دوره 17، شماره 4 - ( 12-1402 )
جلد 17 شماره 4 صفحات 512-498 |
برگشت به فهرست نسخه ها
بخش منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهارمحال و بختیاری، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، شهرکرد
چکیده: (285 مشاهده)
سابقه و هدف: بررسی اثر تغییر اقلیم بر پراکنش گونه‌های گیاهی به‌منظور مدیریت و حفاظت پایدار مراتع امری ضروری است. یکی از آثار مهم تغییر اقلیم بر گیاهان جابجایی گستره جغرافیایی آن‌هاست. تغییر اقلیم سبب ایجاد تغییرات در دامنه بردباری و دامنه انتشار گیاهان می‌شود. با توجه به پیچیدگی اکوسیستم‌های طبیعی و پدیده تغییر اقلیم، به‌منظور بررسی، کنترل و پیامدهای تغییر اقلیم بر آشیان بالقوه گونه‌های گیاهی از مدل‌های پراکنش گونه‌ای استفاده می‌شود. در این پژوهش گستره کنونی و بالقوه آینده گونه درمنه کوهی (Artemisia aucheri Boiss) در استان چهارمحال و بختیاری برای سال 2050 تحت دو سناریو RCP4.5 و RCP8.5 و با استفاده از مدل رگرسیون لوجستیک مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روش‌ها: ابتدا نقشه حضور و عدم حضور گونه A. aucheri از روی نقشه به‌هنگام‌شده طرح مناطق اکولوژیک کشور تهیه شد و بر اساس بازدیدها و مشاهدات میدانی ضمن اصلاح نقشه، نقاط رخداد گونه جمع‌آوری شدند. به‌منظور تهیه نقشه پیش‌بینی گستره حال و آینده گونه منتخب از روش آماری رگرسیون لوجستیک استفاده گردید. بدین منظور، 19 متغیر زیست‌اقلیمی و سه متغیر فیزیوگرافی (شیب، جهت، ارتفاع) به‌عنوان متغیرهای مستقل و متغیرهای حضور و عدم حضور گونه به‌عنوان متغیرهای وابسته وارد مدل رگرسیون لوجستیک شدند و معادله مربوط به‌دست آمد. پس از اطمینان از کارآمد بودن مدل از آن برای پیش‌بینی پراکنش جغرافیایی گونه منتخب در سال 2050 توسط مدل گردش عمومی MRI-ESM2-0 تحت سناریو RCP4.5 و RCP8.5، استفاده و نتایج آن در نرم‌افزار ArcGIS 10.5 تبدیل به نقشه شد.
نتایج: بر مبنای نتایج، از بین متغیرهای زیست‌اقلیمی و توپوگرافی، شاخص‌های مرتبط با دما شامل BIO1 (دمای سالانه)، BIO7 (دامنه دمای سالانه) و BIO10 (میانگین دمای گرم‌ترین ماه)، بر پراکنش گونه A. aucheri، مؤثر شناسایی شد. مقادیر شاخص‌های دمایی با سخت‌تر شدن شرایط اقلیمی تحت سناریو RCP8.5 افزایش می‌یابد و در نتیجه سطح رویشگاه مناسب (احتمال وقوع بالای 75 درصد) گونه A. aucheri کاهش می‌یابد و رویشگاه گونه تحت سناریو RCP4.5 و RCP8.5، به‌ترتیب برابر با 120 و 170 متر به ارتفاعات بالاتر جابجا خواهد‌شد.
نتیجه‌گیری: تغییر اقلیم و به‌تبع آن افزایش دما باعث جابجایی گستره رویشی گونه A.aucheri و حرکت آن به سمت ارتفاعات بالاتر خواهد شد. ازاین‌رو حد پایین و بالای (2600- 1800 متر) مورد انتظار گستره رویشی گونه موردنظر طی سه دهه آینده دستخوش تغییر قرار خواهد گرفت.
مواد و روش‌ها: ابتدا نقشه حضور و عدم حضور گونه A. aucheri از روی نقشه به‌هنگام‌شده طرح مناطق اکولوژیک کشور تهیه شد و بر اساس بازدیدها و مشاهدات میدانی ضمن اصلاح نقشه، نقاط رخداد گونه جمع‌آوری شدند. به‌منظور تهیه نقشه پیش‌بینی گستره حال و آینده گونه منتخب از روش آماری رگرسیون لوجستیک استفاده گردید. بدین منظور، 19 متغیر زیست‌اقلیمی و سه متغیر فیزیوگرافی (شیب، جهت، ارتفاع) به‌عنوان متغیرهای مستقل و متغیرهای حضور و عدم حضور گونه به‌عنوان متغیرهای وابسته وارد مدل رگرسیون لوجستیک شدند و معادله مربوط به‌دست آمد. پس از اطمینان از کارآمد بودن مدل از آن برای پیش‌بینی پراکنش جغرافیایی گونه منتخب در سال 2050 توسط مدل گردش عمومی MRI-ESM2-0 تحت سناریو RCP4.5 و RCP8.5، استفاده و نتایج آن در نرم‌افزار ArcGIS 10.5 تبدیل به نقشه شد.
نتایج: بر مبنای نتایج، از بین متغیرهای زیست‌اقلیمی و توپوگرافی، شاخص‌های مرتبط با دما شامل BIO1 (دمای سالانه)، BIO7 (دامنه دمای سالانه) و BIO10 (میانگین دمای گرم‌ترین ماه)، بر پراکنش گونه A. aucheri، مؤثر شناسایی شد. مقادیر شاخص‌های دمایی با سخت‌تر شدن شرایط اقلیمی تحت سناریو RCP8.5 افزایش می‌یابد و در نتیجه سطح رویشگاه مناسب (احتمال وقوع بالای 75 درصد) گونه A. aucheri کاهش می‌یابد و رویشگاه گونه تحت سناریو RCP4.5 و RCP8.5، به‌ترتیب برابر با 120 و 170 متر به ارتفاعات بالاتر جابجا خواهد‌شد.
نتیجه‌گیری: تغییر اقلیم و به‌تبع آن افزایش دما باعث جابجایی گستره رویشی گونه A.aucheri و حرکت آن به سمت ارتفاعات بالاتر خواهد شد. ازاین‌رو حد پایین و بالای (2600- 1800 متر) مورد انتظار گستره رویشی گونه موردنظر طی سه دهه آینده دستخوش تغییر قرار خواهد گرفت.
واژه‌های کلیدی: مدل‌سازی پراکنش گونه‌ای، تناسب رویشگاه، متغیرهای زیست‌اقلیمی، سناریو‌های تغییر‌اقلیم
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |