دوره 16، شماره 3 - ( 8-1401 )
جلد 16 شماره 3 صفحات 634-620 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Abbasikesbi M, Erfanzadeh R, Fattahi B, Sher A. Variability of Life form and chorology of soil seed bank of Gamasiab river riparian with distance from the river. مرتع 2022; 16 (3) :620-634
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1139-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1139-fa.html
عباسی کسبی مریم، عرفانزاده رضا، فتاحی بختیار، شر آنا. تغییرپذیری طیف زیستی و کورولوژی بانک بذر خاک حاشیه رودخانه گاماسیاب با فاصله از رودخانه. مرتع. 1401; 16 (3) :620-634
گروه مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس، نور
چکیده: (1095 مشاهده)
سابقه و هدف: پوشش گیاهی حاشیه رودخانه جزو پایدارترین پوشش روزمینی است که منبع غذایی مناسب برای دامهاست. با توجه به تخریب اکوسیستم حاشیه رودخانه و چرای بیش از حد دام از این بومسازگان، مطالعه بانک بذر خاک به منظور شناسایی ظرفیت آن در جهت احیا پوشش گیاهی تخریبیافته لازم و ضروری است.
مواد و روشها: تحقیق حاضر به منظور بررسی بانک بذر حاشیه رودخانه گاماسیاب شهرستان نهاوند واقع دراستان همدان انجام شد. ابتدا با استفاده از نقشه‌های گوگل ارث، 5 سایت نمونه برداری در هر دو طرف رودخانه مشخص شد. نمونه‌برداری از خاک جهت مطالعه بانک بذر به روش سیستماتیک با استفاده از ترانسکت و کوادرات انجام پذیرفت. در هر سایت یک ترانسکت عمود بر جریان رودخانه و در طول ترانسکت حداقل 6 پلات 4متر مربعی (در هر طرف رودخانه سه عدد) مستقر شد و نمونه‌برداری از خاک از دو عمق 5-0 و 10- 5 سانتی متر در هر پلات انجام گرفت. سپس نمونه های خاک برای کشت به گلخانه منتقل شدند. بانک بذر با روش جوانه زنی بررسی و بذوری که جوانه می زدند، شناسایی و به قرار ذیل طبقه بندی و بررسی شدند. گیاهان ازنظر طول عمر (یکساله و چند ساله)، فرم رویشی (علفی و چوبی)، شکل زیستی (کریپتوفیت، تروفیت، کاموفیت، همیکریپتوفیت، فانروفیت) و کورولوژی شامل ایران تورانی( IT )، جهان وطنی(COSM )، اروپا سیبری (ES ) چند ناحیه ای (PL )، مدیترانهای (M)، ایران تورانی- مدیترانهای (IT,M)، ایران تورانی- اروپا سیبری (IT, ES) ایران تورانی – اروپا سیبری – مدیترانه ای (IT,ES,M) و ایران تورانی- اروپا سیبری- صحرا (IT,ES,SS) بررسی شدند. سپس هر یک از موارد فوق با عامل فاصله از مرکز رودخانه در سه بازه 0-10، 10-20 و 20-30 متری از رودخانه با آنالیز واریانس یکطرفه (ANOVA) مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
نتایج: در مجموع84 گونه شامل 20 تیره و 65 جنس مشاهده شد که بیشترین آن مربوط به خانواده Gramineae (29گونه) و Compositeae (18 گونه) بود. گیاهان یکساله، چند ساله ، گیاهان علفی و چوبی، به ترتیب 91/67 درصد، 08/32 درصد، 68/98 درصد، 31/1 درصد بانک بذر را در عمق اول به خود اختصاص دادند و در عمق دوم گیاهان یکساله 42/65 درصد، گیاهان چند ساله 57/34 درصد و به لحاظ شکل زیستی گیاهان علفی 100درصد را دارا بودند. همچنین تروفیتها90/63 درصد و همیکریپتوفیتها 26 درصد بیشترین درصد بانک بذر را داشتند. گیاهان COSM 83/35 درصد ، IT 01/24 درصد و PL 91/11 درصد را به خود اختصاص دادند. گیاهان یکساله درعمق اول بانک بذر 0-5 سانتیمتری بیشترین مقدار در فاصله 0-10متری از رودخانه و کمترین مقدار را در فاصله 10-20 متری مشاهده شدند. در عمق دوم 5-10 سانتیمتری گیاهان یکساله و علفی بالاترین مقدار را در فاصله 30-20 متری از رودخانه و کمترین مقدار را در فاصله 10-0 متری داشتند. تروفیتها بیشترین مقدار را در فاصله 0-10 متری و کمترین مقدار را در 20-30 فاصله داشتند. در خصوص پراکنش جغرافیایی بانک بذر عمق اول و دوم عناصر چند ناحیهای در فاصله 0-10 متری بیشترین مقدار و در فاصله 20-30 متری کمترین مقدار را داشتند و بعد از آن عناصر ایران تورانی در عمق اول و دوم بالاترین مقدار را در فاصله 20-30 متری و کمترین مقدار را در فاصله 0-10 متری به خود اختصاص دادند.
بحث و نتیجه گیری: بیشتر بودن تعداد گونه گرامینه سبب افزایش تراکم بانک بذر گونههای یکساله علفی شده است و گیاهان چوبی نیز فقط در عمق اول بانک بذر مشاهده شدکه دلیل آن را میتوان به درشت بودن بذرهای درختی نسبت داد که در عمق اول باقی میمانند و به اعماق نمیتوانند نفوذ کنند و دچار فساد یا زوال شده یا توسط بذر خواران مورد استفاده قرار میگیرد (زودگذر بودن بذور درختان). تروفیتها بالاترین مقدار طیف زیستی را داشت که به خاطر تولید بذر بسیار فراوان و کوچک بودن اندازه بذر با شانس و تعداد بیشتری در خاک میتوانند نفوذ کنند. حضور بالای عناصر چند ناحیهای در ترکیب گیاهی بانک بذر خاک میتواند بدلیل حضور فراوان عناصر گیاهی پیشاهنگ و مراحل اولیه توالی باشد که بدلیل کم نیاز بودن و برخورداری از دامنه بومشناختی گسترده در طیف وسیعی از سرزمینهای گیاهی حضور یافته و تعلق خاصی را به یک اقلیم مشخص و یا جغرافیای گیاهی نشان نمیدهند. بالاترین مقدار عناصر چند ناحیهای در لبه رودخانه به دلیل درصد بالای گونه Cynodon dactylon بود. نتایج این تحقیق نشان داد که جهت احیای پوشش گیاهی میتوان از بانک بذرخاک استفاده نمود. احیاء کرانرودی تخریب یافته با قرق به دلیل حضور گونه های گیاهی خوشوراکی مثل Alopecurus myosuroides ,Trifolium repens و Bothriochloa ischaemum امکان پذیر است.
مواد و روشها: تحقیق حاضر به منظور بررسی بانک بذر حاشیه رودخانه گاماسیاب شهرستان نهاوند واقع دراستان همدان انجام شد. ابتدا با استفاده از نقشه‌های گوگل ارث، 5 سایت نمونه برداری در هر دو طرف رودخانه مشخص شد. نمونه‌برداری از خاک جهت مطالعه بانک بذر به روش سیستماتیک با استفاده از ترانسکت و کوادرات انجام پذیرفت. در هر سایت یک ترانسکت عمود بر جریان رودخانه و در طول ترانسکت حداقل 6 پلات 4متر مربعی (در هر طرف رودخانه سه عدد) مستقر شد و نمونه‌برداری از خاک از دو عمق 5-0 و 10- 5 سانتی متر در هر پلات انجام گرفت. سپس نمونه های خاک برای کشت به گلخانه منتقل شدند. بانک بذر با روش جوانه زنی بررسی و بذوری که جوانه می زدند، شناسایی و به قرار ذیل طبقه بندی و بررسی شدند. گیاهان ازنظر طول عمر (یکساله و چند ساله)، فرم رویشی (علفی و چوبی)، شکل زیستی (کریپتوفیت، تروفیت، کاموفیت، همیکریپتوفیت، فانروفیت) و کورولوژی شامل ایران تورانی( IT )، جهان وطنی(COSM )، اروپا سیبری (ES ) چند ناحیه ای (PL )، مدیترانهای (M)، ایران تورانی- مدیترانهای (IT,M)، ایران تورانی- اروپا سیبری (IT, ES) ایران تورانی – اروپا سیبری – مدیترانه ای (IT,ES,M) و ایران تورانی- اروپا سیبری- صحرا (IT,ES,SS) بررسی شدند. سپس هر یک از موارد فوق با عامل فاصله از مرکز رودخانه در سه بازه 0-10، 10-20 و 20-30 متری از رودخانه با آنالیز واریانس یکطرفه (ANOVA) مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.
نتایج: در مجموع84 گونه شامل 20 تیره و 65 جنس مشاهده شد که بیشترین آن مربوط به خانواده Gramineae (29گونه) و Compositeae (18 گونه) بود. گیاهان یکساله، چند ساله ، گیاهان علفی و چوبی، به ترتیب 91/67 درصد، 08/32 درصد، 68/98 درصد، 31/1 درصد بانک بذر را در عمق اول به خود اختصاص دادند و در عمق دوم گیاهان یکساله 42/65 درصد، گیاهان چند ساله 57/34 درصد و به لحاظ شکل زیستی گیاهان علفی 100درصد را دارا بودند. همچنین تروفیتها90/63 درصد و همیکریپتوفیتها 26 درصد بیشترین درصد بانک بذر را داشتند. گیاهان COSM 83/35 درصد ، IT 01/24 درصد و PL 91/11 درصد را به خود اختصاص دادند. گیاهان یکساله درعمق اول بانک بذر 0-5 سانتیمتری بیشترین مقدار در فاصله 0-10متری از رودخانه و کمترین مقدار را در فاصله 10-20 متری مشاهده شدند. در عمق دوم 5-10 سانتیمتری گیاهان یکساله و علفی بالاترین مقدار را در فاصله 30-20 متری از رودخانه و کمترین مقدار را در فاصله 10-0 متری داشتند. تروفیتها بیشترین مقدار را در فاصله 0-10 متری و کمترین مقدار را در 20-30 فاصله داشتند. در خصوص پراکنش جغرافیایی بانک بذر عمق اول و دوم عناصر چند ناحیهای در فاصله 0-10 متری بیشترین مقدار و در فاصله 20-30 متری کمترین مقدار را داشتند و بعد از آن عناصر ایران تورانی در عمق اول و دوم بالاترین مقدار را در فاصله 20-30 متری و کمترین مقدار را در فاصله 0-10 متری به خود اختصاص دادند.
بحث و نتیجه گیری: بیشتر بودن تعداد گونه گرامینه سبب افزایش تراکم بانک بذر گونههای یکساله علفی شده است و گیاهان چوبی نیز فقط در عمق اول بانک بذر مشاهده شدکه دلیل آن را میتوان به درشت بودن بذرهای درختی نسبت داد که در عمق اول باقی میمانند و به اعماق نمیتوانند نفوذ کنند و دچار فساد یا زوال شده یا توسط بذر خواران مورد استفاده قرار میگیرد (زودگذر بودن بذور درختان). تروفیتها بالاترین مقدار طیف زیستی را داشت که به خاطر تولید بذر بسیار فراوان و کوچک بودن اندازه بذر با شانس و تعداد بیشتری در خاک میتوانند نفوذ کنند. حضور بالای عناصر چند ناحیهای در ترکیب گیاهی بانک بذر خاک میتواند بدلیل حضور فراوان عناصر گیاهی پیشاهنگ و مراحل اولیه توالی باشد که بدلیل کم نیاز بودن و برخورداری از دامنه بومشناختی گسترده در طیف وسیعی از سرزمینهای گیاهی حضور یافته و تعلق خاصی را به یک اقلیم مشخص و یا جغرافیای گیاهی نشان نمیدهند. بالاترین مقدار عناصر چند ناحیهای در لبه رودخانه به دلیل درصد بالای گونه Cynodon dactylon بود. نتایج این تحقیق نشان داد که جهت احیای پوشش گیاهی میتوان از بانک بذرخاک استفاده نمود. احیاء کرانرودی تخریب یافته با قرق به دلیل حضور گونه های گیاهی خوشوراکی مثل Alopecurus myosuroides ,Trifolium repens و Bothriochloa ischaemum امکان پذیر است.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
