دوره 17، شماره 2 - ( 6-1402 )
جلد 17 شماره 2 صفحات 262-247 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Attaeian B, Karami F, Akhzari D, Kiani G. A Comparative Study of Vegetation Parameters, Soil Elements, and Organic Carbon Storage in Mountain Rangelands under Exclosure and Grazing Management: A Case Study in Asadabad, Hamadan. مرتع 2023; 17 (2) :247-262
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1177-fa.html
URL: http://rangelandsrm.ir/article-1-1177-fa.html
عطائیان بهناز، کرمی فرهاد، اخضری داود، کیانی گودرز. بررسی همبستگی پوشش گیاهی، عناصر خاک و ذخیره کربن آلی گیاه و خاک در مراتع کوهستانی تحت قرق و چرا (مطالعه موردی: گردنه اسدآباد، همدان). مرتع. 1402; 17 (2) :247-262
گروه مهندسی طبیعت، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه ملایر، ملایر
چکیده: (992 مشاهده)
سابقه و هدف: گرچه به‌نظر میرسد فرآیند چرای دام موجب تسریع چرخه کربن در اکوسیستمهای مرتعی شود، اما تاثیر آن بستگی به عوامل مدیریتی و محیطی دارد و غیرقابل پیشبینی است. دلایل اصلی این عدم قطعیت، عبارتند از: (1) مشکل بودن ردیابی تغییرات کوچک در ذخایر کربن مراتع، به‌علت حجم بالای این ذخایر (2) فقدان اطلاعات پایه قبل از اعمال هرگونه سیستم چرایی و (3) فقدان مراتع دارای مدیریت بلندمدت چرایی. با توجه به موارد فوق هدف این مطالعه، بررسی روابط و چگونگی اثرگذاری پارامترهای گیاهی و خاک بر ذخیره کربن آلی در مراتع قرق 10 ساله در مراتع کوهستانی اسدآباد، همدان است.
مواد و روشها: پس از شناسایی مقدماتی منطقه مورد مطالعه، دو سایت مطالعاتی تحت چرا و قرق (10 ساله) تعیین شدند. به‌منظور به حداقل رساندن اثر گرادیان عوامل اکولوژیکی و بیولوژیکی، سایتهای مطالعاتی به نحوی انتخاب شدند که این عوامل همگن باشند و پارامترهایی مانند ارتفاع، جهت شیب، شیب و تیپ گیاهی مشابهی داشته باشند. پس از مشخص کردن سایتهای معرف در هر دو منطقه مدیریتی، نمونه‌برداری از پوشش گیاهی و خاک سطحی در طول دو ترانسکت (عمود برهم) 100 متری به فواصل 20 متر (مجموعا 10 پلات در هر منطقه) و به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. پارامترهای درصد پوشش گیاهی، شاخصهای تنوع (سیمپسون)، یکنواختی (شانون-وینر) و غنا (مارگالف) (با استفاده از نرمافزار Past 4.03) محاسبه شدند و میزان عناصر کربن آلی، فسفر، پتاسیم و نیتروژن خاک اندازهگیری شدند. آنالیز آماری نتایج با استفاده از نرمافزار SAS V.4.1 و پراکنش متغییرها با توجه به طول گرادیان (1SD) از روش تجزیه مولفههای اصلی PCA با استفاده از نرمافزار Canoco 5 بررسی شد.
نتایج: نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که درصد پوشش گیاهی، غنا و تنوع گونهای در منطقه قرق بیشتر است. درصد پوشش گیاهی و تعداد گونهها در منطقه تحت چرا و قرق به‌ترتیب برابر 1/35، 6/67 درصد و 127، 139 است. بیشترین میزان کربن ذخیره در پوشش گیاهی و خاک، با اختلاف معنیداری، در منطقه قرق مشاهده شد. ذخیره کربن آلی در واحدهای مدیریتی قرق و چرا در خاک سطحی به‌ترتیب 13/83 و 35/74 و در پوشش گیاهی به‌ترتیب 00273/0 00219/0 تن بر هکتار برآورد شد (05/0 p <). نتایج بیانگر روند افزایشی معنیدار شاخص تنوع گیاهی (سیمپسون) در منطقه قرق 83/13 نسبت به منطقه تحت چرا 63/12 بود. افزایش شاخص غنای مارگالف در منطقه قرق معنیدار بوده است. همچنین اندازهگیری عناصر فسفر، پتاسیم و نیتروژن خاک بیانگر افزایش 51، 7/25 و 15 درصدی این عناصر در شرایط قرق است (05/0 p <). براساس نتایج آنالیز همبستگی، ارتباط خطی معنیداری بین کربن آلی با عناصر فسفر (55/0r = ) و نیتروژن (80/0 r =) وجود داشت (05/0 p <). هرچند همبستگی معنیداری بین شاخصهای تنوع گیاهی با ذخیره کربن آلی پوشش گیاهی مشاهده نگردید.
نتیجه‌گیری: بررسی نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر اثرگذاری قرق بلندمدت 10 ساله بر پارامترهای خاک و پوشش گیاهی در مراتع کوهستانی است (05/0 p <). علاوه بر ذخیره کربن آلی گیاه و خاک سطحی، سایر عناصر خاک مورد ارزیابی فسفر، پتاسیم و نیتروژن، درصد پوشش گیاهی و شاخصهای تنوع و غنا در شرایط قرق افزایش داشته است. افزایش معنیدار شاخص تنوع گیاهی سیمپسون بیانگر مناسب بودن این شاخص در ارزیابی تغییرات تنوع گیاهی در مراتع کوهستانی است. برغم تغییرات افزایشی تنوع گیاهی و غنا در منطقه قرق، شاخص یکنواختی تغییرات معنیداری نشان نداد. به‌نظر میرسد به‌دلیل عدم مشاهده ارتباط خطی معنیدار بین شاخصهای تنوع و ذخیره کربن آلی، عوامل دیگری بجز تنوع گیاهی بر افزایش ذخیره کربن اکوسیستمهای کوهستانی تاثیر مستقیم دارند.
مواد و روشها: پس از شناسایی مقدماتی منطقه مورد مطالعه، دو سایت مطالعاتی تحت چرا و قرق (10 ساله) تعیین شدند. به‌منظور به حداقل رساندن اثر گرادیان عوامل اکولوژیکی و بیولوژیکی، سایتهای مطالعاتی به نحوی انتخاب شدند که این عوامل همگن باشند و پارامترهایی مانند ارتفاع، جهت شیب، شیب و تیپ گیاهی مشابهی داشته باشند. پس از مشخص کردن سایتهای معرف در هر دو منطقه مدیریتی، نمونه‌برداری از پوشش گیاهی و خاک سطحی در طول دو ترانسکت (عمود برهم) 100 متری به فواصل 20 متر (مجموعا 10 پلات در هر منطقه) و به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. پارامترهای درصد پوشش گیاهی، شاخصهای تنوع (سیمپسون)، یکنواختی (شانون-وینر) و غنا (مارگالف) (با استفاده از نرمافزار Past 4.03) محاسبه شدند و میزان عناصر کربن آلی، فسفر، پتاسیم و نیتروژن خاک اندازهگیری شدند. آنالیز آماری نتایج با استفاده از نرمافزار SAS V.4.1 و پراکنش متغییرها با توجه به طول گرادیان (1SD) از روش تجزیه مولفههای اصلی PCA با استفاده از نرمافزار Canoco 5 بررسی شد.
نتایج: نتایج حاصل از مطالعه حاضر نشان داد که درصد پوشش گیاهی، غنا و تنوع گونهای در منطقه قرق بیشتر است. درصد پوشش گیاهی و تعداد گونهها در منطقه تحت چرا و قرق به‌ترتیب برابر 1/35، 6/67 درصد و 127، 139 است. بیشترین میزان کربن ذخیره در پوشش گیاهی و خاک، با اختلاف معنیداری، در منطقه قرق مشاهده شد. ذخیره کربن آلی در واحدهای مدیریتی قرق و چرا در خاک سطحی به‌ترتیب 13/83 و 35/74 و در پوشش گیاهی به‌ترتیب 00273/0 00219/0 تن بر هکتار برآورد شد (05/0 p <). نتایج بیانگر روند افزایشی معنیدار شاخص تنوع گیاهی (سیمپسون) در منطقه قرق 83/13 نسبت به منطقه تحت چرا 63/12 بود. افزایش شاخص غنای مارگالف در منطقه قرق معنیدار بوده است. همچنین اندازهگیری عناصر فسفر، پتاسیم و نیتروژن خاک بیانگر افزایش 51، 7/25 و 15 درصدی این عناصر در شرایط قرق است (05/0 p <). براساس نتایج آنالیز همبستگی، ارتباط خطی معنیداری بین کربن آلی با عناصر فسفر (55/0r = ) و نیتروژن (80/0 r =) وجود داشت (05/0 p <). هرچند همبستگی معنیداری بین شاخصهای تنوع گیاهی با ذخیره کربن آلی پوشش گیاهی مشاهده نگردید.
نتیجه‌گیری: بررسی نتایج حاصل از این مطالعه بیانگر اثرگذاری قرق بلندمدت 10 ساله بر پارامترهای خاک و پوشش گیاهی در مراتع کوهستانی است (05/0 p <). علاوه بر ذخیره کربن آلی گیاه و خاک سطحی، سایر عناصر خاک مورد ارزیابی فسفر، پتاسیم و نیتروژن، درصد پوشش گیاهی و شاخصهای تنوع و غنا در شرایط قرق افزایش داشته است. افزایش معنیدار شاخص تنوع گیاهی سیمپسون بیانگر مناسب بودن این شاخص در ارزیابی تغییرات تنوع گیاهی در مراتع کوهستانی است. برغم تغییرات افزایشی تنوع گیاهی و غنا در منطقه قرق، شاخص یکنواختی تغییرات معنیداری نشان نداد. به‌نظر میرسد به‌دلیل عدم مشاهده ارتباط خطی معنیدار بین شاخصهای تنوع و ذخیره کربن آلی، عوامل دیگری بجز تنوع گیاهی بر افزایش ذخیره کربن اکوسیستمهای کوهستانی تاثیر مستقیم دارند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
