی شدند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامعترین سیستمهای طراحی شده برای تصمیمگیری با معیارهای چندگانه است که با استفاده از نرمافزار Expert choice وزن و اهمیت هر معیار مشخص میشود.
نتایج: با توجه به ضریب اهمیت (Iindex)، مقدار اثر در طیف لیکرت و همچنین وزن هر مشکل، خشکسالی و کمبود بارش با مقدار شاخص اهمیت (3/98) و وزن (088/0)، عدمپرداخت خسارت توسط دولت در مواقع حادثه و خشکسالی (بیمهنبودن دام و مرتع) با مقدار شاخص اهمیت (3/83) و وزن (072/0) و تصمیمگیری فقط توسط مسئولین و عدممشارکت بهرهبرداران با مقدار شاخص اهمیت (80) و وزن (066/0) به ترتیب مهمترین مشکلات و مسائل موجود بوده و بیشترین مقدار شاخص اهمیت و وزن را به خود اختصاص دادند. از نظر کارشناسان، چرای بیرویه و تعداد بیش از حد دام مهمترین مشکل و مسئله و بیشترین مقدار شاخص اهمیت (7/81) و وزن (077/0) را به خود اختصاص داده است. پس از آن به ترتیب چرای زودرس و خارج از موقع با شاخص اهمیت (80) و وزن (076/0) و خروج نابههنگام دام با شاخص اهمیت (8/75) و وزن (072/0) قرار دارند. در راهکارهای ارئه شده بر اساس دیدگاه بهرهبرداران و کارشناسان، مدیریت چرای دام و اعطای تسهیلات برای خرید علوفه بخصوص در موقع خشکسالی بیشترین مقدار شاخص اهمیت (7/88) و بیشترین وزن (114/0) را به خود اختصاص داد و پس از آن به ترتیب آموزش بهرهبرداران به منظور کسب درآمد و اشتغالزایی از پتانسیل های گیاهان دارویی، صنعتی و خوراکی منطقه و همچنین افزایش درآمد بهرهبرداران از طریق اعطای اعتبارات و وام جهت خرید کندو و زنبورداری قرار دارند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج تحقیق، دلایل تخریب و مشکلات موجود در مراتع مذکور طبق نظر بهرهبرداران و کارشناسان به چهار دسته اصلی خشکسالی و در نتیجه کمبود منابع آب، ضعف مدیریت چرای دام، ضعفسازمانی و نبود قوانین و مقررات پیشگیرانه و مسائل اقتصادی و کمبود درآمد بهرهبرداران تقسیمبندی کرد. همچنین راهکارهای مدیریتی ارائه شده در این تحقیق را میتوان در ابعاد کلی مقابله با خشکسالی و کمبود بارش، اشتغالزایی و استفاده چندمنظوره از کارکردهای مختلف درقالب شرکتهای تعاونی، رعایت اصول مدیریت چرای دام و رعایت قوانین و مقررات وضعشده توسط مجریان طبقهبندی و تفکیک کرد. در نهایت با توجه به دیدگاههای غالبا مشترک بهرهبرداران و کارشناسان، میتوان با اطمینان بیشتری نتایج حاصل از ارائه مسائل و مشکلات و همچنین راهکارها را پذیرفت.
مواد و روشها: این پژوهش بر اساس هدف انجام تحقیق، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی-تحلیلی بود و با استفاده از روش پیمایشی و اسنادی به گردآوری دادهها میپردازد. جامعه آماری این پژوهش شامل کارشناسان خبره و آشنا با موضوع مورد بررسی در استان گلستان و بهرهبرداران مراتع منطقه مورد مطالعه بود. حجم نمونه به روش نمونهگیری در دسترس و غیرتصادفی تعیین شد و تعداد 31 نفر کارشناس و 38 نفر بهرهبردار در انجام این پژوهش همکاری و مشارکت داشتند. پس از طراحی سؤالات پرسشنامه و تایید روایی با استفاده از نظر کارشناسان و متخصصین مربوطه، برای تعیین سطح پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که برای پرسشنامه بهرهبرداران و کارشناسان به ترتیب برابر 81 و 83/0 به دست آمد که نشان از پایایی مناسب پرسشنامهها داشت. به منظور شناخت مشکلات و مسائل موجود و ارائه راهکارها، با تکمیل پرسشنامه توسط بهرهبرداران و کارشناسان و استفاده از ضریب شاخص اهمیت (I) و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نتایج بدست آمده امتیازدهی و اولویتبندی شدند. چنانچه مقدار اثر خیلی زیاد و زیاد به عنوان عوامل تاثیرگذار شناسایی شدند. فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامعترین سیستمهای طراحی شده برای تصمیمگیری با معیارهای چندگانه است که با استفاده از نرمافزار Expert choice وزن و اهمیت هر معیار مشخص میشود.
نتایج: با توجه به ضریب اهمیت (Iindex)، مقدار اثر در طیف لیکرت و همچنین وزن هر مشکل، خشکسالی و کمبود بارش با مقدار شاخص اهمیت (3/98) و وزن (088/0)، عدمپرداخت خسارت توسط دولت در مواقع حادثه و خشکسالی (بیمهنبودن دام و مرتع) با مقدار شاخص اهمیت (3/83) و وزن (072/0) و تصمیمگیری فقط توسط مسئولین و عدممشارکت بهرهبرداران با مقدار شاخص اهمیت (80) و وزن (066/0) به ترتیب مهمترین مشکلات و مسائل موجود بوده و بیشترین مقدار شاخص اهمیت و وزن را به خود اختصاص دادند. از نظر کارشناسان، چرای بیرویه و تعداد بیش از حد دام مهمترین مشکل و مسئله و بیشترین مقدار شاخص اهمیت (7/81) و وزن (077/0) را به خود اختصاص داده است. پس از آن به ترتیب چرای زودرس و خارج از موقع با شاخص اهمیت (80) و وزن (076/0) و خروج نابههنگام دام با شاخص اهمیت (8/75) و وزن (072/0) قرار دارند. در راهکارهای ارئه شده بر اساس دیدگاه بهرهبرداران و کارشناسان، مدیریت چرای دام و اعطای تسهیلات برای خرید علوفه بخصوص در موقع خشکسالی بیشترین مقدار شاخص اهمیت (7/88) و بیشترین وزن (114/0) را به خود اختصاص داد و پس از آن به ترتیب آموزش بهرهبرداران به منظور کسب درآمد و اشتغالزایی از پتانسیل های گیاهان دارویی، صنعتی و خوراکی منطقه و همچنین افزایش درآمد بهرهبرداران از طریق اعطای اعتبارات و وام جهت خرید کندو و زنبورداری قرار دارند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج تحقیق، دلایل تخریب و مشکلات موجود در مراتع مذکور طبق نظر بهرهبرداران و کارشناسان به چهار دسته اصلی خشکسالی و در نتیجه کمبود منابع آب، ضعف مدیریت چرای دام، ضعفسازمانی و نبود قوانین و مقررات پیشگیرانه و مسائل اقتصادی و کمبود درآمد بهرهبرداران تقسیمبندی کرد. همچنین راهکارهای مدیریتی ارائه شده در این تحقیق را میتوان در ابعاد کلی مقابله با خشکسالی و کمبود بارش، اشتغالزایی و استفاده چندمنظوره از کارکردهای مختلف درقالب شرکتهای تعاونی، رعایت اصول مدیریت چرای دام و رعایت قوانین و مقررات وضعشده توسط مجریان طبقهبندی و تفکیک کرد. در نهایت با توجه به دیدگاههای غالبا مشترک بهرهبرداران و کارشناسان، میتوان با اطمینان بیشتری نتایج حاصل از ارائه مسائل و مشکلات و همچنین راهکارها را پذیرفت.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
