دوره 16، شماره 4 - ( 12-1401 )
جلد 16 شماره 4 صفحات 845-830 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Siahmansour R, kamali N. Changes in vegetation parameters due to fire (Case study: woody rangelands of Veysian site in Lorestan province). مرتع 2023; 16 (4) :830-845
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1160-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1160-fa.html
سیاه منصور رضا، کمالی نادیا. تغییرات پارامترهای پوشش‌گیاهی بر اثر آتش‌سوزی (مطالعه موردی: مراتع زیراشکوب سایت ویسیان لرستان). مرتع. 1401; 16 (4) :830-845
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد
چکیده: (677 مشاهده)
سابقه و هدف: آتش‌سوزی با تغییر جوامع گیاهی پایدار، تغییر تنوع ژنتیکی وکاهش گونه‌های گیاهی و جانوری، شاخص‌های کمی و کیفی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بر توالی و مراحل آن موثر است. اثرات فاحش آتش‌سوزی‌ها بر کاهش حفاظت‌خاک، تولید و تغییرات خوشخوراکی گیاهان، شرایط دامداری، چالش در معیشت بهره‌برداران، اختلال در چرخه‌های اکوسیستم و در مقیاس وسیع تاثیر بر تغییراقلیم، بر حساسیت موضوع می‌افزاید. بنابراین، آتش‌سوزی کنترل نشده در عرصه‌های طبیعی یک خطر اکولوژیکی و اقتصادی است و اثرات عمیقی بر پوشش گیاهی، خاک و تولیدات اقتصادی کشور دارد. از این رو، آشنایی اثرات آتش‌سوزی ضروری بنظر می‌رسد.
مواد و روش‌ها: برای انجام این مطالعه، ابتدا سایت ویسیان با ارتفاع متوسط 1580متر از سطح دریا و متوسط بارش سالانه mm470 انتخاب شد. سپس چهار عدد ترانسکت 200 متری با فاصله 100 متر از یکدیگر و 10 کوادرات یک متر مربعی ثابت بر روی هر یک از آن‌ها، واحدهای نمونه در هر عرصه را تشکیل داد. این واحد نمونه عینا در عرصه‌ای هم‌تیپ و متجانس در منطقه بلافصل آن‌که از آتش‌سوزی مصون مانده است و عرصه شاهد نامیده می‌شود، نیز با همان کیفیت اجرا گردید. این سایت در سال 90 و 95 به‌طور عمد برای دومین بار مورد آتش‌سوزی قرار گرفت و در سال‌های 97 و 98 آماربرداری از آن صورت پذیرفت. در این سایت تعداد 80 کوادردات یک متر مربعی در هر سال و در نهایت 160 پلات در دو سال و در دو عرصه شاهد و تیمار مورد مطالعه قرار گرفت. پس از نمونه‌برداری داده‌ها نرمال شده و با استفاده از T-TESTو ANOVAدر محیط نرم‌افزاری SPSS نسخه 22 آنالیز و مقایسه میانگین داده‌ها با استفاده از روشDUNCAN انجام پذیرفت.
نتایج: در این تحقیق مقایسه کلی عرصه‌های شاهد و تیمار در کل سایتها نشان می‌دهد که بین تیمارهای شاهد و آتش‌سوزی در سطح 1% اختلاف معنی‌دار وجود دارد یا بعبارتی آتش‌سوزی توانسته است تغییرات عمده‌ای از نظر شاخص‌های کمی و کیفی در سایتها ایجاد نماید. آتش‌سوزی به طوری آشکار پهن‌برگان علفی را نسبت به گندمیان با توجه به کاهش کلی تاج‌پوشش و تولید، به‌طور نسبی افزایش داده است. گونه غالب در این فرم رویشی گونه یکساله Coronilla scorpioides (L.) Koch، می‌باشد که پس از آتش‌سوزی نسبت به سایر گونه‌ها غلبه یافته است. همچنین آتش‌سوزی باعث تنزل طبقه وضعیت مرتع از متوسط به فقیر و گرایش وضعیت از امتیاز 22+ در شاهد به 1+ در تیمار آتش‌سوزی شده است. با توجه به افزایش سالانه بارش از mm356 در سال اول به mm 778 در سال دوم، آمار نشان می‌دهد که مقدار تولید به ترتیب از مقدار 1276به 1454 کیلوگرم در هکتار (178 کیلوگرم) در شاهد افزایش داشته است، در حالی‌که عرصه آتش‌سوزی 2 کیلوگرم کاهش یافته است.
نتیجه‌گری: پوشش سطح خاک و کیفیت آن از مهمترین فاکتورهای حفظ سلامت خاک مرتع و کاهش فرسایش و جلوگیری از فرسایش پاشمانی است. مقاومت به آتش در گونه‌های مختلف در یک فرم رویشی متفاوت است. گونه‌های گیاهی که بذر آن‌ها بشکلی است که توسط باد راحت تر جابجا می‌شوند موفقیت بیشتری در استقرار مجدد در عرصه آتش‌سوزی دارند و این نکته مستقل از فرم رویشی آن‌هاست. در این تحقیق آتش‌سوزی بمثابه آماده‌سازی عرصه برای کاشت گیاهان است بنابراین احیاء عرصه‌های آتش‌سوزی با گونه‌های مرغوب یک ضرورت است. آتش‌سوزی جنبه‌های مثبت خاک و پوشش گیاهی را از بین می‌برد و مدیریت عرصه‌های سوخته بسیار تخصصی و حساس است. بنابراین با توجه به شرایط موجود ایجاد آتش چه عمدی و چه سهوی در این ناحیه رویشی ایران، توصیه نمی‌شود.
مواد و روش‌ها: برای انجام این مطالعه، ابتدا سایت ویسیان با ارتفاع متوسط 1580متر از سطح دریا و متوسط بارش سالانه mm470 انتخاب شد. سپس چهار عدد ترانسکت 200 متری با فاصله 100 متر از یکدیگر و 10 کوادرات یک متر مربعی ثابت بر روی هر یک از آن‌ها، واحدهای نمونه در هر عرصه را تشکیل داد. این واحد نمونه عینا در عرصه‌ای هم‌تیپ و متجانس در منطقه بلافصل آن‌که از آتش‌سوزی مصون مانده است و عرصه شاهد نامیده می‌شود، نیز با همان کیفیت اجرا گردید. این سایت در سال 90 و 95 به‌طور عمد برای دومین بار مورد آتش‌سوزی قرار گرفت و در سال‌های 97 و 98 آماربرداری از آن صورت پذیرفت. در این سایت تعداد 80 کوادردات یک متر مربعی در هر سال و در نهایت 160 پلات در دو سال و در دو عرصه شاهد و تیمار مورد مطالعه قرار گرفت. پس از نمونه‌برداری داده‌ها نرمال شده و با استفاده از T-TESTو ANOVAدر محیط نرم‌افزاری SPSS نسخه 22 آنالیز و مقایسه میانگین داده‌ها با استفاده از روشDUNCAN انجام پذیرفت.
نتایج: در این تحقیق مقایسه کلی عرصه‌های شاهد و تیمار در کل سایتها نشان می‌دهد که بین تیمارهای شاهد و آتش‌سوزی در سطح 1% اختلاف معنی‌دار وجود دارد یا بعبارتی آتش‌سوزی توانسته است تغییرات عمده‌ای از نظر شاخص‌های کمی و کیفی در سایتها ایجاد نماید. آتش‌سوزی به طوری آشکار پهن‌برگان علفی را نسبت به گندمیان با توجه به کاهش کلی تاج‌پوشش و تولید، به‌طور نسبی افزایش داده است. گونه غالب در این فرم رویشی گونه یکساله Coronilla scorpioides (L.) Koch، می‌باشد که پس از آتش‌سوزی نسبت به سایر گونه‌ها غلبه یافته است. همچنین آتش‌سوزی باعث تنزل طبقه وضعیت مرتع از متوسط به فقیر و گرایش وضعیت از امتیاز 22+ در شاهد به 1+ در تیمار آتش‌سوزی شده است. با توجه به افزایش سالانه بارش از mm356 در سال اول به mm 778 در سال دوم، آمار نشان می‌دهد که مقدار تولید به ترتیب از مقدار 1276به 1454 کیلوگرم در هکتار (178 کیلوگرم) در شاهد افزایش داشته است، در حالی‌که عرصه آتش‌سوزی 2 کیلوگرم کاهش یافته است.
نتیجه‌گری: پوشش سطح خاک و کیفیت آن از مهمترین فاکتورهای حفظ سلامت خاک مرتع و کاهش فرسایش و جلوگیری از فرسایش پاشمانی است. مقاومت به آتش در گونه‌های مختلف در یک فرم رویشی متفاوت است. گونه‌های گیاهی که بذر آن‌ها بشکلی است که توسط باد راحت تر جابجا می‌شوند موفقیت بیشتری در استقرار مجدد در عرصه آتش‌سوزی دارند و این نکته مستقل از فرم رویشی آن‌هاست. در این تحقیق آتش‌سوزی بمثابه آماده‌سازی عرصه برای کاشت گیاهان است بنابراین احیاء عرصه‌های آتش‌سوزی با گونه‌های مرغوب یک ضرورت است. آتش‌سوزی جنبه‌های مثبت خاک و پوشش گیاهی را از بین می‌برد و مدیریت عرصه‌های سوخته بسیار تخصصی و حساس است. بنابراین با توجه به شرایط موجود ایجاد آتش چه عمدی و چه سهوی در این ناحیه رویشی ایران، توصیه نمی‌شود.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
