مــــرتــــع

اجرای طرح­های اصلاحی و احیایی مراتع به­منظور حفظ و احیای منابع طبیعی، همچنین تأمین معیشت جمعیت قابل­توجهی از بهره‌برداران به­خصوص بهره‌بردارن روستایی دامدار ضروری است. مطالعه موردی حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر عدم تعادل دام و مرتع و تأثیر طرح‌های مرتعداری در روستاهای شهرستان ماهنشان در استان زنجان می­پردازد. داده­ها با استفاده از مصاحبه‌های نیمه­ساختار­یافته با بهره­برداران مراتع، مشاهده مشارکتی، بررسی مدارک و اسناد طرح­های مرتعداری موجود و ترسیم نقشه­های روستا گردآوری گردید و در نهایت داده­ها، با استفاده از مفهوم­سازی، کد­بندی، ترسیم نمودار و تحلیل نقل‌قولی، تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد، بهره­برداری از مراتع به­صورت جمعی (مشاعی) و بر­اساس واگذاری مراتع ملی به آن­ها انجام می­گردید. معیشت خانوارها وابسته به چرای مراتع بود و اگرچه تعداد دام سرانه هر خانوار کم ارزیابی گردید، ولی جمع آن­ها به­طور متوسط ۲۵/۲ بیشتر از ظرفیت مراتع ارزیابی شد. طرح­های مرتعداری موجود نیز نتوانسته است به کاهش تعداد دام موجود و کاهش فشار بر مراتع بیانجامد. از جمله دلایل این امر می‌توان به مواردی همچون، وابستگی بالای معیشتی خانوارها به دامداری و بهره­برداری از مراتع، نبود تنوع در استراتژی­های معیشت خانوارها، حضور اندک بهره­برداران در تصمیمات مربوط به مراتع و عدم توجه برنامه­ریزان به این موارد در تهیه و اجرای طرح­های مرتعداری اشاره کرد. بنابراین این طرح­ها زمانی می­توانند به تعادل دام و مرتع به­صورت پایدار منجر گردند که تجدید نظری در آن­ها صورت گیرد.