مــــرتــــع

دانش بومی در تعامل و هماهنگی بومیان (روستائیان، کوچ­نشینان، جنگل­نشینان) با محیط پیرامون آنها بوجود می­آید. از این رو بومیان از طریق همسو و هماهنگ کردن خود با محیط به کسب دانشی نائل می­شوند که چون خاص محیط آنان است به نام دانش بومی نامیده می­شود. در این پژوهش سعی شده است ضمن معرفی ساختار اجتماعی عشایر محمدی سلیمانی بخش اسفندقه شهرستان جیرفت به نقش دانش بومی، شناخت و بهره­گیری از آن در بهبود وضعیت و شرایط اقتصادی و اجتماعی بهره­برداران پرداخته شود. روش انجام این پژوهش کیفی است، در این روش ضمن انجام مصاحبه­های عمیق و جمع­آوری اطلاعات، سؤالات محوری در خصوص استفاده از مراتع تعیین شد. نتایج جمع­بندی اظهارات مصاحبه شوندگان نشان می­دهد. بهره­برداران مراتع باتوجه به آمیزه­های بومی می­توانند تقسیم مکانی پراکنش دام، محل­های تأمین آب شرب گله و مسیر حرکت گله را به خوبی پیش‌بینی و تعیین نمایند. آنها همچنین می­توانند با چرای دام در شب، چرای تناوبی، مدت توقف دام، از تمام قسمت­های یک محدوده عرفی به­صورت یکنواخت استفاده نمایند. بر­اساس نتایج این تحقیق مشخص گردید که هر یک از افراد در ایل جایگاه خاصی داشته و وظایف خاصی را انجام می­دهد. در امر مدیریت ایل، ایشوم و گله پنج نقش بزرگ طایفه، بزرگ تیره و سرایشوم، چوپان و رفیق تعریف شده است. آنها در سکونتگاه­هایی زیست می­کنند که ساخت خودشان بوده و از مصالح محلی ساخته شده که از آن جمله می­توان به کپر، کوار و سیاه­چادر اشاره کرد. از آنچه که گفته شد می­توان نتیجه گرفت که ساختار مدیریتی و دانش اکولوژیک بومی گله­داران نقش مهمی در پایداری سرزمین ایفا می­نماید و باتوجه به قدمت زیاد شبانی درکشور زنده نمودن بخش­های از این دانش که امروزه مصداق­های علمی آنها مشخص شده است، می­تواند مبنایی برای توسعه و معیشت پایدار در مراتع باشد.