دوره 18، شماره 2 - ( 5-1403 )
جلد 18 شماره 2 صفحات 315-301 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
The effect of the facilitation of Astragalus gossypinus and Acantholimon raddeanum species on the species diversity of the rangeland habitats of Baharkish, Binaloud, Razavi Khorasan. مرتع 2024; 18 (2) :301-315
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1256-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1256-fa.html
یاری رضا، میرمیران سیده محبوبه، معتمدی جواد، حسینی بمرود غلامرضا. اثر تسهیل گونههای Astragalus gossypinus و Acantholimon raddeanum بر تنوع گونهای رویشگاه‌‌های مرتعی بهارکیش، بینالود، خراسان رضوی. مرتع. 1403; 18 (2) :301-315
سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران.
چکیده: (68 مشاهده)
سابقه و هدف: گونههای گیاهی خاردار و بالشتکی در مراتع می‌‌توانند نقش مهم و کلیدی در حفاظت از تنوع گونهای داشته باشند. با توجه به اهمیت تنوع گونهای و نقش گونههای پرستار در بهبود شاخصهای تنوع گونهای در مراتع؛ هدف از تحقیق حاضر بررسی نقش حمایتی دو گونه گون کتیرا (Astragalus gossypinus Fisch.) و کلاه‌‌میرحسن (Acantholimon raddeanum) در سه سایت مدیریتی، قرق، قرق+کپهکاری و چرای شدید دام در مراتع ییلاقی بهارکیش قوچان، خراسان‌‌رضوی است.
مواد و روش‌‌ها: سه سایت قرق، قرق+کپهکاری و چرای شدید (محل اتراق دام‌‌ها) انتخاب و نمونه‌‌برداری با استفاده از سه ترانسکت 100 متری در منطقه معرف هر سایت در خردادماه 1401 انجام شد. در هر سایت، 30پلات زوجی برای هر گونه در زیراشکوب گونههای پرستار و فضای باز مجاور آنها مستقر و ضمن اندازهگیری صفات ساختاری پایه‌‌ها (شامل؛ قطر بزرگ تاج، قطر کوچک تاج و ارتفاع)، تعداد، فراوانی و درصد پوشش گونههای گیاهی ثبت شد. پس از اندازهگیری مشخصه‌‌های گیاهی در زیر لکه‌‌های گیاهی و بین‌‌لکه‌‌ها؛ بر مبنای درصد پوشش‌‌تاجی گونهها مقادیر شاخصهای تنوع گونهای تنوع شانون-وینر، غنای مارگالف، یکنواختی کامارگو و شاخص تراکم در زیر تاج پوشش گونههای گون و کلاه‌‌میرحسن (به‌‌عنوان گونههای پرستار) و فضای باز برآورد شد. شاخص تنوع شانون-وینر و یکنواختی کامارگو به وسیله نرمافزار Ecological Methodology7.2 و شاخص غنای مارگالف توسط نرمافزار Past3.06 و تراکم با استفاده از شمارش، اندازهگیری شد. شاخصهای اندازهگیری شده با استفاده از نرمافزار SPSS22 و آنالیز واریانس دوطرفه تجزیه و آزمون دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند.
نتایج: نتایج نشان داد که مقادیر شاخص غنای گونهای و تراکم گیاهان، در هر سه مکان انتخابی با مدیریت‌‌های مختلف، در زیرتاج پوشش گونههای پرستار نسبت به فضای باز بیشتر بود. بیشترین مقادیر شاخصه‌‌های مذکور در زیر تاج پوشش گونه گون کتیرا و در مکان‌‌های با مدیریت قرق+کپهکاری (غنای گونه 5/4 و تراکم 3/8) و کمترین مقادیر آنها در فضای باز و چرای شدید دام در کلاه میرحسن (غنای گونه 8/0 و تراکم 1/1) مشاهده شد. همچنین بین شاخصهای تنوع گونهای در هر سه سایت بین زیرتاج پوشش دو گونه پرستار و فضای باز اختلاف معناداری وجود دارد و مقدار این شاخص‌ها در زیرتاج پوشش بیشتر است و این دو گونه به‌خوبی نقش حمایتی و پرستاری را برای حفاظت از تنوع گونهای انجام داده‌اند. همچنین نتایج نشان داد با توجه به ساختار و ویژگی‌های مورفولوژیکی و ظاهری گونه گون کتیرا مقدار شاخصهای تنوع گونهای در زیر تاج پوشش این گونه نسبت به گونه کلاه میرحسن بیشتر است. با مقایسه شاخصهای تنوع گونهای در سه سایت قرق، قرق+کپهکاری و چرای شدید، مشخص شد بین دو سایت قرق و قرق+کپهکاری اختلاف معناداری وجود ندارد ولی این شاخص‌ها با منطقه چرای شدید اختلاف معناداری دارند و چرای دام به‌شدت در محل اتراق دام باعث کاهش تنوع گونهای شده است. نتایج نشان داد که قرق و کپهکاری با گونههای بومی و سازگار به منطقه در کنار شرایط اکولوژیکی، توپوگرافی و همچنین بالابودن تنوع گونههای گیاهی در این مرتع، سبب افزایش تراکم و بهبود شاخص های تنوع گونهای شده است.
نتیجه‌‌گیری: گیاهان پرستار ﻣﻮﺟﺐ رﺷـﺪ و ﺑﻘـﺎی گیاهان زیر اشکوب خود شده و از طریق کنترل ساختار و ترکیب یک جامعه خاص شرایط را برای رشد و استقرار سایر گونهها فراهم می‌کنند. به‌طورکلی برای افزایش و اصلاح پوشش گیاهی باید از گونههای پرستار با توجه به ایجاد میکروکلیما و اثر حفاظتی در مراتع استفاده کرد.
مواد و روش‌‌ها: سه سایت قرق، قرق+کپهکاری و چرای شدید (محل اتراق دام‌‌ها) انتخاب و نمونه‌‌برداری با استفاده از سه ترانسکت 100 متری در منطقه معرف هر سایت در خردادماه 1401 انجام شد. در هر سایت، 30پلات زوجی برای هر گونه در زیراشکوب گونههای پرستار و فضای باز مجاور آنها مستقر و ضمن اندازهگیری صفات ساختاری پایه‌‌ها (شامل؛ قطر بزرگ تاج، قطر کوچک تاج و ارتفاع)، تعداد، فراوانی و درصد پوشش گونههای گیاهی ثبت شد. پس از اندازهگیری مشخصه‌‌های گیاهی در زیر لکه‌‌های گیاهی و بین‌‌لکه‌‌ها؛ بر مبنای درصد پوشش‌‌تاجی گونهها مقادیر شاخصهای تنوع گونهای تنوع شانون-وینر، غنای مارگالف، یکنواختی کامارگو و شاخص تراکم در زیر تاج پوشش گونههای گون و کلاه‌‌میرحسن (به‌‌عنوان گونههای پرستار) و فضای باز برآورد شد. شاخص تنوع شانون-وینر و یکنواختی کامارگو به وسیله نرمافزار Ecological Methodology7.2 و شاخص غنای مارگالف توسط نرمافزار Past3.06 و تراکم با استفاده از شمارش، اندازهگیری شد. شاخصهای اندازهگیری شده با استفاده از نرمافزار SPSS22 و آنالیز واریانس دوطرفه تجزیه و آزمون دانکن مورد مقایسه قرار گرفتند.
نتایج: نتایج نشان داد که مقادیر شاخص غنای گونهای و تراکم گیاهان، در هر سه مکان انتخابی با مدیریت‌‌های مختلف، در زیرتاج پوشش گونههای پرستار نسبت به فضای باز بیشتر بود. بیشترین مقادیر شاخصه‌‌های مذکور در زیر تاج پوشش گونه گون کتیرا و در مکان‌‌های با مدیریت قرق+کپهکاری (غنای گونه 5/4 و تراکم 3/8) و کمترین مقادیر آنها در فضای باز و چرای شدید دام در کلاه میرحسن (غنای گونه 8/0 و تراکم 1/1) مشاهده شد. همچنین بین شاخصهای تنوع گونهای در هر سه سایت بین زیرتاج پوشش دو گونه پرستار و فضای باز اختلاف معناداری وجود دارد و مقدار این شاخص‌ها در زیرتاج پوشش بیشتر است و این دو گونه به‌خوبی نقش حمایتی و پرستاری را برای حفاظت از تنوع گونهای انجام داده‌اند. همچنین نتایج نشان داد با توجه به ساختار و ویژگی‌های مورفولوژیکی و ظاهری گونه گون کتیرا مقدار شاخصهای تنوع گونهای در زیر تاج پوشش این گونه نسبت به گونه کلاه میرحسن بیشتر است. با مقایسه شاخصهای تنوع گونهای در سه سایت قرق، قرق+کپهکاری و چرای شدید، مشخص شد بین دو سایت قرق و قرق+کپهکاری اختلاف معناداری وجود ندارد ولی این شاخص‌ها با منطقه چرای شدید اختلاف معناداری دارند و چرای دام به‌شدت در محل اتراق دام باعث کاهش تنوع گونهای شده است. نتایج نشان داد که قرق و کپهکاری با گونههای بومی و سازگار به منطقه در کنار شرایط اکولوژیکی، توپوگرافی و همچنین بالابودن تنوع گونههای گیاهی در این مرتع، سبب افزایش تراکم و بهبود شاخص های تنوع گونهای شده است.
نتیجه‌‌گیری: گیاهان پرستار ﻣﻮﺟﺐ رﺷـﺪ و ﺑﻘـﺎی گیاهان زیر اشکوب خود شده و از طریق کنترل ساختار و ترکیب یک جامعه خاص شرایط را برای رشد و استقرار سایر گونهها فراهم می‌کنند. به‌طورکلی برای افزایش و اصلاح پوشش گیاهی باید از گونههای پرستار با توجه به ایجاد میکروکلیما و اثر حفاظتی در مراتع استفاده کرد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
