مــــرتــــع

طرح‌های مرتع‌داری از جمله ابزارهای مدیریتی جهت افزایش کمیت و کیفیت مراتع در مناطقی که فشار چرا بر آنها زیاد بوده و وضعیت و گرایش آنها رو به قهقرا بوده می‌توانند با اجرای صحیح مفید باشند. به­منظور بررسی اثرات اجرای طرح‌های مرتعداری بر تولید، وضعیت و گرایش مراتع این تحقیق در منطقه خزل شهرستان نهاوند در سال 1393 انجام شد. عواملی نظیر تولید، وضعیت و گرایش در 8 سامانه دارای طرح مرتعداری که در آنها عملیات اصلاح و احیاء انجام شده و در 4 سامانه که طرح برای آنها تهیه شده ولی هنوز پروژه اصلاح و احیاء در آنها اجرا نشده است مورد بررسی قرار گرفت. در هر سامانه 30 پلات یک متر مربعی در جهت شیب و بر روی ترانسکت 50 متری مستقر و در داخل آن­ها تولید، وضعیت و گرایش اندازه‌گیری شدند. جهت مقایسه درصد تغییرات عوامل یاد­شده در سامانه‌ها، از آزمون t استفاده شد. نتایج اولیه اطلاعات نشان داد که وضعیت مراتع در کل سامانه‌هایی که دارای طرح بودند، بعد از اجرای طرح بهبود یافته‌اند و فقط سامانه‌های گورنصیب و سرتزن به­علت نداشتن طرح تغییری نکرده بودند. همچنین در­خصوص تولید علوفه در کل سامانه‌های دارای طرح به­جز ابوالفتح و فارسبان (در سطح 95 درصد)، در سطح 99 درصد دارای اختلاف معنی‌داری بوده و نشان از تأثیر طرح‌های مرتع‌داری بر میزان تولید علوفه دارد. در همین رابطه مراتع سیاه­دره با 560 و مراتع دولت­آباد با 240 کلیوگرم تولید علوفه در هکتار در سال به‌ترتیب بیشترین و کمترین مقدار را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین آزمون آماری در­خصوص وضعیت مراتع دارای طرح نشان از اختلاف معنی‌داری در سطوح 99 و 95 درصد در کل مراتع داشت به­طوری­که امتیاز سامانه‌های کوتاه­دره، سیاه­دره و دولت­آباد بیشترین تغییرات و سایر سامانه‌ها کمترین تغییرات معنی‌داری را داشته‌‌اند. مقایسه گرایش سامانه­های عرفی مورد‌مطالعه قبل و بعد از اجرای طرح مرتعداری نشان داد که گرایش مراتع در سامانه‌های عرفی تاریک­دره و ده­کبود مثبت شده و در 6 سامانه دیگر که گرایش ثابتی داشت نیز رو به مثبت گذاشته است. نتیجه‌گیری کلی نشان داد که مراتعی که دارای طرح بوده و در آنها طرح به­خوبی اجرا شده است شرایط بهبودی تولید، وضعیت و گرایش حاصل شده و حاکی از تأثیر مدیریت صحیح بر مراتع بوده و باعث حفظ و ثبات بهره‌برداری بلند­مدت از مراتع می‌شود.