Sadeghi S H, Kalehoee M, Bahlakeh M, Noor A, Payfeshordeh A, Havassi M, et al . A Biological Management Model for Controlling Soil Erosion in Rangelands of the Kojour Watershed, Mazandaran Province, Iran. مرتع 2024; 18 (1) :23-41
URL:
http://rangelandsrm.ir/article-1-1203-fa.html
صادقی سیدحمیدرضا، کله هویی مهین، بهلکه مرجان، نوری علی، پای فشرده آراسته، هواسی معصومه، و همکاران.. مدیریت زیستی فرسایش خاک در مراتع حوزه آبخیز کجور، استان مازندران. مرتع. 1403; 18 (1) :23-41
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1203-fa.html
گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور
چکیده: (286 مشاهده)
سابقه و هدف: مسئله فرسایش خاک و تولید رسوب در آبخیز میتواند مشکلات چالشبرانگیزی در مسائل محیطزیستی، اقتصادی-اجتماعی ایجاد کند. آگاهی از الگوهای توزیع مکانی و زمانی فرسایش خاک، اقدامی مؤثر بهمنظور تعیین برنامهها و اولویتبندی راهکارها در جهت اجرای برنامههای حفاظت خاک در سطح حوزه آبخیز است. حال با توجه به اینکه روشهای زیستی مبتنی بر شرایط حاکم بر بومسازگان است، اهمیت ویژهای در مهار فرسایش خاک در مراحل ابتدایی دارد. باوجوداین، استقبال لازم از مدیریت زیستی فرسایش خاک به سبب عدم الگوی اجرایی مناسب توسط کارشناسان اجرایی صورت نگرفته است. ازاینرو، پژوهش حاضر باهدف مدیریت زیستی فرسایش در بخش مرتعی حوزه آبخیز کجور واقع در استان مازندران به سبب غلبه فرسایش توزیعی و قابل مدیریت انجام شد.
مواد و روشها: به همین منظور ابتدا واحدهای کاری از تلفیق لایههای ارتفاع از سطح دریا، شیب و زمینشناسی در حوزه آبخیز کجور تعیین شد. سپس وضعیت فرسایش خاک بر اساس جدول امتیازدهی عوامل هفتگانه مدل BLM، در واحدهای کاری مرتعی بر اساس بازدید میدانی، تفسیر تصاویر ماهوارهای و نظرات کارشناسی تکمیل شد. در مرحله بعد بهمنظور مقایسه اندازهگیری میدانی و استفاده از دادههای سنجشازدور، نقشه شاخص سطح برگ تهیه شد. سپس منحنی آمبروترمیک و هایترگراف و نقشه اقلیمی-زیستی برای آبخیز موردمطالعه تهیه و درنهایت با استفاده از رویکرد استفاده تلفیقی از گونههای رقابتی (C)، گونههای مقاوم به تنش (S) و پیشتاز (R)، گونههای مناسب از مجموعه فهرست گونههای غالب منطقه ارائه شد.
نتایج: ابتدا در مجموع 15 واحد کاری در کل حوزه آبخیز کجور مشخص و برنامه اجرایی اقدامات مدیریتی زیستی تنها در شش زیرآبخیز با غلبه پوشش مرتعی متمرکز شد. ارزیابی جدول BLM با توجه به واحدهای کاری مرتعی نشان داد از بین شش واحد کاری مرتعی حوزه آبخیز کجور، سه واحد کاری در وضعیت فرسایشی کم و سه واحد کاری در وضعیت فرسایشی متوسط است. علاوه بر آن، وضعیت کلی فرسایش خاک در بخش مرتعی آبخیز مطالعاتی با امتیاز 16/37 در طبقه کم قرارگرفته است. همچنین بررسی نقشههای سیمای فرسایش و شاخص بهدستآمده حاکی از تطابق اندازهگیریهای میدانی با دادههای سنجشازدور داشت. مطابق نمودار آمبروترمیک ماههای خرداد تا شهریور خشک بوده و دراینبین ماه مرداد خشکترین ماه سال در منطقه موردمطالعه بوده است. همچنین کشیدگی منحنی هایترگراف حاکی از دامنه تغییرات دمایی زیاد و تغییرات بارش یکنواختتر در منطقه است. در همین راستا توزیع مساحت در چهار طبقه اقلیمی-زیستی سطح حوزه آبخیز کجور به یکمیزان است و با توجه به طبقات باید برنامهریزی و مدیریت فرسایش موردتوجه قرار گیرد. در ادامه گونهها با توجه به رویکرد CSR شامل پولک، جاروعلفی، درمنه دشتی، شبدر قرمز و علف بره انتخاب و پهنهبندی استفاده از آنها ارائه شد.
نتیجهگیری: پژوهش حاضر باهدف ارائه الگوی اقدامات مدیریتی زیستی فرسایش در بخش مرتعی حوزه آبخیز کجور انجام شد. نتایج بهدستآمده حاکی از آن است که میتوان فرسایش خاک را در 40 درصد از مساحت اراضی مرتعی از طریق روشهای مبتنی بر اقدامات مدیریتی زیستی مهار کرد. شایانذکر است استفاده از اقدامات مدیریتی زیستی فرسایش نیازمند بررسیهای جامع و همهجانبهای است که میبایست با در نظر گرفتن بخشهای مختلف بومسازگان آن را موردتوجه قرارداد.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي دریافت: 1402/3/21 | پذیرش: 1402/8/13 | انتشار: 1403/5/10