چکیده: (36 مشاهده)
سابقه و هدف: درک روابط متقابل بین گیاهان و تاثیر آن بر بقای گونه‌های مرتعی، نقش حیاتی در مدیریت پایدار و حفظ تنوع‌زیستی در اکوسیستم‌های مرتعی ایفا می‌کند. این پژوهش با هدف بررسی نقش گونه‌های پرستار در حفظ تنوع گونه‌ای تحت تاثیر سطوح مختلف چرا و شرایط اقلیمی متفاوت انجام شد. مطالعه حاضر در چهار منطقه اقلیمی (سنگ‌سفید: نیمه‌بیابانی، موته: استپی، تنگ‌صیاد: نیمه‌استپی، سبزکوه: نیمه‌استپی مرطوب) استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری اجرا گردید تا تاثیر چرای دام و اقلیم را بر عملکرد گیاهان پرستار ارزیابی کند.
مواد و روش‌ها: در هر منطقه اقلیمی، هفت سایت با سطوح چرای شدید و سبک انتخاب شد. در هر سایت، سه ماکروپلات 30 مترمربعی و در هر ماکروپلات چهار میکروپلات 2 مترمربعی (سه پلات با گونه پرستار و یک پلات شاهد) مستقر گردید. شاخص‌های تنوع گونه‌ای شامل تنوع شانون، تنوع سیمپسون، غنای گونه‌ای، یکنواختی شانون و یکنواختی سیمپسون محاسبه شد. جهت بررسی تفاوت‌ها در اقلیم‌ها، شدت چراها و اثرات ترکیبی آنها بر شاخص‌ها از آزمون Repeated Measure و جهت بررسی تغییرات در تنوع گونه‌ای و شناسایی الگوهای تغییرات بین دو پلات زوجی، از تجزیه مولفه‌های اصلی (PCA) استفاده گردید. سپس شاخص روابط زیستی برای شاخص‌ها محاسبه شد.
نتایج: نتایج نشان داد که گیاهان پرستار با اثر تسهیل‌کنندگی، غنای گونه‌ای را افزایش می‌دهند. با این حال، پاسخ این سیستم به تنش چرای بالا وابسته به نوع اقلیم بود: در اقلیم‌های نیمه‌بیابانی (سنگ‌سفید) و نیمه‌استپی مرطوب (سبزکوه)، شدت چرای بالا اثر تسهیل‌کنندگی را کاهش داد، در حالی‌که در اقلیم‌های استپی (موته) و نیمه‌استپی (تنگ‌صیاد) این اثر تقویت شد. همچنین مشاهده شد که در اقلیم‌های خشک‌تر (نیمه‌بیابانی و استپی)، گیاهان پرستار با ایجاد رقابت باعث کاهش تنوع و یکنواختی شدند، اما این اثر رقابتی تحت تنش چرای بالا کاهش یافت. در مقابل، در اقلیم‌های مرطوب‌تر (نیمه‌استپی و نیمه‌استپی مرطوب)، گیاهان پرستار با تقویت اثر تسهیل‌کنندگی خود در شرایط چرای بالا، تنوع گونه‌ای و یکنواختی اکوسیستم را افزایش می‌دهند.
نتیجه‌گیری: مدیریت مراتع باید بر اساس شرایط اقلیمی خاص هر منطقه و الگوی چرای دام طراحی شود. این پژوهش نشان می‌دهد که اثر گونه‌های پرستار و سایر اقدامات مدیریتی به شدت تحت‌تاثیر این دو فاکتور است. بنابراین، برنامه‌ریزی باید انعطاف‌پذیر و مبتنی بر ارزیابی دقیق شرایط محلی باشد تا بتوان به حفظ و بهبود تنوع زیستی مراتع دست یافت.
مواد و روش‌ها: در هر منطقه اقلیمی، هفت سایت با سطوح چرای شدید و سبک انتخاب شد. در هر سایت، سه ماکروپلات 30 مترمربعی و در هر ماکروپلات چهار میکروپلات 2 مترمربعی (سه پلات با گونه پرستار و یک پلات شاهد) مستقر گردید. شاخص‌های تنوع گونه‌ای شامل تنوع شانون، تنوع سیمپسون، غنای گونه‌ای، یکنواختی شانون و یکنواختی سیمپسون محاسبه شد. جهت بررسی تفاوت‌ها در اقلیم‌ها، شدت چراها و اثرات ترکیبی آنها بر شاخص‌ها از آزمون Repeated Measure و جهت بررسی تغییرات در تنوع گونه‌ای و شناسایی الگوهای تغییرات بین دو پلات زوجی، از تجزیه مولفه‌های اصلی (PCA) استفاده گردید. سپس شاخص روابط زیستی برای شاخص‌ها محاسبه شد.
نتایج: نتایج نشان داد که گیاهان پرستار با اثر تسهیل‌کنندگی، غنای گونه‌ای را افزایش می‌دهند. با این حال، پاسخ این سیستم به تنش چرای بالا وابسته به نوع اقلیم بود: در اقلیم‌های نیمه‌بیابانی (سنگ‌سفید) و نیمه‌استپی مرطوب (سبزکوه)، شدت چرای بالا اثر تسهیل‌کنندگی را کاهش داد، در حالی‌که در اقلیم‌های استپی (موته) و نیمه‌استپی (تنگ‌صیاد) این اثر تقویت شد. همچنین مشاهده شد که در اقلیم‌های خشک‌تر (نیمه‌بیابانی و استپی)، گیاهان پرستار با ایجاد رقابت باعث کاهش تنوع و یکنواختی شدند، اما این اثر رقابتی تحت تنش چرای بالا کاهش یافت. در مقابل، در اقلیم‌های مرطوب‌تر (نیمه‌استپی و نیمه‌استپی مرطوب)، گیاهان پرستار با تقویت اثر تسهیل‌کنندگی خود در شرایط چرای بالا، تنوع گونه‌ای و یکنواختی اکوسیستم را افزایش می‌دهند.
نتیجه‌گیری: مدیریت مراتع باید بر اساس شرایط اقلیمی خاص هر منطقه و الگوی چرای دام طراحی شود. این پژوهش نشان می‌دهد که اثر گونه‌های پرستار و سایر اقدامات مدیریتی به شدت تحت‌تاثیر این دو فاکتور است. بنابراین، برنامه‌ریزی باید انعطاف‌پذیر و مبتنی بر ارزیابی دقیق شرایط محلی باشد تا بتوان به حفظ و بهبود تنوع زیستی مراتع دست یافت.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
